هزینه های لغو برجام برای واشنگتن

علی خرم

نماینده پیشین ایران
در دفتر اروپایی سازمان ملل متحد

انتخاب دونالد ترامپ، به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید ایالات متحده آمریکا، اما و اگرهایی را درخصوص اجرای برجام به وجود آورده است. زیرا نامزد حزب جمهوری خواه در رقابت‌های انتخاباتی خود از پاره کردن و لغو برجام و سپس نیز اصلاح آن سخن گفته بود. البته این‌که ترامپ سخنانی در گذشته به زبان رانده، نمی‌تواند ملاک قرار بگیرد. زیرا او نه‌تنها در مورد توافق هسته‌ای، بلکه در مورد موافقتنامه «نفتا» در آمریکای‌ شمالی، ناتو و مواردی از این دست هم صحبت کرده و گفته است که همه اینها را از بین می‌برد و باطل می‌کند، اما در عمل نمی‌تواند هیچ‌کدام از این کارها را انجام دهد. از این به بعد ترامپ باید شروع به تصحیح و تعدیل سخنانش ‌کند و تا زمان تحویل مسند ریاست‌جمهوری، این کار را انجام ‌دهد.

از سوی دیگر این مواضع ترامپ باعث به‌وجود آمدن نگرانی‌هایی در میان طرف‌های دیگر 1+5 از جمله کشورهایی اروپایی شده است. به همین دلیل بود که رهبران اتحادیه اروپا در نشستی که اواسط هفته داشتند بار دیگر بر لزوم تعهد آمریکا در اجرای برجام تاکید و اعلام کردند که برجام، توافقی دو طرفه نیست بلکه تعهدی چندجانبه است. لذا همچنان که رهبران اروپایی تاکید کرده‌اند این توافق به لحاظ سیاسی، یک توافق چندجانبه است که اتحادیه اروپا نقش عمده‌ای در به ثمر رسیدن آن داشته است. بنابراین یکی از اعضا نمی‌تواند کل این توافق را زیر سوال ببرد؛ مگر آنکه زمینه‌هایی را فراهم کند که موفق به انجام چنین کاری شود. در این میان ایران نیز باید سیاست درستی را در پیش بگیرد؛ تهران در وهله نخست باید نسبت به موضوع توافق هسته‌ای بسیار سفت و سخت باشد و در گام بعدی به هیچ وجه به طرف مقابل بهانه ندهد. حتی اگر در جایی آمریکایی‌ها، ایران را تحریک کردند، ما نباید برجام را نقض کنیم زیرا به محض نقض برجام از سوی ایران، آنها می‌توانند کل توافق را برهم زنند.

مساله دیگر نیز پیگیری روابط خوب با اتحادیه اروپاست زیرا اگر ایران روابط گرم خود را با اتحادیه اروپا حفظ کند قادر خواهد بود علیه آمریکا دست به اجماع‌سازی بزند. در این صورت چه ترامپ و چه هر شخص دیگری، قادر نخواهند بود اقدام خاصی علیه ایران انجام دهند. البته باید توجه داشت که از نظر حقوقی، جای توافق هسته‌ای محکم است و چون با قطعنامه 2231 شورای امنیت تضمین شده است، دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا که امین منشور ملل متحد، طرفدار شورای امنیت و حافظ صلح و امنیت بین‌المللی است، نمی‌تواند به راحتی توافقنامه‌ای چون برجام را نقض کند. چنین اقدامی برای واشنگتن مسوولیت ساز خواهد بود و تمام صاحبنظران آمریکایی نسبت به این مساله آگاه هستند و ترامپ نیز به تدریج درخصوص این مسائل آگاه خواهد شد. لذا هیچ رئیس‌جمهوری از جمله ترامپ قادر نیست به لحاظ حقوقی، توافق هسته‌ای را نقض کند. در عین حال باید توجه داشت که اگر ترامپ نتواند در برجام دست ببرد احتمالا از سناریوهای دیگری برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده خواهد کرد. خواسته حزب جمهوری خواه این است که تحریم‌های جدیدی را در حوزه‌های دیگر علیه ایران دنبال کنند. لذا این احتمال وجود دارد که حزب جمهوری خواه برای آنکه ایران را تحریک کند اقدام به وضع تحریم‌های جدیدی کند. البته همان‌طور که اشاره کردم ایران نباید به چنین تحریکاتی واکنش نشان دهد و سفت و سخت به اجرای برجام پایبند باشد.

در نهایت باید مدنظر داشت که هنوز اندیشه‌های سیاسی ترامپ شکل نگرفته زیرا او فرد مجرب و سیاستمداری نیست. لذا به علت فقدان تجربه در مسائل سیاسی مدتی زمان می‌برد تا او با کمک رهبران حزب جمهوری‌خواه استراتژی‌های خود را در مورد مسائل داخلی و بین‌المللی به دست ‌آورد. به‌طور مثال در مورد کاهش گازکربنیک کره زمین که توسط باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام گردیده، ترامپ در واکنش اولیه با آن مخالفت کرد ولی اکنون متوجه شده که برای نجات کره زمین انجام چنین تعهداتی لازم و ضروری است. بنابراین آینده ریاست جمهوری ترامپ با تغییرات قابل توجهی در زمینه مسائل سیاسی و بین‌المللی روبه‌رو خواهد شد. همچنین در بررسی اولیه مشاهده می‌شود گروه تی پارتی که گروه کوچک تندرویی درون حزب جمهوری‌خواه است توانسته بر ترامپ تاثیر بگذارد و تاکنون دو نفر از تیم ترامپ یعنی یکی از مشاوران ارشدش و رئیس کاخ سفید از میان این گروه یعنی جمهوری‌خواهان تندرو انتخاب شده‌اند. از این جهت باید طی روزهای آینده در انتظار اعلام نام وزرای کابینه ایشان بود تا سیاست نهایی آمریکا در دوران ترامپ مشخص شود.