نصرت‌الله تاجیک
سفیر پیشین ایران در اردن

به‌دنبال بروز مشکلاتی میان قطر با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات بعضا این موضوع مطرح می‌شود که ایران یکی از دلایل اصلی بروز این اختلافات است، اما به عقیده من ایران نقشی در ایجاد اختلافات میان قطر و عربستان ندارد؛ چراکه روابط ایران با قطر مانند روابط با عمان و کویت است، اما درخصوص آن کشورها هیچ مشکلی تا به امروز مشاهده نشده است.

از سوی دیگر قطری‌ها سیاست‌هایی را در خاورمیانه و به‌خصوص سوریه پیگیری کرده و می‌کنند که منجر به بروز مشکلاتی برای تهران شده است؛ یعنی اگر بخواهیم مقایسه‌ای تطبیقی میان رابطه ایران با قطر و همچنین رابطه تهران با عمان و کویت انجام دهیم به این نتیجه می‌رسیم که عمان و کویت رابطه معقول‌تری با ایران داشتند و سیاست‌هایشان هم خیلی در تضاد با تهران نبوده است. بنابراین اگر صرفا به‌دلیل روابط ایران با قطر این سناریو مطرح است که تهران عامل تنش در روابط دوحه و ریاض شده است، این مساله اشتباه است. درخصوص صحبت‌های منسوب به امیر قطر درباره ایران نیز هنوز آن نوار صوتی تایید نشده و آنها معتقدند که آن نوار هک شده است؛ اما امیر قطر چون آگاه است که آن صحبت‌ها باعث خشم عربستان می‌شود و می‌تواند با استفاده از آن از عربستان امتیاز بگیرد، خیلی تلاش نمی‌کند تا ثابت کند که آن صحبت‌ها را مطرح نکرده است.

از سوی دیگر باید توجه داشت در شان ایران با عمق تاریخی چند هزار ساله و وزن منطقه‌ای‌اش نیست که بخواهیم بگوییم که قطر در حمایت از ایران برخاسته است. اصلا قطر چه وزنی دارد که بخواهد از ایران حمایت کند. واقعیت این است که مشکل اصلی بین قطر و عربستان بر سر اخوان‌المسلمین است و ایران تنها یک بهانه ظاهری است که از سوی برخی به‌عنوان عامل اختلافات مطرح می‌شود. همچنین تا به امروز دست دوحه و ریاض در یک کاسه بوده اما امروز در سوریه به بن‌بست برخورده‌اند؛ بنابراین به‌دنبال متهم کردن یکدیگر هستند. اگر عربستان این روزها انگشت اتهام به سمت ایران دراز کرده به این دلیل است که آنها از سیاست‌های تهران که به اصطلاح باعث شده آنها به زمین سفت بخورند، ناراضی هستند. به بیان دیگر هم قطر و هم عربستان در سوریه به زمین سفت یا بن‌بست رسیده‌اند و با این حرف و حدیث‌ها در پی آن هستند که به نوعی خود را مبرا کنند.

در این بین جمهوری اسلامی ایران باید یک دیپلماسی هوشیارانه را دنبال کند و اصلا در پی آن نباشد که مسائلش با عربستان را از این طریق حل و فصل کند؛ زیرا این سیاست کاملا اشتباه است. در واقع تهران در این رابطه باید شیخوخیت کند و مسائل را با گفت‌وگو حل کند. اصل سیاست ایران باید بر مبنای گفتمان‌سازی باشد و باید در این شرایط کشورهای منطقه را از افتادن در وادی خشونت و تحریم خارج کنیم. به بیان دیگر بهترین رویکرد از سوی تهران می‌تواند این باشد که یک الگوی توسعه منطقه‌ای را پایه‌گذاری کند. همچنانکه وزارت خارجه نیز در واکنش به این تحولات اظهار امیدواری کرد که تنش‌ها با گفت‌وگو حل شود و وزیر خارجه نیز رایزنی‌هایی با دیگر مقامات با هدف کاهش تنش‌‌ها در منطقه انجام داد.