از کالسکه دودی تا پورش در خیابان های طهران - ۲۵ آبان ۹۱
از ابتدا تا پیکان
می توان تاریخچه خودرو در ایران را (حداقل قسمت اقتصادی آن را ) به دو بخش پیش و پس از پیکان تقسیم کرد! خودرو در آن روزگار یعنی سال های بعد از ۱۳۰۰ شمسی، برابر با خودروی خارجی بود.
از ابتدا تا پیکان
می توان تاریخچه خودرو در ایران را (حداقل قسمت اقتصادی آن را ) به دو بخش پیش و پس از پیکان تقسیم کرد! خودرو در آن روزگار یعنی سال های بعد از ۱۳۰۰ شمسی، برابر با خودروی خارجی بود. آرام آرام انتقاد ها شروع شد، مطبوعات و برخی چهره ها به واردات بی رویه خودروهای خارجی انتقاد کردند. در اردیبهشت ماه ۱۳۳۸ نشریه «اندیشه مردم» در مطلبی تحت عنوان «تهران نمایشگاه انواع اتومبیل‌های جهان» به این موضوع انتقاد می کند. نگارنده در این تحلیل ابتدا به موضوع عدم تقاضای بالا برای خرید این اتومبیل‌ها اشاره و بعد نسبت به خروج ارز به واسطه واردات این کالا اشاره می کند و مینویسد: «فرض کنیم نماینده جدید التاسیس یکی از کارخانجات اتومبیل‌سازی در ایران برای اولین مرتبه پنجاه دستگاه اتومبیل سواری سفارش دهد و قیمت هر دستگاه مبلغ یکصد و پنجاه هزار ریال است، لازم است به موازات سفارش اتومبیل مبلغی معادل جمع پنجاه دستگاه اتومبیل یعنی هفت و نیم میلیون ریال لوازم یدکی سفارش داده شود به علاوه باید در حدود ۲ میلیون ریال نیز صرف ساخت و تجهیز نمایندگی شود. تازه سر و کله خارجی به عنوان متخصص اتومبیل پیدا می شود و نماینده مجبور است حقوق این عده را
مقداری بارز پرداخت نمایند.» نویسنده در پایان با ذکر نمونه هایی از جمله مصر خواهان آن می شود که یا دو تا سه نمایندگی قدرتمند در ایران راه اندازی شود و یا مثل برخی از کشورهای توسعه نیافته، این خودروسازان در ایران خطوط تولیدی را راه اندازی کنند.
موضوع راه اندازی کارخانه خودروسازی در ایران و کاهش واردات آن عملا نزدیک به ده سال مسکوت می ماند تا اینکه «ایران ناسیونال» تاسیس می شود. اولین اتومبیل ساخته شده در ایران، اتومبیل «پیکان» بود که در شرکت سهامی‌عام «کارخانه‌‌های صنعتی ایران ناسیونال» تحت لیسانس کارخانه تالبوت انگلستان ساخته و در سال 1346وارد بازار شد. تولید وانت، مینی‌بوس، اتوبوس نیز به تدریج در سال‌های بعد در این کارخانه شروع شد.در همان سال سواریهای «آریا» و «شاهین» نیز در کارخانه پارس خودرو و در سال 1347 سواری «ژیان» در کارخانه سایپا تولید و به بازار عرضه شد. در سال 1351با تبدیل کارخانه پارس خودرو به شرکت «جنرال موتورز ایران» تولید اتومبیل‌های آریا و شاهین متوقف و تولید سواریهای شورولت(اپل) 2500 و2800 سی‌سی همچنین تا سال 1360 تولید سه نوع اتومبیل سواری «بیوک»، «کادیلا‌ک» و «شورولت نوا» تحت لیسانس جنرال موتورز ادامه داشت. در سال 1359، تولید سواری ژیان در کارخانه سایپا متوقف و به جای آن تولید سواری «رنو5» که از سال 1354 در کنار تولید ژیان آغاز شده بود ادامه یافت.
پس از پیکان
پس از تولید پیکان و سایر محصولات داخلی بازهم چیزی عوض نشد. اگرچه در سال ها 1348 تا 1351 شاهد کاهش سالانه واردات خودرو هستیم، اما از سال 1352 تا 1355 مجددا شاهد رشد واردات هستیم و در سال 1355 کاهش، در سال 1356 افزایش و در سال 1357 مجددا با کاهش واردات خودرو رو برو هستیم و پس از آنهم انقلاب اسلامی رخ داد.
