اقتصاد مقاومتی راهبردی برای تمام بخش‌های اقتصادی است

سرپرست بانک دی، همواره بر کمک به تولید ملی و حمایت از اقتصاد داخلی تاکید داشته است. از سوی دیگر، با توجه به نامگذاری امسال از سوی مقام معظم رهبری به نام «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل»، او تلاشی فزون‌تر برای همراستاسازی برنامه‌های بانک دی با فرمایشات ایشان به عمل آورده است. با توجه به این موضوع با علی‌رضا عاطفی‌فر سرپرست بانک دی، گفت‌وگویی با محور «اقتصاد مقاومتی» انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.

آقای عاطفی‌فر، نسبت بانکداری و اقتصاد مقاومتی را چگونه می‌بینید؟

ابتدا تاکید می کنم که بانک دی به عنوان عضوی انقلابی و متعهد از جامعه بانکی کشور، همواره در راستای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی و راهبردهای رهبر معظم انقلاب کوشا بوده است. ابتکار این بانک را در تاسیس مرکز مطالعات بانکداری اسلامی و همچنین راه‌اندازی شورای فقهی بانک دی با محوریت حجت‌الاسلام موسویان می‎توان شاهدی بر این مدعا دانست. بنابراین تحقق اقتصاد مقاومتی در سالی که از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل نامگذاری شده از اهم اهداف بانک دی خواهد بود، کما اینکه این بانک از توجه به این مساله به عنوان یکی از دغدغه‌های مهم رهبر معظم انقلاب در سال‌های گذشته نیز غافل نبوده است.

اما برای بررسی نسبت اقتصاد مقاومتی و بانکداری ابتدا باید تعاریف آنها را به دقت بررسی کنیم. از بین این دو واژه، تعریف بانکداری مشخص و پذیرفته شده اما اقتصاد مقاومتی واژه نویی است که از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده و باید تعریف آن را مورد مداقه قرار داد. مقام معظم رهبری خود اقتصاد مقاومتی را چنین تعریف می‌کنند: «اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی‌ها و خصومت‌های شدید می‌تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد.» می‌بینیم که در این تعریف دو عنصر مورد تاکید است؛ نخست رشد اقتصادی و دوم عنصر تحریم. اما اقتصادی که بتواند در شرایط دشواری مثل تحریم همچنان رشد کند و شکوفا شود، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ پاسخ به این سوال اقتصاد مقاومتی است و سپس می‌توانیم به نسبت آن با بانکداری و یا وظیفه سیستم بانکی در تحقق آن بپردازیم.

نخستین مساله در رشد اقتصادی تولید است و از آنجا که اقتصاد مقاومتی در تعریف مقام معظم رهبری بر رشد مداوم در شرایط دشوار تاکید می‌کند، می‌توان چنین نتیجه گرفت که تولید و رشد اقتصادی در اقتصاد مقاومتی درونزاست؛ یعنی بخش‌های مختلف صنعت و کشاورزی در تولیدات خود به صورت مستقل و بدون وابستگی جدی به خارج فعالیت می‌کنند. در چنین شرایطی تولید باید از بنیان‌های قوی برخوردار بوده و مساله پایداری در روند واحدهای تولیدی مشاهده شود. کمک به بخش‌های تولیدی و مولد فوق، به معنای تحقق اهداف و برنامه‌های اقتصاد مقاومتی توسط سیستم بانکی است.

