سه روایت درباره پروژه ای پرحاشیه
دنیـای اقتـصـاد، سیـمین برادران- بلندمرتبه‌سازی یکی از مسائلی است که طی سال‌های اخیر به شدت در سطح شهر مشهد رواج پیدا کرده است. این امر در حالی هر روز بیشتر مورد توجه مسئولان شهری قرار می‌گیرد که بسیاری از کارشناسان این حرکت را برای آینده شهر مشهد مفید نمی‌دانند. البته در این بین برخی از پروژه‌های خاص درون شهری حواشی ویژه‌ای را هم ایجاد کرده است. «مشهدمال» یکی از این پروژه‌ها محسوب می‌شود که در طول بلوار خیام در حال قد بر افراشتن است. این پروژه بر اساس قرائن موجود با مشارکت بانک ها و یک گروه سرمایه گذار اماراتی و براساس طراحی یک مشاور کانادایی در حال ساخت است. اما مساله‌ای که باعث ایجاد حساسیت عمومی درباره این پروژه شده فعالیت یک سرمایه‌گذار اماراتی در این پروژه نیست، بلکه ساخت این مجموعه برروی زمینی است که در گذشته یکی از باغات سرسبز در سطح مشهد بوده و در اصطلاح عامه ریه بلوار سجاد مشهد محسوب می‌شده، آن هم با عدم رعایت برخی شرایط اولیه تعیین‌شده برای ساخت این بنا است. بر همین اساس برخی از اعضای شورای شهر، فعالان حوزه محیط‌زیست و اساتید شهرسازی مشهد هر یک به گونه‌ای به بیان دغدغه های خود درباره ادامه این طرح پرداخته‌اند تا شاید از آسیب‌های وارده آن و البته طرح‌های مشابه به شهر بکاهند. ما هم بر همین اساس به سراغ تعدادی از این افراد رفته و ماجرا را از نگاه ایشان پیگیری کردیم.
اکنون در برابر عمل انجام شده هستیم
رئیس کمیسیون اقتصادی شورای شهر مشهد با بیان اینکه مجوز تغییر کاربری زمین پروژه «مشهدمال» در مدیریت قبلی کمیسیون ماده پنج، صادر شده است، عنوان می کند: البته در ازای صدور این مجوز ملزم شده تا محوطه‌هایی را در اختیار شهرداری قرار بدهد. اما نکته این است که این باغ و سایر باغاتی که در دوره گذشته مجوز تخریب گرفته، در هسته مرکزی شهر قرار دارند به‌گونه‌ای که می‌توان گفت ریه‌های شهر در مناطق پرترافیک هستند. تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی و ترافیکی در این مناطق بسیار بالاست و براین اساس به نظر می‌رسد پروژه مشهد مال آسیب جدی به شهر وارد می‌کند.
عبدالکریم جوادی می افزاید: در این خصوص مذاکراتی با آستان قدس صورت گرفته و مقرر شده است تا برخی زمین‌های این مجموعه در منطقه یک در اختیار شهرداری مشهد قرار بگیرد تا به فضای سبز تبدیل شود. وی ادامه
می دهـد: مشهد مال مجوزهای لازم را در مدیریت قبلی، اخذ می کرده است و بر این اساس نمی‌توانیم ساخت آن را متوقف کنیم زیرا امنیت سرمایه‌گذاران در شهر به مخاطره می‌افتد. به عبارت دیگر ما در برابر عمل انجام شده، قرار داریم. آن چه اکنون درباره مشهد مال اهمیت دارد، این است که پروانه ساخت آن صادر شده و مجوزهای این مجموعه معتبر است.
جوادی می افزاید: نمی‌توان به یکباره مدیریت شهری را به هم ریخت. اگر پروژه‌های سرمایه‌گذاری را متوقف کنیم، سرمایه‌گذاری در این شهر از بین خواهد رفت.رئیس کمیسیون اقتصادی شورای شهر مشهد ادامه می دهد: نمی‌توانیم در حال حاضر به سرمایه‌دار هجمه وارد کنیم تا در جای دیگری سرمایه‌گذاری کند. در حال حاضر برخی شایعات، سبب شده تا سرمایه‌‌ها از شهر خارج شود و این امر دستاورد خوبی برای مشهد نخواهد بود.