نمونه‌ای از تبلیغات خودروهای خارجی پیش از انقلاب
از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۸ که آمار واردات خودرو در دسترس است، جمعا ۴۸۸ هزار و ۴۰۰ دستگاه خودرو خارجی به کشور وارد شده است به عبارتی به طور میانگین سالانه نزدیک به ۴۹ هزار دستگاه خودرو به کشور وارد شده است. میانگین رشد سالانه واردات خودرو نیز در این سال ها نزدیک ۴۳ درصد است.
از سال 1358 به بعد نیز شاهد واردات انواع خودرو به کشور هستیم. به طوری که از سال 1358 تا 1372 جمعا 291 هزار و 935 دستگاه خودرو به کشور وارد شده است. به عبارتی به طور میانگین نزدیک 19 هزار دستگاه خودرو به کشور وارد شده و میانگین رشد سالانه واردات خودرو در این سال ها نزدیک به 123 درصد است. نباید فراموش کرد که بخش عمده ای از این درصد رشد قابل توجه مربوط به سال های بعد از 1368 است که با انفجار ناگهانی واردات خودرو مواجه هستیم. به طوری که در سال 1369 واردات خودرو 1345 درصد نسبت به سال 1368 رشد داشته است.
از سال ۱۳۷۲ به بعد واردات خودرو مسکوت می ماند تا اینکه در سال ۱۳۸۴ مجددا بحث واردات خودرو داغ می شود. از سال ۱۳۸۴ تا کنون(۷ ماهه نخست سال ۱۳۹۱) نزدیک به ۲۳۸ هزار دستگاه خودرو به کشور وارد شده است. به عبارتی طی این مدت به طور میانگین سالانه ۳۰ هزار دستگاه خودرو به کشور وارد شده است. میانگین رشد سالانه واردات خودرو در این سال ها نزدیک به ۱۳۰ درصد بوده است.
واردات در وقت اضافه
از ابتدای سال جاری با مطرح شدن مشکلات شرکت های خودرو سازی، همچنین لزوم برنامه ریزی برای عدم خروج ارز از کشور، بحث توقف واردات خودرو نیز مطرح شد. هفته گذشته لیست برخی کالاها که لوکس و غیر ضروری تشخیص داده شده بودند و وزارت بازرگانی واردات آنها را ممنوع اعلام کرده بود منتشر شد که در صدر آنها «خودروی سواری» جای گرفته بود.
انتشار این لیست سوت پایان واردات خودروهای خارجی به کشور بود، با این حال این سوت در پایان وقت اضافه زده شد، شاید نود دقیقه واردات خودرو همان فروردین ۹۱ به اتمام رسیده بود، اما ببینیم در این وقت اضافه چقدر خودرو به کشور وارد شده است؟ بر اساس آمار گمرک از فروردین تا مهر ماه امسال(هفت ماه نخست سال جاری) جمعا ۲۳ هزار و ۱۶۲ دستگاه خودرو به ارزش نیم میلیارد دلار(۷/۵۱۵میلیون دلار) به کشور وارد شده است. به ترتیب در فروردین ۱۵۷۳ دستگاه به ارزش ۳۱ میلیون دلار، اردیبهشت ۲۸۹۰ دستگاه به ارزش ۶۱ میلیون دلار، خرداد ۳۷۸۰ دستگاه به ارزش ۸۱ میلیون دلار، تیرماه ۳۷۱۴ دستگاه به ارزش ۸۳ میلیون، مرداد ۳۷۲۳ به ارزش ۸۳ میلیون دلار، شهریور ۳۵۸۲ به ارزش ۸۵ میلیون دلار و در مهر ماه ۳۹۰۰ دستگاه به ارزش ۹۰ میلیون دلار خودرو به کشور وارد شده است. میزان واردات خودرو در هفت ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر تعداد ۳۵/۱۳درصد و از نظر ارزش ۲۲/۲۰درصد افزایش داشته است.
انتقاد نشریه اندیشه مردم در سال ۱۳۳۸ به واردات بی‌رویه خودرو و عدم وجود تولید داخلی
سال گذشته سهم خودروی سواری از کل واردات در هفت ماه نخست ۲۶/۱درصد بود که این سهم از واردات کل با رشد بیش از ۳۰ درصدی درهفت ماه نخست سال جاری به ۶۴/۱درصد افزایش یافت.
