با گذشت چهار ماه از افتتاح پلازای میدان ولی‌عصر (عج)، این فضای زیرزمینی روباز از کارکرد اصلی خودش فاصله زیادی گرفته و نیمکت‌های آن به جای گعده فرهنگی شهروندان، به استراحتگاه عصرگاهی مسافران تهران تبدیل شده است. به گزارش «دنیای اقتصاد»، مدیریت شهری تهران اواخر سال گذشته پروژه‌ای موسوم به «پلازای ولی‌عصر (عج)» را در یکی از پرترددترین میادین تهران افتتاح کرد تا ضمن ارتقای امنیت تردد پیاده‌ها در این میدان از طریق تراز زیرسطحی، فضایی برای گعده‌های گروهی شهروندان نیز با الگو گرفتن از برخی شهرهای اروپایی فراهم کند.

پس از گذشت حدود هشت‌سال، کارگاه پروژه‌ای که از ابتدا قرار بود در کمتر از سه سال به سرانجام برسد، جمع‌آوری و دیواره‌های بلند فلزی از اطراف پرترددترین میدان مرکز شهر برچیده شد و پروژه مذکور با عنوان پلازا یا «ایوان انتظار» مورد بهره‌برداری قرار گرفت. «پلازا» به مجموعه‌ای اطلاق می‌شود که حاوی فضای باز بوده و عنصر «پیاده» نسبت به عنصر «سواره» در آن غلبه داشته باشد تا به محل مناسبی برای حضور شهروندان تبدیل شود. چنین فضایی قطعا باید به مبلمان شهری مجهز شود و می‌تواند حاوی مرکز خرید یا واحدهای تجاری و تفریحی کوچک‌مقیاس متناسب با نیاز شهروندان باشد. پلازا در واقع نسخه مدرن بازارچه‌های سنتی محسوب می‌شود. پلازای میدان ولی‌عصر(عج) نیز با ۴۲ هزار مترمربع وسعت، در ۶ طبقه مجزا در فضای زیرسطحی میدان اجرا شده است. هدف شهرداری تهران از ساخت این پروژه، تنظیم جریان ترافیکی شلوغ‌ترین و پرترددترین میدان تهران از طریق انتقال عابران پیاده به زیر میدان، سبک‌سازی فضای روسطحی این میدان و نیز تسهیل دسترسی به دو خط در حال استفاده و در دست ساخت مترو که در زمره طولانی‌ترین خطوط شبکه حمل‌ونقل ریلی قرار دارند، بوده است. در کنار تحقق این اهداف پروژه مذکور قرار بود کارکرد فرهنگی هم داشته باشد و برای این منظور پیش‌بینی مبلمان شهری در آن و ایجاد مراکز کوچک تفریحی برای گذران وقت نظیر کافه با الگو گرفتن از تجربه پل طبیعت تهران نیز در دستور کار مدیریت شهری قرار داشت. آن‌گونه که سید مازیار حسینی، معاون حمل‌و نقل و ترافیک شهرداری تهران گفته بود، مجموعا سه‌هزار مترمربع فضای شهری با کاربری عمدتا فرهنگی در این پلازا به شرکت بهره‌برداری مترو تهران تحویل شد. اما این فضا امروز به محلی «شبه متروکه» که فقط نیمکت‌هایش کارکردی برای نشیمن و بعضا خوابیدن شهروندان دارد، بدل شده است. سید مازیار حسینی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در زمان افتتاح پروژه در پاسخ به شبهات پیرامون کارکرد پلازای ولی‌عصر(عج) به خبرنگاران گفته بود: ۳۰۰۰ مترمربع فضای فرهنگی در پلازای ولی‌عصر(عج) فرصت مناسبی است تا در راستای ارتقای سطح فرهنگ مردم اقدام شود و به‌دلیل اینکه بخشی از این فضا مسقف نیست، می‌توان برای ترویج هنر خیابانی نیز از این فضا استفاده کرد. وی در پاسخ به این سوال که چه تضمینی وجود دارد که راسته فرهنگی پلازای ولی‌عصر(عج) به سرنوشت زیرگذر چهارراه ولی‌عصر(عج) دچار نشود، گفته بود: موفقیت نسبی است.

