شاهزاده برقی‌ها

هر روز اخبار زیادی در زمینه ابداع یک فناوری مدرن در خودروها به گوش می‌رسد. شرکت‌های بزرگی چون گوگل و اپل نیز با سرمایه‌گذاری‌های سرسام‌آور خود را درگیر طراحی اتومبیل‌های خودران کرده‌اند. با اینکه بحران سوخت و قیمت بالای نفت بیش از هر زمان دیگری توسط مشتریان ملموس شده، ولی به طرزی عجیب هنوز بیش از ۸۰درصد بازار را همان بنزین‌سوزها و گازوئیل‌سوزها پُر کرده‌اند. با اینکه چندی هیبریدی‌هایی چون نیسان لیف، شورولت ولت و مهم‌تر از همه تویوتا پریوس نیز با اقبال روبه‌رو شده ولی هنوز آینده روشنی برای EVها (خودروهای برقی) متصور نیست. دلیل اصلی‌اش بازده پایین موتورهای الکتریکی و نیاز مدام آنها به شارژ بود. برقی‌ها کم‌کم به اسباب‌‌بازی‌های فناورانه و پروژه‌های دانشجویی تبدیل می‌شدند تا اینکه ناگهان تسلا آمد. یک شرکت نوظهور در زمینه لوازم و تجهیزات برقی که تخصص خوبی در ساخت الکترو موتور و باتری‌های با ظرفیت بالا داشت. همان‌طور که ورود هوندا به دنیای هواپیماسازی شوکه‌کننده بود، معرفی تسلا به‌عنوان یک خودروساز نیز، تعجب‌برانگیز بود. اما به طرزی متحیرانه این آمریکایی تبدیل به بزرگ‌ترین برقی‌ساز دنیا و یکی از ثروتمندترین‌ها شد. شرکت چند مدل را در لیست فروش خود قرار داده ولی بی‌شک «مدل اِس» هنوز هم یک رکورد دست‌نیافتنی است.

به تازگی 13 سالگی‌اش را جشن گرفته است. خودروسازی که به نسبت برندهای دیگر هنوز روزهای اول زندگی‌اش را سپری می‌کند ولی در مقابل با چنان موفقیتی روبه‌رو شده که بزرگان آن را در مجموع 50 سال هم تجربه نکرده بودند. تسلا سال 2003 به‌عنوان یک کمپانی صنعتی در زمینه محصولات برقی آغاز به کار کرد. موتورهای برقی‌ خوبی می‌ساخت و باتری‌هایش زبانزد بودند. اینکه چه شد مدیران جوان تسلا به فکر ساخت یک خودرو افتادند هنوز معلوم نیست ولی سال 2011 با یک قرارداد سنگین که با لوتوس انگلستان منعقد کردند، شاسی قدیمی مدل الیسه را خریدند و روی آن یک موتور برقی جالب نصب کردند. این خودرو «رودستر» نام گرفت. پیش‌بینی می‌شد که اولین پروژه خودرویی شرکت، خیلی زود شکست بخورد ولی رودستر چنان محبوب شد که در همان سال اول عرضه توانست در 30 کشور دنیا حدود 2500 دستگاه بفروشد. این خودرو، 2 نفره و2 در روبازی بود که اولین موتور الکتریکی‌اش می‌توانست معادل 248 اسب‌بخار نیرو تولید کند. مدل‌های برقی رکوردهای 288 و 300 اسب‌بخار را نیز در کارنامه ثبت کردند. شتاب صفر تا صد 7/ 3 ثانیه‌ای رودستر تمام تفکرات درباره تنبل بودن ای‌وی‌ها را نقش بر آب کرد. از نظر هزینه انرژی، این‌طور برآورد می‌شود که مصرف سوخت آن معادل مصرف 2 لیتر در هر 100 کیلومتر یک خودروی بنزینی است. تسلا به تنهایی توانست یک دنیای جدید را شکل بدهد. دنیایی به اسم خودروهای برقی اسپرت.

