اخذ مالیات از مصرف کننده نهایی
ریحانه سجادی: کاهش درآمد دولت با افت بهای نفت در بازارهای جهانی، طی چند سال گذشته دولتمردان را وادار کرده که به دنبال راه های جایگزین برای تامین بودجه کشور باشند.
به طور قطع افزایش درآمدهای مالیاتی برای جبران درآمدهای نفتی می تواند جایگزینی مناسب در بودجه و برنامه توسعه کشور باشد. بنابراین دولت به دنبال شفاف سازی نظام مالیاتی و افزایش درآمدهای آن از طریق شناسایی مودیان مالیاتی است. یکی از مواردی که می تواند موجب شفاف سازی نظام مالیاتی شود نصب صندوق های مکانیزه فروش به طور الزام تدریجی و مرحله ای در اصناف است.


در حال حاضر برخی فروشندگان از مصرف کننده مالیات می‌گیرند اما آن را به حساب سازمان مالیاتی منتقل نمی‌کنند که با نصب صندوق های مکانیزه فروش می توان از فرار مالیاتی آنها جلوگیری کرد. بنابراین در راستای شفاف سازی مبادلات تجاری و فعالیت‌های مالی، همسو با اهداف طرح تحول اقتصادی و قانون مالیات بر ارزش افزوده و اجرای تبصره یک ماده ۷۱ قانون نظام صنفی و ماده ۱۲۱ قانون برنامه پنجم توسعه، تجهیز واحدهای صنفی به صندوق مکانیزه فروش مورد نظر سازمان امور مالیاتی قرار گرفته است. با نصب صندوق فروش و استناد به آمار به دست آمده، سازمان امور مالیاتی می تواند به تعیین عادلانه مالیات مودیان پرداخته و زمینه را برای جلوگیری از فرار مالیاتی افراد سودجو مهیا کند که این امر موجب دلگرمی و اعتماد متقابل مودیان و اصناف در برابر دستگاه مالیاتی و همچنین شفافیت در مبادلات اقتصادی شده و از معاملات زیر زمینی، پرده برمی دارد.

با این وجود و در شرایطی که اختلافات بسیاری در ارتباط با پرداخت مالیات برارزش افزوده وجود دارد و اصناف و تولیدکنندگان از وجود این قانون و نحوه اجرای آن گلایه دارند، هفته گذشته مشاور مالیاتی اصناف کشور با اعلام نهایی شدن لایحه صندوق مکانیزه فروش پیش از جمع‌بندی و ارسال لایحه ارزش افزوده به مجلس، گفت: نمایندگان مجلس نیز به موازات این لایحه، طرحی برای مالیات ارزش افزوده در کمیسیون اقتصادی تهیه کرده و در دست بررسی دارند.
به گفته محمدرضا جعفریان به نظر می‌رسد، دولت لایحه صندوق مکانیزه فروش را زودتر از لایحه دایمی شدن قانون مالیات ارزش افزوده به مجلس ارایه کند.
با این وجود بسیاری کسبه و اصنافی که طی سه سال گذشته مشمول نصب صندوق های مکانیزه فروش شدند از اجرای این قانون گلایه دارند و می گویند باید کوچکترین خرید و فروشی که انجام می دهند را در این سیستم ثبت کنند که در شرایط رکود کنونی به نفع جامعه صنفی نیست.

با این وجود رئیس اتاق اصناف اصفهان نصب صندوق های مکانیزه فروش را موضوعی جدید در اقتصاد خرد کشور می داند و می گوید: طبیعتا اصناف به دلیل عدم آگاهی نسبت به سود و ضررهای این سیستم، مقاومت و سختگیری هایی در مقابل این قانون دارند.
محمدرضا پاک نژاد با تاکید بر اینکه ضرورت نصب صندوق های مکانیزه فروش در جهت ساماندهی اصناف و رعایت حقوق مصرف کننده است، تاکید می کند: نگرانی اصناف در بحث صندوق های مکانیزه موضوع مالیات بر ارزش افزوده است. به گفته وی نصب صندوق های مکانیزه همانند دیگر کشورهای پیشرفته در ارتباط با رعایت حقوق مصرف کننده است که برای آگاهی و توجیه اصناف اصفهان جلسات مختلفی با حضور کارشناسان امور مالیاتی برگزار کرده ایم.
رئیس اتاق اصناف اصفهان با بیان اینکه این صندوق ها می تواند در روند اقتصادی، انبارداری و موجودی کالاهای اصناف تاثیرگذار باشد و آنها را از حالت سنتی خارج کنند، تاکید می کند: با استفاده از صندوق مکانیزه فروش که نرم افزار حسابداری و مالی است اصناف می توانند مدیریت بهتری در اقتصاد واحد صنفی خود داشته باشند. وی با اشاره به اینکه اصنافی که ملزوم به نصب صندوق های مکانیزه هستند کم کم این موضوع را پذیرفته اند، می گوید: اصناف مشمول نصب صندوق های مکانیزه فروش در صورت عدم نصب این سیستم، مشمول محرومیت از معافیت مالیات و جرائم سنگین می شوند. وی تصریح می کند: در حال حاضر برخی از اصناف همچون صنف طلا در برابر نصب این صندوق ها در ارتباط با شفاف سازی هزینه های خود مقاومت نشان داده اند البته این صنف در این خصوص مشکلات و نگرانی هایی دارند که باید به آنها توجه کرد.