با توجه به اینکه از ابتدای امسال تاکنون بازار آزاد ارز دستخوش نوساناتی شده است، با نگاهی به قیمت ارزش در بازار غیر رسمی و واردات خودرو با ارز 1226 تومانی در واردات خودروی هفت ماهه نخست امسال 500 میلیارد تومان(رقم دقیق 488,165.000.000 تومان) رانت هم ایجاد شده است که خود جای بحث دارد.
به ازای هر ۳۱۱ نفر ایرانی یک خودروی خارجی
اطلا‌عات آماری نشان می‌دهد که در سال 1355 در مقابل هر 202 نفر، یک خودرو در کشور موجود بوده است. به عبارتی می‌توان گفت تعداد خودروی موجود در کشور به ازای هر هزار نفر، پنج دستگاه بوده که این نسبت در سال 1375 به تعداد یک دستگاه به ازای هر 483 نفر یا دو دستگاه به ازای هر هزار نفر رسید. با این همه، با وجود افزایش تولید خودرو، این مسأله دلیل بر کم بودن خودروهای موجود نسبت به نیاز جامعه بود.
پس از سال ۱۳۷۵ با افزایش و جهش در تولید خودرو (از ۵۱ هزار و ۷۲۳ دستگاه در سال ۱۳۵۰ به ۲۷۸ هزار و ۶۲ دستگاه در پایان سال ۱۳۷۸) نسبت سرانه آن (تعداد خودرو به ازای هر هزار نفر) رو به افزایش گذاشته است، به طوری که این نسبت در سال ۱۳۸۰، ۶۲ دستگاه، در سال ۱۳۸۱، ۶۹ دستگاه، در سال ۱۳۸۲، ۷۹ دستگاه، در سال ۱۳۸۳، به ۹۰دستگاه ، در سال ۱۳۸۴، ۱۱۳ دستگاه و در سال ۱۳۸۵به ۱۲۷ دستگاه به ازای هر هزار نفر رسیده است.
در سال 1384 نزدیک به 29 درصد خانوارهای شهری ایران، در سال 1385 نزدیک به 31 درصد، در سال 1386 نزدیک به 33 درصد، در سال 1387 نزدیک به 35 درصد، در سال 1388 نزدیک به 37 درصد و در سال 1389 نزدیک به 40 درصد خانوارهای شهری ایران دارای خودروی شخصی بودند(منبع: بانک مرکزی، نتایج بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران ، جدول شماره 28، صفحه 57)
تقریبا ۴۳ میلیون نفر از جمعیت ایران را جمعیت شهری تشکیل می دهند، این به آن معناست که به ازای هر ۱۸۰ نفر ایرانی شهر نشین یک خودروی خارجی به کشور (از سال ۱۳۸۴ تا کنون) وارد شده است. همچنین به ازای هر ۳۱۱ نفرایرانی(شهری-روستایی) یک خودروی خارجی به کشور وارد شده است.
از دیگر سو در سال 1384 برای هر 6 هزار و 400 نفر، در سال 85 برای هر 3 هزار و 300 نفر، در سال 86 برای هر 12 هزار و 700 نفر، در سال 87 برای هر هزار و 400 نفر، در سال 88 برای هر هزار و 800 نفر، در سال 89 برای هر هزار و 700 نفر و در سال 1390 برای هر هزار و 900 نفر ایرانی یک خودروی خارجی به کشور وارد شده است.
اکنون با انتشار رسمی لیست کالاهای ممنوع الورود به کشور، به نظر می رسد دیگر در بزرگراه ها و جاده های ایران از آن کامیون های بزرگ که بارشان لوکس ترین خودروهای روز دنیا بود نخواهیم دید.
اما آن 238 هزار دستگاهی که از سال 84 تاکنون به بازار ایران وارد شدند که دور ریخته نمی شوند و احتمالا از امروز به بعد باید منتظر آن شاگر بنگاه های لنگ بدست در نمایشگاه‌های خیابان خرمشهر بود، همان ها که ماشین های گران قیمت خارجی را با لنگشان برق می انداختند. این سوت پایان واردات خودروی صفر بود، اما سوت آغاز مسابقه نمایشگاه داران هم بود.
ارسال نظر