فضایی‌ها روی زمین

تسلا طی فقط یک سال چنان شهرت و ثروتی برای خود دست و پا کرد که هیچ شرکت دیگری تجربه‌اش نکرده بود. سال ۲۰۱۲ که شروع شد، فشارها روی شرکت هم بیشتر شد. حالا دیگر رقبا و منتقدان به دنبال راه نفوذی برای تخریب آن بودند. چالش‌هایی که ابتدا با بحث ایمنی بدنه و امکان حریق باتری‌ها استارت خورد و سپس به بحث دروغ‌گویی درباره میزان مصرف شارژ و دزدی ایده کشیده شد.

اما واقعیت آن است که هیچ‌یک از جار و جنجال‌ها نتوانستند تسلا را به زیر بکشند. تازه این در حالی بود که شرکت در این سال از یک محصول دیگر نیز پرده‌برداری کرد؛ مدل اِس. یک سدان فول‌سایز تمام برقی با ویژگی‌های لوکس. باید اعتراف کرد که شرکت با عرضه این خودرو علاوه بر اینکه تمام رقبا را سرکوب کرد، تاریخ را نیز به سود خود تغییر داد. با اینکه مرسدس‌بنز و بی‌ام‌و سرمایه‌گذاری‌های کهکشانی در زمینه ای‌وی‌ها کرده بودند ولی تولیداتشان آنقدر محافظه‌کار فانتزی بود که نمی‌شد حتی روی فروش چند ده دستگاهی‌‌شان حساب باز کرد. تسلای جدید همان ابتدای کار با کسب ۵ ستاره کامل از مرکز ملی امنیت بزرگراه‌های آمریکا، نشان داد که ایمنی‌اش در حد و اندازه‌های یک شاسی‌بلند ضد گلوله است. به دلیل ابعاد بزرگ‌تر و وزن بیشتر، دیگر آن موتوری که روی رودستر نصب شده بود، کشش نداشت. بنا بر این از قوای محرکه جدید رونمایی شد. ابداعی بسیار خبرساز. تسلا با طراحی یک موتور برقی ۸۵ کیلووات ساعتی توانست کاری کند که حداکثر با یک بار شارژ بتوان ۴۲۶ کیلومتر پیمایش داشت. مدل اِس از همان لحظه رونمایی، فروشی غیرقابل پیش‌بینی داشت.

سال ۲۰۱۲ از سوی سایت‌های کار‌اند درایور و کانسیومر ریپورت به‌عنوان بهترین خودرو برگزیده شد. سال ۲۰۱۳ هم از سوی مجله‌های موتور ترند، اتومبیل مگزین و روزنامه تایم به‌عنوان خودروی سال انتخاب شد. به‌طوری که در سال ۲۰۱۵ تبدیل به پرفروش‌ترین خودروی برقی پلاگین (با اتصال مستقیم به برق شهر) دنیا شد. حدود ۶۰درصد بازار فروشش تنها در آمریکا میسر شده است. اروپایی‌ها که برایش سر و دست می‌شکنند. محال است در دانمارک، نروژ، هلند، آلمان و سوئیس روزی چند تسلا مدل اس مشاهده نشود. چینی‌ها نیز به تازگی به جمع خریداران این برقی اضافه شده‌اند. همان‌طور که شرکت هیچ‌گاه پنهان نکرد که رودستر با طرحی الهام‌ گرفته از لوتوس تولید شده، درباره مدل اس نیز همیشه اظهار می‌کرد که طراحی‌اش از روی خودروهای مزدا بوده است. سال گذشته میلادی اعلام شد که خودروهای برقی تسلا در کل دنیا چیزی حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون کیلومتر پیمایش داشته‌اند. این یعنی جلوگیری از انتشار بیش از نیم میلیون تن گاز دی اکسید کربن. در کوارتر سوم سال ۲۰۱۲ که این خودرو عرضه شد، تنها ۲۵۰ دستگاه از آن به فروش رفت. اما آمار نهایی حکایت از آن دارد که تا پایان کوارتر دوم سال جاری میلادی فروش از مرز ۹ هزار و ۷۶۰ دلار نیز گذشته است. بیشترین آمار فروش این خودرو به کوارتر پایانی سال قبل برمی‌گردد که عدد ۱۷ هزار و ۲۷۲ دستگاه ثبت شده است.