در شکل‌گیری این مساله بانک‌ها چه نقشی خواهند داشت؟

در اینجا به نقطه تلاقی دو مفهوم بانکداری و اقتصاد مقاومتی رسیدیم. یعنی استمرار فرایند تولید تنها در صورت حمایت صحیح از تولید توسط بانک‌ها رخ خواهد داد. در حقیقت، صرف پرداخت تسهیلات نمی‌تواند تولید پایدار را رقم بزند بلکه نحوه پرداخت تسهیلات نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. به عنوان مثال، تصور کنید یک واحد تولیدی برای راه اندازی بخشی جدید و یا برای آغاز به کار خود از یکی از بانک‌ها تسهیلات بدون تنفس و با بهره بالا دریافت کرده است. طبیعی است که این واحد تولیدی در همان ماه‌های نخست که بازه زمانی برای رسیدن به سودآوری و موفقیت مالی است، با مشکل جدی دچار خواهد شد و چه بسا ادامه همین وضع بنگاه را به تعطیلی کشانده و سبب از بین رفتن کسب و کار و از بین رفتن تولید پایدار در کشور شود که این خود نقض اقتصاد مقاومتی است. از دیگر سو، سوءتدبیر دو جانبه که شامل سوءتدبیر بانک در اعطای این تسهیلات و سوءتدبیر تولیدکننده در گرفتن آن است ، میزان نکول را در بانک افزایش می‌دهد و آمارهای عملکرد بانک را دچار خدشه می‌سازد که این هم یکی دیگر از موارد نقض اقتصاد مقاومتی است. پس به طور حتم یکی از بهترین و مهمترین اقدامات بانک‌ها در اقتصاد مقاومتی طراحی و استفاده از ابزارهایی است که ضمن در نظر داشتن سود بانک و سهامدارانش در بلند مدت، از تولید پایدار و مستمر در کشور حمایت کند، آنچنانکه تولیدکنندگان بتوانند با استفاده از تسهیلات بانکها کسب وکار موفق و پایداری به وجود آورده و بانک و کل اقتصاد کشور را نیز در میان و درازمدت از آن بهره مند سازند. سیستم بانکی می تواند با مدیریت نقدینگی و تعادل در نرخ بهره سپرده‌ها و تسهیلات به این مهم دست بیابد.

به نظر شما چرا رهبر معظم انقلاب واژه اقدام و عمل را در کنار اقتصاد مقاومتی در شعار امسال قرار داده اند؟ آیا این به معنای پرهیز از شعارزدگی در اقتصاد مقاومتی نیست؟

این ابتکار رهبر معظم انقلاب اولین نکته‌ای را که در ذهن مخاطب یادآور می‌شود، پرهیز مدیران و مسوولان از خلاصه کردن شعار سال در نصب بنرهای تبلیغاتی و برگزاری سمینارهاست، اما این فقط نگاه سلبی به ماجراست. فرموده رهبر معظم انقلاب به ما می‌آموزد که چه کاری را نباید انجام دهیم ولی این کافی نیست. باید در کنار وجه سلبی به وجه ایجابی امر نیز توجه داشته باشیم، یعنی ببینیم اقدام و عمل در کنار لفظ اقتصاد مقاومتی چه چیزی را ایجاب می‌کند و این تفکر به وجود نیاید که با امضای قرارداد برجام می توانیم همه کارها را کنار گذاشته و از صحنه مقاومت خارج شویم. پیش بینی رهبر انقلاب در این زمینه بسیار مهم و راهگشاست. یک پیشنهاد این است که مجموعه‌های مختلف، شاخص‌های عمل به اقتصاد مقاومتی را با کمک استادان، اقتصاددانان و متخصصان استخراج کنند و سپس به صورت منظم و مستمر فعالیت خود و مجموعه شان را با این شاخص‌ها بسنجند تا مشخص شود چه میزان در دستیابی به اقتصاد مقاومتی موفق بوده‌ و چقدر به هدف نزدیک شده‌ایم.

آیا این کار بخش زیادی از توان مجموعه‌ها را به خود اختصاص؟

مسلما هیچ هدفی بدون خردشدن به اهداف کوچکتر و مشخص شدن شاخص‌ها قابل دستیابی نبوده و میزان دستیابی به آن نیز قابل اندازی‌گیری نیست. پس طراحی شاخص‌های اقتصاد مقاومتی امری ضروری و غیر قابل اجتناب است. آفت جدی در این مسیر، همین مساله‌ای است که به آن اشاره کردید؛ اولا نباید اقدام برای تحقق اقتصاد مقاومتی معطل طراحی شاخص‌ها شود. ثانیا نباید فرآیند طراحی شاخص ها آنقدر زمان بر و هزینه‌بر شود که پس از گذشت یکسال تنها دستاورد ما طراحی چند شاخص باشد. اقتصاد مقاومتی راهبردی برای تمام بخش‌های اقتصادی است.

