الگوی بریتانیایی کاهش لطمات سفرهای دانش‌آموزی

محققان اعتقاد دارند برگزاری اردوهای دانش‌آموزی نقش مهمی در بهبود اعتماد به نفس و کاهش حس ریسک‌گریزی در کودکان دارد. علاوه بر این، ذهن محدود به چارچوب کلاس درس ظرفیت خلاق خود را تا حدود زیادی از دست می‌دهد. به همین دلیل است که کودکستان‌ها در ژاپن یا مدارس فنلاند در حال حرکت به سمت ترکیب طبیعت و مدارس هستند. در این میان یکی از مباحث مهم و پراهمیت حفظ امنیت دانش‌آموزان در طول این اردوها است. دانش‌آموزان یک دارایی باکیفیت و باارزش در سیستم اقتصادی محسوب می‌شوند و حفاظت از این قشر در حقیقت مراقبت از سرمایه انسانی آینده یک جامعه است. علاوه بر این دانش‌آموزان برای کسب مدارج علمی بار مالی قابل توجهی نیز بر بودجه خانواده تحمیل می‌کنند. مجموعه این عوامل لزوم مراقبت از این قشر را به امری درخور توجه و اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است.

در حالی که بیشترین آمار حوادث دانش‌آموزی در دنیا مربوط به سقوط و سفرهای تفریحی است، اما در کشورهایی مانند بریتانیا به‌ندرت می‌توان یک اردوی برنامه‌ریزی شده یافت که منجر به حادثه‌ای دلخراش شود. کالبد شکافی رویه‌ها و ساختارهای موجود در این زمینه شاید بتواند در حال حاضر مدعیان مدیریت بحران را تا حد زیادی در شناسایی علل اصلی حوادثی همانند آنچه هفته گذشته در جنوب کشور اتفاق افتاد، یاری کند. امروزه مسافرت‌ها و اردوهای دانش‌آموزی به یکی از عناصر اصلی در چرخه آموزشی کشورها تبدیل شده‌اند. اگرچه هدف اصلی در انجام این اردوها بروز گرایش‌های مثبت و مهارت‌های جدید در دانش‌آموزان است، اما این اهداف در کشورهای توسعه‌یافته در چارچوبی مدون و ساخت‌یافته به جریان می‌افتد. شاکله اصلی این اردوها در وهله اول بر پایه حفظ امنیت دانش‌آموزان استوار است. در انگلستان به‌طور میانگین سالانه بین ۷ تا ۱۰ میلیون روز-سفر اردوهای تفریحی و آموزشی برای دانش‌آموزان برگزار می‌شود.

در کنار حضور نیروهای متخصص و کارآزموده در همراهی این سفرهای دانش‌آموزی، تمرکز اصلی دولت انگلستان در وهله اول احراز ریسک‌های موجود در هر یک از این سفرها به مقامات دولتی است تا بتوان در سایه تعامل مسوولان مدرسه و دولت، امنیت این قبیل سفرها را تا حد زیادی تضمین کرد. این فعالیت‌ها تحت نظر دولت بریتانیا و سازمان مراقبت‌های ایمنی و سلامت با ضوابطی معین صورت می‌گیرد. دولت بریتانیا اعتقاد دارد مسوولان برگزاری سفرهای دانش‌آموزی باید به‌طور کامل نسبت به مسوولیت‌های خود در هر سفر، بسته به ریسک مسیر و مقصد مورد نظر آگاه باشند. این ضوابط در حدی است که مسوولان مدارس پیش از برگزاری سفرهای دانش‌آموزی به‌خوبی می‌دانند هر گونه کوتاهی و قصور در سفر پیش‌رو آنان را روانه مراجع قضایی کشور خواهد کرد. طراحی این چارچوب رفتار مسوولان مدارس را در راستای حفظ امنیت دانش‌آموزان تا حد زیادی شکل داده و مانع از بروز رفتار پرریسک از جانب آنها می‌شود.