خواندنی‌های تسلا

بنا به دلایل فنی، در حقیقت هیچ‌وقت یک موتور برقی تسلا خاموش نمی‌شود. درست مانند لپ‌تاپی است که در حالت استندبای قرار دارد. خیلی‌ها هنوز فکر می‌کنند ایلان ماسک، مدیر عامل شرکت تسلا، موسس آن نیز بوده است. در حالی‌که موسس اصلی شرکت الان خودش زیردست ماسک است. حتی نام شرکت تسلا را نیز مارتین ابرهند انتخاب کرده بود. نسخه پایه مدل اس از کره‌ای‌ها نیز ارزان‌تر است ولی نسخه نهایی‌اش از یک ب‌ام‌و هم گران‌تر می‌شود. گفته می‌شود گواهی ثبت اختراع مدل‌های قبلی تسلا دیگر باطل شده است. این یعنی هر کسی می‌تواند از الان به بعد یک خودروی برقی اسپرت در گاراژ خانه‌اش بسازد. طبق قوانین ایالتی که منحصراً برای کمپانی تسلا مصوب شده، خرید و فروش محصولات این شرکت تنها باید از طرف نمایندگی‌های آن صورت بگیرد. زیر شاسی این خودرو چند صد باتری معمولی لپ‌تاپ قرار دارد. اگر مالک تسلا مدل اس باشید در ازای پرداخت تنها ۶۰ دلار می‌توانید طی ۹۰ ثانیه صاحب باتری‌های جدید شوید. موتور برقی تسلا آنقدر کوچک است که به راحتی در دستان یک نفر جا می‌شود و به توجه به وزن ۲۸ کیلوگرمی می‌تواند آن را به سادگی حمل کند. مدل اس بیشترین فضای قسمت بار را در بین رقبایش دارد. برخی از آپشن‌های این خودرو به طرزی عجیب گران هستند. مثلاً نصب سان‌روف روی این خودرو ۲۵۰۰ دلار هزینه دارد. تسلا اولین شرکتی بود که توانست از یک نمایشگر واقعاً بزرگ ۱۷ اینچی در داخل کابین استفاده کند. مرکز ثقل مدل اس و فورد جی‌تی دقیقا در یک نقطه قرار دارند. این خودرو حتی کی‌لس (استارت بدون کلید) هم نیست. باید درونش بنشینید و استارت بزنید.

پورشه با قلب یخی

موتور اولیه‌ای که برای تسلا مدل اس در نظر گرفته شد می‌توانست معادل ۳۶۲ اسب‌بخار نیرو و ۴۴۰ نیوتن‌متر گشتاور تولید کند. این عدد بعدها به ۴۱۶ اسب‌بخار نیرو و ۶۰۰ نیوتن‌متر گشتاور رسید. دیفرانسیل محور عقب این خودرو با توجه به ساختار گردش موتور برقی آن باید متفاوت با یک اکسل معمولی باشد. به همین دلیل ضریب انتقال قدرت این خودرو در مقابل حتی آمریکایی‌های عضلانی نیز بیشتر است. شاید موتور این خودرو بسیار قدرتمند و کارا باشد ولی رکوردزنی‌اش را باید مدیون طراحی بسیار آیرودینامیکی دانست که تنها باعث به وجود آمدن ضریب اصطکاک ۲۴/ ۰ واحدی شده است. این خودرو با طول، عرض و ارتفاع ۴۹۷۰، ۱۹۶۴ و ۱۴۴۵ میلی‌متری‌اش درست مانند یک مرسدس‌بنز Eکلاس و یا ب‌ام‌و سری ۵ کشیده و پرابهت است. به‌طور معمول این تسلاها وزنی حدود ۲۰۰۰ کیلوگرم دارند. استفاده از موتور قوی‌تر یا باتری‌های کمتر، تاثیر مستقیمی بر وزن خودرو دارند. تسلا مدل اس در ویرایش ۹۰D خود می‌تواند به سرعت نهایی ۲۴۹ کیلومتر در ساعت دست پیدا کند. باور نخواهید کرد اگر بدانید شتاب صفر تا صد این تیپ فقط ۸/ ۲ ثانیه است. البته شاید این مدل از نظر سرعت و قدرت سرآمد تسلاها باشد ولی اغلب مشتریان ترجیح می‌دهند سراغ نمونه کندتر ولی فول‌تر P۸۵D بروند که شتاب صفر تا صدی معادل ۱/ ۳ ثانیه دارد. مدتی که از عرضه همین مدل گذشت، تسلا کاری کرد که ضمن حفظ المان‌های لوکس و تجملی، شتاب نسخه اسپرت‌ را نیز داشته باشد. به همین خاطر یک موتور برقی جدید ۶۹۱ اسب‌بخاری رویایی را روی آن تعبیه کرد. خرید یک تسلای ۲ محور برای مشتری‌اش تقریبا ۱۵ هزار دلار قیمت بیشتر را در پی دارد. البته این سیستم کاهش مصرف برق را تا ۲درصد نیز در پی دارد.