به گفته پاک نژاد، در حال حاضر صنف طلا و جواهر، اغذیه فروشان، سوپرمارکت ها، آهن فروشان، لوازم آرایشی و بهداشتی، سوپرمارکت ها، رستوران ها و ... مجهز به این سیستم و صدور فاکتور هستند که در صورتی که آن کالا مشمول مالیات بر ارزش افزوده باشد این موضوع در فاکتور قید می شود. وی با بیان اینکه در حال حاضر 30 درصد اصناف کشور همچون داروخانه ها، سوپرمارکت ها و بخش های توزیعی ملزم به نصب صندوق های مکانیزه فروش هستند پیش بینی کرد در آینده ای نه چندان دور واحدهای صنفی مشمول این قانون در اصفهان مجهز به نصب این صندوق ها شوند.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در ارتباط با ضرورت نصب این صندوق ها از سوی اصناف مختلف، معتقد است: یکی از مباحثی که مجلس پیگیر آن بوده و مشکلاتی برای تولیدکنندگان و صنعتگران ایجاد کرده، موضوع مالیات بر ارزش افزوده است.

به گفته سیدناصر موسوی لارگانی بسیاری از نمایندگان مجلس مالیات بر ارزش افزوده را مالیات بر مصرف می دانند که باید مصرف کننده هزینه آن را پرداخت کند. وی می افزاید: نکته ای که وجود دارد هم اکنون در بخش های مختلف طی چند مرحله مالیات بر ارزش افزوده اخذ می شود در حالی که وقتی در مرتبه دوم و یا سوم این مالیات گرفته می شود قانونا دولت باید این هزینه را به نخستین بخش های تولید برگرداند.
وی می گوید: متاسفانه هم اکنون مالیات بر ارزش افزوده در تمام بخش های تولید و در نهایت از مصرف کننده اخذ
می شود که این اتفاق قیمت تمام شده محصول را افزایش می دهد در حالیکه اگر صندوق های مکانیزه فروش نصب شود ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده در همان سیستم محاسبه و به حساب سازمان امور مالیاتی می رود که در این شرایط، صنعتگران و تولیدکنندگان ما دچار مشکل نخواهند شد.

موسوی لارگانی بیان می کند: چندی پیش به دلیل ارزش افزوده بالا، صنعت سنگ مدتی اعتصاب کرد و همچنین برخی تولیدکنندگان کشور به دلیل بدهی های مالیاتی مجبور به تعطیلی کارخانه های خود شدند اما اگر مالیات از مصرف کننده نهایی گرفته شود مشکل این بخش ها حل خواهد شد. وی در خصوص گلایه برخی اصناف نسبت به هزینه نصب این صندوق ها و همچنین وارد کردن کوچکترین معاملات و خرید و فروش خود، می گوید: در حال حاضر اگر نصب صندوق های مکانیزه در اصناف و بخش های مختلف به خوبی و درستی انجام شد احتمال افزایش فروش اصناف و فروشندگان بیشتر می شود چرا که قیمت ها در این مسیر کاهش یافته است.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان مثالی می گوید: اگر یک ورق از کشوری وارد ایران شود به برگ سبز آن ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده تعلق می گیرد که با فروش آن به یک بنکدار و تحویل ورق به کارخانه ای مجددا ۹ درصد مالیات به آن تعلق می گیرد که در این شرایط مالیات آن معادل ۱۸ درصد می شود و به فرض مثال که این ورق به لوله یا پروفیل تبدیل شود ۹ درصد مالیات دیگر به آن اضافه می شود که در نهایت مصرف کننده با ۲۷ درصد با افزایش قیمت کالا مواجه می شود که این پروسه موجب کاهش قدرت خرید مردم شده است.
به گفته موسوی لارگانی اگر مالیات بر ارزش افزوده از طریق صندوق های مکانیزه محاسبه شود مصرف کننده تنها یک مرتبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می کند.
درحال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان کشور به دلیل فشار سازمان مالیاتی رو به تعطیلی و یا تعطیل شده اند اما به طور قطع ورود صندوق های مکانیزه در اصناف وضعیت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده را در کشور ساماندهی و شفاف خواهد کرد.