جوادی می افزاید: از ۹۶۰۰ میلیارد تومان بودجه شهرداری، ۶۲۰۰ میلیارد را باید معاونت اقتصادی تامین کند که در این میان ۷۰ درصد آن باید از طرق مختلف سرمایه گذاری کسب شود. پس با توجه به این امر نمی‌توانیم ناامنی سرمایه‌گذاری در شهر ایجاد کنیم. وی در پایان در خصوص جلوگیری از پیشرفت این‌گونه طرح‌ها عنوان می کند: باید زیرساخت‌های لازم برای معاونت اقتصادی شهرداری صورت پذیرد و اگر صدور مجوز با هماهنگی اعضای شورای شهر صورت گیرد، کمتر شاهد این‌گونه مشکلات خواهیم بود.

سایر باغات تغییر کاربری نخواهند داد
نایب رئیس اول شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این خصوص می گوید: در گذشته به پروژه مشهد مال مجوزهای فرهنگی و فضای سبز داده شده بود که اکنون این موارد به تجاری و اقامتی تغییر کاربری داده‌اند. البته این پروژه مصوبه کمیسیون را گرفته و در حال حاضر تقاضای مجریان این طرح گسترش آن است.
محمد کمال سرویها در خصوص جبران آسیب‌های این پروژه به فضای سبز شهر
می گوید: مجریان این پروژه ملزم هستند در ازای درختانی که به خاطر این طرح قطع می کرده‌اند به میزان بیشتری درخت در منطقه بکارند. وی می گوید: در شورای عالی شهرسازی در مورد باغات دیگر آستان قدس تاکید می کرده‌اند تا به همین صورت باقی بماند و تغییری در آنان صورت نگیرد.

شهرداری باید همه چیز را
به حالت اولیه بازگرداند
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در خصوص مسائل پروژه مشهد مال عنوان می کند: این پروژه در گذشته مجوزهای لازم را اخذ
می کرده اما اکنون در سطح زیربنا، تعداد طبقات و سطح اشغال دچار اختلاف شده است.
محمد رحیم رهنما می افزاید: البته در گذشته برای آن که این تغییر کاربری صورت بگیرد به باغات و درختان مجموعه در زمین مجموعه آب داده نشد تا خشک شدند و سپس ساختمان‌سازی صورت گرفت. وی ادامه می دهد: در طرح جامع مشهد که در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۷۰ تدوین شده، کاربری‌های مختلفی برای مناطق گوناگون مشهد مشخص شده و پیش‌بینی‌های لازم برای حفظ کالبدی آن صورت گرفته است. حال چرا به هر دلیلی کاربری پیش‌بینی شده طرح تفضیلی را تغییر داده و پروژه‌های عظیم و ابر پروژه ایجاد می کرده‌اند، جای سوال بسیاری دارد.
رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ادامه می دهد: ساختن این‌گونه پروژه‌های تجاری سبب افزایش جاذبه و ترافیک منطقه می‌شود که این مساله باعث شلوغی خواهد شد. متاسفانه در این گونه پروژه‌ها کمبود پارکینگ می‌تواند سبب افزایش ترافیک و به تبع آن آلودگی زیست‌محیطی شود. هم‌چنین بدون در نظر گرفتن سطح اشغال پروژه، اثرات پیرامونی، سایه‌اندازی و... در آینده مشکلاتی را حداقل برای همسایگان ایجاد می‌کند.