ممکن است برخی زیرگذر را هم پروژه‌ای ناموفق ندانند. اما مهم این است که فضای طراحی شده در پلازا قطعا کارکرد تجاری ندارد و به امور فرهنگی اختصاص داده می‌شود. از آنجا که ترویج کتاب و فرهنگ کتابخوانی نقش بسزایی در ارتقای سطح فرهنگ شهروندان دارد، قطعا یکی از مسائل مورد تاکید در این راسته کتاب خواهد بود که در دستور کار معاونت فرهنگی مترو نیز قرار داده شده است. با این حال در طول چهار ماه گذشته اثری از فعالیت فرهنگی جدی در این فضا وجود نداشته است. رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران بیان اینکه مشکلات فرهنگی با ساخت یک راسته حل و با حرکات سطحی و روبنایی حل نمی‌شود، به اتمام دوره مدیریتی شهردار فعلی اشاره کرد و گفت: جابه‌جا‌یی مدیران یک فرصت است و ورود افراد جدید می‌تواند موجبات تزریق خلاقیت در حل مشکلات باشد. شهرام جباری زادگان، کارشناس برنامه‌ریزی شهری نیز در مورد ایوان انتظار و انتظاراتی که نسبت به کارکرد این فضا وجود دارد، گفت: نخستین ویژگی پلازای میدان ولی‌عصر (عج)، محو شدن نماد خاطره‌انگیز این میدان زیبا و جایگزینی سازه‌ای زیر‌زمینی به جای آن است که باید با هلی کوپتر و از بالا آن را رصد کرد. وی اظهار کرد: سازه‌ای که در میدان ولیعصر (عج) اجرا شده، فاقد مختصاتی است که در ادبیات شهرسازی از پلازا سراغ داریم و با گذشت ۱۰۰ روز از افتتاح آن، هنوز دسترسی‌های آن از چهارسوی میدان تامین نشده و این سازه بیشتر از آنکه به یک فضای عمومی شبیه باشد، یک زیرگذر عابر پیاده است که بیشتر به یک «دخمه» شباهت دارد. طبیعی است که این فضا جذابیت و مطلوبیتی در عابران پیاده برنمی‌انگیزد. جباری‌زادگان با تاکید بر اینکه قبل از ساخت هر پروژه‌ای باید ببینیم هدف از اجرای آن چیست، نه اینکه بعد از افتتاح، تازه نسبت به تعریف کارکردهای خلق‌الساعه برای آن پروژه اقدام کنیم، افزود: در مورد پلازای ولی‌عصر (عج) باید ببینیم این محل، فضایی برای نورافشانی است یا مکانی برای تجمع افراد بزهکار، خلافکار و بی‌خانمان؟ وی با تشبیه پلازای میدان ولیعصر (عج) به «دهانه آتشفشانی خاموش»، خاطرنشان کرد: پیام غیرمستقیم این نگاه در مدیرت شهری نظیر به قعر فرستادن عابران پیاده در این سازه زیر‌زمینی در مقابل به صدر بردن خودروها در بزرگراه طبقاتی صدر، این است که طراحی شهر به نفع سواره‌ است و پیاده‌ها از آن سهم چندانی ندارند.

همچنین اقبال شاکری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با بیان اینکه با وجود انتقادهای مطرح شده از پلازا، بازدیدی در آینده نزدیک از این محل خواهیم داشت، تاکید کرد: در پروژه‌های شهری وقتی مالک، بهره‌بردار و سازنده با یکدیگر هماهنگ نباشند شاهد بروز چنین مشکلاتی خواهیم بود، به‌گونه‌ای که یک پروژه ساخته می‌شود و بعد از آن کاربری برای آن تعریف می‌شود؛ درحالی که از ابتدا باید کاربری فضایی که قرار است ساخته شود، مشخص شود. وی با بیان اینکه متاسفانه مدیریت اماکن فرهنگی به افراد غیرمرتبط سپرده می‌شود، گفت: بهره‌برداری از مکان فرهنگی باید به سازمان و معاونت تخصصی سپرده شود، نه اینکه همچون پلازای ولی‌عصر(عج) اقدامات فرهنگی به مترو سپرده شود که جزو شرح وظایفش نیست و بر همین اساس، مدیریت راسته‌های فرهنگی باید به سازمان‌های متولی سپرده شود تا برای مردم بهره‌وری داشته باشد، نه اینکه بگوییم چون مترو آن را ساخته، باید مدیریتش با مترو باشد!