آغاز کابوس فناوری خودروسازان سنتی

دنیای اقتصاد: سال ۲۰۱۶ که چند روز پیش به پایان رسید، سال عجیبی برای خودروسازی بود. در این سال اتفاقات رو به جلوی زیادی در خودروسازی رخ داد اما اغلب آنها به جریان اصلی صنعت خودرو مربوط نبود. بیشتر اتفاقات مهم در بخش ورود فناوری‌های جدید به خودروسازی دیده شد و خودروسازی در زمینه توسعه خودروهای خودران گام‌های مهمی برداشت. در سال ۲۰۱۶ متوجه شدیم که خودروهای خودران واقعا می‌توانند وجود داشته باشند. با این حال در بخش جریان اصلی خودروسازی یعنی تولید انبوه، با سالی محافظه‌کارانه رو‌به‌رو بودیم. چرخش سرمایه‌ها به سوی تحقیق و توسعه مبتنی بر فناوری موجب شد تا نمایشگاه‌های خودروی بزرگ جهان سال کسل‌کننده‌ای را پشت سربگذارند. شوک ترامپ دیگر مساله مهم خودروسازی بود که می‌تواند سال ۲۰۱۷ و حتی سال‌های بعد را همچنان تحت تاثیر قرار دهد. سالی که گذشت برای بخش طراحی خودرو اتفاقات خوبی را رقم زد اما بازتاب آن در خودروهای تولید انبوه در سال‌های بعد دیده می‌شود. اگر چه در بخش فنی و طراحی خودروهای تولید انبوه شاهد اتفاقات هیجان‌انگیز نبودیم، اما بازارها توانستند خودروسازان را راضی نگه دارند و تقریبا تمام بازارهای اصلی با افزایش فروش رو‌به‌رو بودند.

سرانجام یکی از سخت‌ترین سال‌ها برای صنعت جهانی خودرو به پایان رسید. سالی که چیزی از یک کابوس ۳۶۵ روزه کم نداشت. برای بسیاری همین‌که ۲۰۱۶ به انتها رسید، خود یک موهبت بود. شرکت‌های بزرگ با چالش کاهش شدید عرضه روبه‌رو بودند و کمپانی‌های سطح پایین‌تر با معضل عدم توانایی در عرضه. در آسیا همه نگاه‌ها به چین معطوف بود. کره‌ای‌ها باز هم خود را وارد هزارتوی فیس‌لیفت‌های پی‌درپی کردند. ژاپن بیشتر خود را سرگرم بازار خودش می‌کرد. خاورمیانه در اوج خلأ عدم تولید، تبدیل به جولانگاه لوکس‌ها و اسپورت‌های اروپایی شد. در خود اروپا صنعت خودروسازی آلمان بازیگر اصلی میدان شده بود. از یکسو فولکس هنوز از پس‌لرزه‌های تقلب تاریخی‌اش خلاص نشده بود که توانست در برهه‌ای کوتاه بزرگ‌ترین خودروساز دنیا باشد. بازار آمریکای شمالی به‌شدت تحت تاثیر فناوری‌های جدید به‌خصوص اتومبیل‌های خودران و پروژه‌های خودخواهانه اپل و گوگل قرار گرفته بود، البته همین اواخر انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آینده ایالات‌متحده شوک بزرگی را به سه غول (فورد،‌ جنرال‌موتورز و کرایسلر) وارد کرد. به‌موازات آن، در آمریکای جنوبی تزلزل سیاسی برزیل و آرژانتین بزرگ‌ترین حیاط‌خلوت خودروسازان مطرح را با خطری سخت روبه‌رو کرده بود، اما اگر بخواهیم کمی منصف باشیم، اوضاع به آن وخامت هم که تصور می‌شود،‌ نیست. افق تازه خودروسازی و سیاست‌های انبساطی دولت‌ها، فضا را برای فعالیت هرچه بیشتر بخش‌های توسعه و تحقیق فراهم کرد. سالی که گذشت یکی از معدود زمان‌هایی بود که تقریبا در همه بازارها شاهد افزایش فروش بودیم. این خبر خوبی برای ۲۰۱۷ تازه‌وارد به حساب می‌آید.

چین؛ همچنان رکورددار

آمارهای اولیه نشان می‌دهد در ۲۰۱۶ چیزی بیش از ۷۶ میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاه از انواع خودرو شامل مدل‌های سدان،‌ هاچ‌بک، شاسی‌بلند،‌ پیکاپ و ... تولید شد. مانند ۵ سال اخیر چین همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو باقی ماند. چینی‌ها در این مدت توانستند بیش از ۲۳میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید کنند، اگرچه بخش اعظمی از این تولید، ساخت محصولات کشورهای خارجی و به‌عبارتی مونتاژ نیابتی بود،‌ اما با این حال این افتخار برای چینی‌ها ثبت شده است. ۲۰۱۶ میلادی، سال ترکیب تلخ و شیرین برای کشور اژدهای زرد بود. از یکسو آنها توانستند قسمت عظیمی از تولیدات پایین‌دستی خود را راهی بازار هند، آفریقای جنوبی و خاورمیانه کنند ولی از سوی دیگر نتوانستند برندهای مطرح خود را آن‌طور که انتظار می‌رفت به دروازه‌های اروپا نزدیک کنند. افق چینی‌ها برای ۲۰۲۰، تولید بیش از ۳۰ میلیون دستگاه انواع خودرو در سال است. درصورتی‌که چنین پدیده‌ای رخ دهد، توازن قوا در بین تمام کشورهای فعال در صنعت اتومبیل، به‌کلی به هم می‌ریزد، اما کاهش مصرف داخلی به میزان ۳/ ۷ درصد، دستیابی به این عدد را کمی با ترس‌ولرز مواجه کرده است. دولت چین تمام تلاش خود را می‌کند که از طریق کانال خودروسازان آلمانی (به‌ویژه ب‌ام‌و، مرسدس و آئودی) شدیدا قصد دارد اعتبار و محبوبیت برندهای خود را در بازارهای غربی افزایش دهد، اما ناظران بازار بر این باورند که دوران حکومت چینی‌ها بر بازارهای پایین‌دستی رو به افول است. دولت این کشور بعد از مدت‌ها توافق خود را با کنوانسیون‌های بین‌المللی کاهش آلایندگی اعلام کرده است. این یعنی تعطیلی بخش بزرگی از کارخانه‌های حاشیه‌ای تولید خودرو، خط‌های مونتاژ و قطعه‌ساز این کشور.