رهنما معتقد است: به نظر می‌رسد کسانی‌که پروژه‌های عظیم را بدون در نظر گرفتن ابعاد مختلف ایجاد می‌کنند، قصد زندگی در این شهر را ندارند. گاهی می‌توان گفت که مساله برد- باخت است و شهر در این مسیر دچار ضرر بسیاری می‌شود که این امر با اصول توسعه پایدار متناقض است.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد می افزاید: در کشورهای پیشرفته در مورد این گونه طرح‌ها نظر عموم را جویا می‌شوند تا از تبعات اجتماعی امر کاسته شود. در شهر ما نیز نیاز است تا حداقل شهروندان پیرامون پروژه، در جریان امور باشند و همچنین لازم است شورای شهر فعال‌تر عمل کند. مجرای قانونی نباید حقوق شهروندی را متاثر کند و نباید حقوق شهروندی را نادیده گرفت. رهنما ادامه می دهد: متاسفانه در حال حاضر سوار موج بلندمرتبه‌سازی شده‌ایم.
این درحالی است که بلندمرتبه‌سازی باید به لحاظ سودآوری و خدمات‌رسانی برای عموم مردم مورد توجه قرار گیرد. باید مسائل مربوط به شهر در ابرپروژه‌ها رعایت شود. این گونه طرح‌ها اثرات نامطلوبی بر قیمت زمین و مسکن گذاشته و سبب افزایش کاذب قیمت خواهد شد. وی همچنین
می گوید: مجوز ساخت پروژه مشهد مال که ظاهرا ۲۰ طبقه است در حالی صادر شده که در طرح تفضیلی دیده نشده است. شهرداری باید توجه نماید تا کاربری ترکیبی ایجاد کند و طبق استانداردها طرح‌ها را به‌پیش برد.
رهنما می افزاید: قسمت عمده این‌گونه ابرپروژه‌ها به نفع سرمایه‌داران است.
موج بلندمرتبه‌سازی افسارگسیخته سبب می‌شود شهر بدون رعایت استانداردها و ضوابط توسعه پایدار به خطر افتد.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح می کند: باید شهرداری همه چیز را به حالت اولیه برگرداند. به نظر می‌رسد همه آن چیزهایی که برای شهر مضر بوده باید متوقف شود و در هر نقطه از پروژه هم باشد باید جلوی ادامه روند گرفته شود و نباید از منافع شهر برای سرمایه‌گذاران خرج می کرد. وی می افزاید: اگر مراجع بالا و نظارتی و هم‌چنین کمیسیون ماده پنج به خوبی نقش خود را ایفا کنند دیگر این گونه اتفاق‌ها در شهر رخ نخواهد داد.

بازار مقدم بر برنامه و طرح
عضو اولین دوره شورای شهر مشهد ادامه می دهد: متاسفانه در دوره‌ای هستیم که بازار بر همه چیز مقدم شده است و بدین صورت برنامه و طرح به حاشیه می‌رود. در دوره بی‌توجهی به برنامه و اصول، شهرداری نیز در پناه بازار حرکت می‌کند. نهادهای نظارتی باید مقابل شهرسازی بازاری را گرفته و نباید به صرف نداشتن پول منافع عموم را به خطر بیندازیم.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان
می کند: در حال حاضر شهر مشهد نیازی به رونق نداشته و بیش از همه چیز به آرامش نیاز دارد. رونق کاذب سر منشا تمام مشکلات حال حاضر است. مدیریت شهری معتاد ساخت‌وساز شده است. به محض آن که رونق کاذب ایجاد شود شرایط شهرداری بهبود می‌یابد ولی وقتی رونق نباشد همه شرایط بد خواهد شد. زمان آن است که شهرداری از وابستگی به درآمد موقت ساخت‌وساز خود را رها کند. معتقدیم هویت و ارزش شهر به شهروندان بستگی دارد و نه ساختمان‌های آن. شهر مفهوم ارزشی دارد که لازم است بدان نگاه انسانی شود.
رهنما در پایان می گوید: مشهد شهر مقدسی است و این شهر باید زیبا و بهشتی باشد. بدون توجه به ارزش معنوی این شهر نباید دست به هر کاری زد. منافع عمومی را نباید فدای منافع خصوصی کنیم تا ایمان به شهر مذهبی خدشه‌دار نشود. مشهد نماد اسلامیت است و هماهنگی میان اجزا و عناصر آن تبلور جایگاه عدالت‌خواهانه خواهد بود.