آیا سیستم بانکی کشور برای اقدام و عمل در راستای اقتصاد مقاومتی عملکرد مدونی ارائه داده است؟

بله، توجه داشته باشید اولین بار در شهریورماه ۱۳۸۹ مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان در ماه مبارک رمضان، موضوع اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند. پس از آن نیز در اسفند ۹۲ ایشان با ابلاغ سیاست‌های کلی ۲۴ گانه اقتصاد مقاومتی این مساله را به دقت مورد تاکید قرار دادند. بندهای ۹ و ۱۹ این بیانیه دقیقا مرتبط با سیستم بانکی و همان مواردی است که باید برای احصای شاخص‌های اقتصاد مقاومتی در سیستم بانکداری مورد بررسی قرار گیرد. البته کمیته‌ای در بانک مرکزی برای این مساله تشکیل شده اما این اقدام لازم، کافی نیست و ضروری است بانک‌ها به صورت مستقل و متناسب با شرایط بانک خود، به بررسی راه‌های عملی کردن اقتصاد مقاومتی به خصوص در زمینه حمایت از تولید بپردازند و در طراحی ابزارهای بانکی سازگارتر با پایداری تولید در میان و بلندمدت پیشگام شوند. این همان مساله‌ای است که در بانک دی مورد توجه قرار گرفته و در ابتدای سال با تشکیل کمیته اقتصاد مقاومتی و برگزاری جلسات منظم برای اقدام و عمل به آن برنامه‌ریزی کرده است. از دیگر اقدامات صورت گرفته در بانک دی در این راستا، می‌توان به انتشار فصلنامه مطالعات بانکداری اسلامی از سوی مرکز مطالعات بانکداری اسلامی بانک دی و همچنین امضای تفاهم‌نامه بین این بانک و انجمن اقتصاد اسلامی ایران اشاره کرد.

آیا بانک دی در حوزه عمل و خارج از مساله تدوین شاخص و بخشنامه نیز اقدامی در راستای اقتصاد مقاومتی صورت داده است؟

بانک دی تنها در سه ماهه نخست سال ۹۵ به عقد چند تفاهم نامه با بخش‌های مختلف تولیدی برای افزایش حمایت از تولید اقدام کرده است که از آن میان می‌توان به مواردی همچون امضای تفاهم نامه با سندیکای شرکت‌های ساختمانی به عنوان یکی از محورهای اصلی صنعت ساختمان کشور و همچنین امضای تفاهم نامه با شرکت بازرگانی پتروشیمی اشاره کرد. باید توجه داشت که پتروشیمی از راهبردی ترین صنایع در اقتصاد مقاومتی است، زیرا کشور را به سمت خروج از بن بست خام فروشی نفت و اقتصاد تک محصولی سوق می دهد. همچنین مشارکت و پشتیبانی در طرح های کوچک و متوسط را می توان یکی از اصلی ترین راهبرد های بانک دی مطرح کرد.

آیا اقتصاد مقاومتی تنها موضوع فعالیت‌های بانک دی مانند اعطای تسهیلات و انجام مطالعات را در بر می‌گیرد و یا به عنوان رویکرد اصلی اقتصاد می تواند محور فعالیت اقتصادی خود بانک نیز باشد؟

مسلما هر مجموعه‌ای که حیات اقتصادی دارد می‌تواند راهبرد اقتصاد مقاومتی یعنی تلاش برای رشد و شکوفایی هرچه بیشتر در شرایط تحریم و دشواری اقتصادی را محور فعالیت‌های خود قرار دهد و هر مجموعه اقتصادی در صورت برخوردار بودن از مدیریت عاقلانه و هوشمندانه، چنین راهبردی را پیش خواهد گرفت. بانک دی نیز در همین راستا همواره در تلاش بوده تا رفتاری متناسب با اقتصاد مقاومتی در عملکرد خود پیش گیرد و بتواند در عین گذر از شرایط ناهموار اقتصادی جامعه، عملکرد اقتصادی مثبت و رو به رشدی داشته باشد. براساس آمارها ، موفقیت اقدامات بانک دی در راستای سرمایه گذاری در بورس و پرداخت مابه التفاوت سود سپرده به سپرده گذاران محترم در سال گذشته، شاخصی از موفق بودن عملکرد این بانک در راستای اقتصاد مقاومتی در درون مجموعه و در حیات اقتصادی خود بانک است. بانک دی در سال جاری نیز طبق فرموده رهبر معظم انقلاب اقتصاد مقاومتی را هم در رویکرد های مطالعاتی، هم در رویکردهای ترجیحی تخصیص اعتبارات و همچنین در رفتار و عملکرد اقتصادی بانک، محور اقدامات خود قرار داده و امید است سپرده‌گذاران، سهامداران، کارمندان و همه اعضای خانواده بزرگ بانک گروه مالی دی نتیجه این اقدامات را در آینده نزدیک و به صورت ملموس احساس کنند.