دنیا سهرابی مجموعه باغ نیاوران، یکی از مهم‌ترین مجموعه کاخ‌های باقیمانده از دوران قاجار است. کاخ صاحبقرانیه قدیمی‌ترین قسمت این بناست که در ابتدا به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد و نام «صاحبقرانیه» را از پادشاهی وام گرفت که خود را «سلطان صاحبقران» می‌نامید. نیاوران و جهان نما دو کاخی بودند که در دوران پهلوی به این مجموعه افزوده شدند. این مجموعه کاخ در نیاوران، خیابان شهید باهنر قرار دارد. pic1
pic۲

موزه نیاوران
در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران، بنای کاخ نیاوران با مساحتی در حدود 9000 مترمربع در دو طبقه و نیم احداث شده است. عملیات احداث این بنا در سال 1337 ﻫ . ش، با طرحی ایرانی آغاز شد و با وقفه‌ای که در ساخت آن پیش آمد در سال 1346 به اتمام رسید و از در سال 1347 مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
ساختمان این بنا ابتدا به‌عنوان محلی برای پذیرایی میهمانان خارجی در نظر گرفته شده بود اما در هنگام ساخت به محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده اش اختصاص یافت. طرح این بنا از محسن فروغی است که توسط شرکت فرمانفرمائیان به مرحله اجرا درآمده است.
طرح چهار ضلعی کاخ و فضاسازی معماری داخلی آن الهام گرفته از معماری ایرانی با بهره‌گیری از فناوری مدرن است. تزئینات آن نیز تلفیقی از هنر پیش از اسلام و پس از اسلام است که گچبری توسط استاد عبداللهی، آینه کاری توسط استاد علی اصغر و کاشی کاری نمای خارجی توسط استاد ابراهیم کاظم پور و ایلیا انجام شده است. کف بنا از جنس سنگ سیاه و سقف آن از جنس آلومینیوم است که از وسط باز می‌شود. دکوراسیون و مبلمان داخلی کاخ توسط یک گروه فرانسوی طراحی و اجرا شده است. طبقه همکف این بنا شامل سرسرای بزرگی است که کلیه اتاق‌ها در اطراف آن شکل گرفته اند که از آن جمله می‌توان به سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار و راهروهای فرعی و همچنین تالار آبی اشاره کرد.این فضاها با نقاشی‌ها و فرش‌هایی گرانبها و هدایای متعددی از کشورهای مختلف پوشیده شده‌اند.
pic۳


کوشک احمدشاهی
این عمارت، اواخر دوره قاجار جهت خوابگاه ییلاقی احمدشاه در میان باغ نیاوران با مساحتی بالغ بر ۸۰۰ متر در دو طبقه با سقف شیروانی بنا گردید. از ویژگی‌های عمده این بنا تزئینات و نمای آجری به کار رفته در سرتاسر نمای بیرونی آن است. آجرها از نوع منقوش قالبی با طرح‌های متنوع به رنگ نخودی است.
عمارت احمدشاهی در دوره پهلوی دوم مرمت و الحاقات جدیدی در آن صورت گرفت و مبلمان داخلی آن به طور کامل عوض شد تا به‌عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوی مورد استفاده قرار گیرد.
طبقه همکف این عمارت شامل یک‌هال با حوضی از جنس مرمر در وسط می‌باشد و ۶ اتاق و ۲ راهرو در اطراف آن قرار دارند. اشیای تزئینی از جنس نقره، برنز، عاج، چوب، هدایایی از کشورهای مختلف مثل هند، تابلوهای نقاشی و گوبلن و نشان‌ها و مدال‌ها در این فضا به نمایش در آمده است همچنین ویترینی شامل اشیاء و سنگ‌های معدنی تزئینی، سنگی از کره‌ماه و چندین فسیل گیاهی و حیوانی در معرض دید قرار دارند.
طبقه دوم عمارت از یک سالن مرکزی و ایوان سراسری چهارطرفه تشکیل شده است. پس از انقلاب، در جریان حفاظت و مرمت این بنا، بخش پایین دیواره‌های آن نیز تعمیر شد و در اردیبهشت سال 1379 همزمان با هفته میراث فرهنگی این عمارت گشایش یافت.pic4


کاخ صاحبقرانیه
ناصرالدین در سال 1267 ﻫ .ق دستور داد قصرنیاوران را در دو طبقه شامل شاه نشین، کرسی خانه، حمام و 50-40 دستگاه خانه هر کدام شامل 4 اتاق و یک ایوان برای زنانش بسازند. او در سی و یکمین سال حکومتش خود را صاحب قران نامید و این کاخ را «کاخ صاحبقرانیه» نام نهاد. پس از او، مظفرالدین شاه تغییراتی در ساختمان ایجاد و قسمتی از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطیت نیز در حیاط کاخ صاحبقرانیه، توسط او امضا شد.
در دوران پهلوی اول این کاخ برای برگزاری مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه بازسازی شد، اما به علت سرمای شدید آن سال مراسم در مکان دیگری برگزار شد. در زمان پهلوی دوم، فرح دیبا تغییراتی اساسی در قسمت‌های داخلی بنا و دکوراسیون آن ایجاد کرد و طبقه اول یعنی حوضخانه برای پذیرایی میهمانان و طبقه دوم به‌عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. از دیگر اتاق‌های این کاخ می‌توان به کرسی‌خانه، چایخانه، ظرفخانه، اتاق‌های بازی، بار و پذیرایی در طبقه اول و اتاق‌های مذاکرات انتظار سفرا، منشی، هدایا، دندانپزشکی و استراحت محمدرضا پهلوی نام برد.این کاخ در سال ۱۳۷۴ مرمت شد و در اردیبهشت سال ۱۳۷۷ به‌عنوان موزه بازگشایی گردید.pic۵


موزه جهان‌نما
در سال ۱۳۵۵ شمسی، فضایی در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه جهت نگهداری آثار و اشیای هنری اهدایی به فرح دیبا یا خریداری شده توسط وی با چهار سالن در طبقه همکف و یک سالن در زیرزمین در نظر گرفته شد. بر سقف تالار میانی این موزه، نقاشی روی چوب با نقوش گل و مرغ شیراز به چشم می‌خورد. این موزه در بهمن ماه سال ۱۳۷۶ گشایش یافت.آثار موجود در این موزه در دو بخش هنر پیش از تاریخ و آثار هنرهای تجسمی معاصر ایران و جهان به نمایش درآمده‌اند. از جمله می‌توان به آثار بجامانده از تمدن‌های باستانی پیش کلمبیایی، مفرغ‌های لرستان، سفالینه‌های املش، هنرهای سرخپوستان آمریکای شمالی مربوط به هزاره‌های اول و دوم پیش از میلاد و آثاری از هنرمندان معاصر ایرانی همچون سهراب سپهری، ناصر اویسی، فرامرز پیلارام، جعفر روحبخش، پرویز کلانتری، بهمن محصص، سیراک ملکوتیان، ژازه طباطبایی، مش اسماعیل، پرویز تناولی و هنرمندان غیر ایرانی چون ژرژ براک، پل گوگن، پل کله، پابلو پیکاسو، کامیل پیسارو، پیر آگوست رنوار، دیه گو جاکومتی، فرنان لژه و مارک شاگال اشاره کرد.pic۶