آمریکا؛ تاثیرگذاری در سایه

رکورد دومی ایالات‌متحده، امسال نیز تکرار شد. آمریکایی‌ها توانستند در سال گذشته حدود ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید کنند. کاهش وابستگی خودروسازان آمریکایی به وام‌های بانکی شاید ریسک سرمایه‌گذاری آنها در بخش‌های توسعه‌ای را افزایش داده باشد، ولی در عین حال خبر خوبی برای سهام‌داران آینده‌نگر به شمار می‌آمد. سال ۲۰۱۵، به دلیل ضعف شدید تولیدکنندگان این کشور در عرضه هدفمند محصولات در بازار بومی،‌ موجب آن شد که خودروسازان ژاپنی مانند تویوتا و نیسان بیش از هر زمان دیگری عرض‌اندام کنند. این اختلاف در ۲۰۱۶ به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرد. فورد و شورولت که تا پیش از این رویکرد اصلی‌شان ساخت محصولات اسپورت و جوان‌گرا بود، با هوشمندی تمام روند محافظه‌کاری در پیش گرفتند. به نظر می‌رسد در این بین، شراکت کرایسلر با فیات بیش از آنکه باعث خوشحالی طرف اروپایی شود، باعث خوشحالی طرف آمریکایی شده است. در حقیقت ایتالیایی‌ها نقش ناجی را بهتر از شریک تجاری بازی کرده‌اند. کاهش قیمت نفت و در کل حامل‌های انرژی، محرک ملموسی برای خودروسازان این کشور بود. این در حالی است که سلیقه سنتی مشتریان آمریکایی به سمت خودروهایی با پیشرانه‌های حجیم گرایش دارد. شاید تولیدکنندگان در این منطقه برای بازپس‌گیری مقام اول تولید در دنیا راه زیادی را در پیش داشته باشند ولی به‌طورقطع می‌توان ادعا کرد که سیاست‌های صنعتی آنها تاثیرگذاری عمیقی بر کل کشورها دارد. افزایش فروش خودرو در بازار داخلی ایالات‌متحده، به معنی افزایش تولید در کشورهای دیگر است. قوانین سختگیرانه و خرید وسواسی، شاید در ظاهر موانع چالش‌برانگیزی باشند ولی در واقع بهترین خط‌کش برای فهمیدن عیار و اعتبار یک محصول به حساب می‌آید.

نمایشگاه‌هایی پُر از خالی

در سال گذشته میلادی، نمایشگاه‌های بین‌المللی خودرو محلی برای جولان ایده‌های خودروسازان سطح میانی بود. کمپانی‌های کره‌ای، شرکت‌های اروپای شرقی و شرکت‌های چندملیتی بهترین و در حقیقت بیشترین حضور را در این گردهمایی‌ها داشتند. ژنو سوئیس که اغلب محلی است برای رونمایی از سوپراسپورت‌های ایتالیایی، این‌بار میزبان ایده‌های فانتزی ژاپنی‌ها شده بود. فرانکفورت آلمان به‌جای آنکه فرصتی برای تولیدکنندگان‌ هموطن فراهم کند، فضای مناسبی را برای پرده‌برداری‌های پرزرق‌وبرق چینی‌ها به وجود آورد. آخرین نمایشگاه دیترویت آمریکا نیز مملو از تیونرهای ریز و درشت، کانسپت‌های فانتزی و ورود اعضای جدید به باشگاه هزار اسب‌بخاری‌ها بود. این نمی‌تواند برای شرکت‌های بزرگ خودروسازی اتفاق خوبی باشد. غول‌های آلمانی آنقدر خود را درگیر پروژه‌های هیبریدی کرده‌اند که دیگر به‌کلی از ماهیت اصلی‌شان یعنی تولید خودروهای باکیفیت و لوکس دور افتاده‌اند. سوپراسپورت‌سازان نامدار ایتالیایی مانند فراری و لامبورگینی نیز تنها اقدام به معرفی مدل‌های ویژه، سری محدود و تقویت‌شده آن‌هم فقط با رنگ‌های جدید کرده بودند. البته پشت پرده این مظلوم‌نمایی، افزایش فروش و توسعه بازار را برای تمام خودروسازان شاهد هستیم. حتی برای فوق تجملی‌هایی مانند رولزرویس و بنتلی که در ۲۰۱۵ تا مرز واگذاری گسترده سهام نیز پیش رفته بودند. از دست دادن بخش بزرگی از مشتریان اروپایی برای خودروهای اسپورت و لوکس، متعاقبا با به وجود آمدن مشتریان جدیدی در بازارهای چین و روسیه همراه شده بود. دورنمای کلی از نمایشگاه‌های خودرو در سال ۲۰۱۶ این نکته را متذکر می‌شود که دیگر این خودروسازان نیستند که عنان اصلی مدیریت جهانی را در دست دارند. بلکه خود مشتریان هستند که تعیین می‌کنند اکنون وقت تولید چه خودرویی با چه چهره‌ای است.