یکی از ایراد‌های اصلی تولیدات تسلا، وجود تیپ‌های مختلف و پیچیدگی انتخاب در آنهاست. مثلاً همین مدل اس در تیپ پایه خود قیمتی معادل ۶۰ هزار دلار دارد ولی در صورت استفاده از بالاترین فناوری‌ها این عدد به ۱۰۵ هزار دلار هم می‌رسد. این اختلاف بازه قیمتی را هرگز در هیچ شرکت دیگری ندیده بودیم. در حال حاضر چالش اصلی شرکت، بحث وزن بالای باتری‌ها است که به خودی خود وزنی معادل ۵۴۰ کیلوگرم پیدا کرده‌اند. آخرین راهکاری که تسلا با کمک پاناسونیک ابداع کرده، استفاده از باتری‌های سیلندری به جای باتری‌های تخت است. باتری‌هایی با فناوری نیکل-کبالت-آلومینیوم. البته سری فوق هنوز به‌صورت محدود عرضه می‌شود چراکه قیمت آن تقریبا ۲۲درصد بیشتر نمونه‌های متعارف است. تسلا به شدت نسبت به کیفیت باتری‌ها تعصب دارد. به‌طوری‌که بسته کامل را تا ۸ سال و یا ۲۰۰ هزار کیلومتر گارانتی کرده است. اواسط سال گذشته مهندسان شرکت از فناوری جدید تزریق سیلیکون به گرافیت برای بهبود ۶درصد ظرفیت نگهداری الکتریسیته خبر دادند که البته این پروژه نیز از نظر اقتصادی هنوز برای شرکت مقرون به صرفه نیست. گهگاه بخشی از دانش علمی این خودرو برای محافل دانشگاهی منتشر می‌شود. همین اواخر متوجه شده‌ایم که جعبه فیوز این خودرو قطعاتی با جریان ۱۳۰۰ آمپر نیز دارند. تیپ ۴۰kwh به‌عنوان سری پایه مدل اس دارای یک موتور برقی ۳۸۲ اسب‌بخاری با ۴۳۰ نیوتن‌متری است. شتاب صفر تا صد آن ۵/ ۶ ثانیه‌ و سرعت نهایی‌اش ۱۸۰ کیلومتر در ساعت است. این مدل با یک بار شارژ ۲۳۰ کیلومتر پیمایش دارد. سری میانی این خودروها با یک موتور برقی ۵۱۸ اسب‌بخاری و ۶۵۸ نیوتن‌متری می‌تواند صفر تا صد را در ۲/ ۴ ثانیه طی کند و سپس به سرعت نهایی ۲۴۹ کیلومتر در ساعت برسد. این خودرو نیز با یک بار شارژ کامل باتری‌ها می‌تواند بیش از ۵۰۰ کیلومتر پیمایش داشته باشد. اما دست آخر بهترین و البته گران‌ترین مدل تسلا مدل اس، نسخه‌ ۱۰۰kwh است با موتور رویایی ۷۶۲ اسب‌بخاری که ۹۶۷ نیوتن‌متر نیز گشتاور دارد. شتاب صفر تا صد آن تنها ۵/ ۲ ثانیه ثبت شده است. به‌صورت تئوری حساب شده که یک تسلا مدل اس پایه سالانه بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ دلار هزینه برقی دارد.