جالب است بدانید این قوانین سفت و سخت از سال ۱۹۹۹ اجرایی شده است. همانند هر سازمان و بنگاه اقتصادی که برای انجام فعالیت‌های خود نیازمند تایید سازمان مراقبت‌های ایمنی و سلامت است، مدارس پیش از برگزاری سفرهای دانش‌آموزی باید صلاحیت خود را در داشتن نیروهای متخصص لازم و امکانات مورد نیاز با توجه به ماهیت سفر آموزش، به تایید مسوولان دولتی برسانند. در این سازوکار وظایف محوله بین مسوولان مختلف مدرسه از مدیر تا معلمان و سایر فعالان آموزشی توزیع شده و در نهایت هر فرد باید در قبال مسوولیت‌های محوله پاسخگو باشد. هر معلم باید در چارچوب قوانین سازمان مراقبت‌های ایمنی و سلامت، نسبت به انجام اقدامات پیشگیرانه و ضروری در هنگام بروز حادثه آگاهی داشته و حتی برخی مهارت‌های ایمنی اولیه را نیز فراگیرند و آزمون‌های مربوطه را نیز بگذرانند.

دولت از بدو ورود معلمان و مسوولان به سیستم آموزشی، حس مسوولیت‌پذیری در قبال امنیت دانش‌آموزان را در آنان نهادینه می‌کند. برای دولت باید محرز شود که مسوولان سیستم آموزشی هم دانش و هم صلاحیت لازم برای حفظ امنیت دانش‌آموزان را دارند. نگاهی به چارچوب کلی برگزاری یک اردوی دانش‌آموزی در بریتانیا می‌کنیم. مسوولان مدارس باید منافع علمی و تفریحی مقصد را به‌درسی تعریف کنند. سپس طی یک گزارش مدون نحوه برنامه‌ریزی برای برگزاری اردوی مورد نظر را تشریح کنند. آنان باید نشان دهند تا چه حد تجهیزات و امکانات مدرسه برای برگزاری این سفر دانش‌آموزی مهیا است و در صورت فقدان امکانات لازم، اقلام مورد نیاز را از مسوولان دولتی درخواست کنند. در گام بعدی باید طی یک گزارش از سوی مدیر مدرسه اثبات شود دانش و مهارت‌های معلمان و مسوولان مدرسه برای برگزاری این سفر در سطح قابل قبولی است؛ در غیر این‌صورت این وظیفه دولت است تا به ارزیابی منافع آموزشی مورد نظر در این سفر و ریسک نهفته در آن بپردازد تا در صورت نیاز، اقدام به اعزام نیروهای متخصص به‌منظور همراهی دانش‌آموزان در این سفر کند.

در نهایت مسوولان سازمان مراقبت ایمنی و سلامت با بررسی گزارش‌های مربوطه و تطبیق امکانات اعلام شده با لیست مورد نیاز، صلاحیت برگزاری این اردو را با شرایط موجود تایید یا رد می‌کنند. مسوولان مدرسه همه ساله باید دستورالعمل‌های مراقبت و سلامتی ارائه شده توسط دولت را مطالعه و بررسی کنند. سپس ضمن آگاهی معلمان از قوانین اجرایی، مدرسه را برای گرفتن تاییدیه صلاحیت امکانات ایمنی مهیا کنند. امکانات ایمنی گاه شامل فراگیری دانش و تخصص لازم در زمینه‌ای جدید است نه صرفا امکانات سخت‌افزاری. در این میان از معلمان و مسوولان مدرسه نیز انواع آزمون‌ها اخذ شده تا از داشتن درک در مورد دانش ایمنی در مدارس اطمینان حاصل شود. برگزاری اردوهای آموزشی در چارچوبی مشخص، هم در بردارنده اهداف آموزشی مورد نظر است هم به لحاظ حفظ امنیت تا حد بسیار زیادی مورد نظارت قرار می‌گیرد. ارزیابی و تحلیل ریسک و توزیع ریسک در قالب مسوولیت‌های هر فرد احتمال وقوع حوادث دانش‌آموزی را تا حد بسیار زیادی کاهش داده است. علاوه بر این، ماهیت ریسک هر سفر تعیین‌کننده شرایط هر مدرسه در آن سفر خواهد بود و در صورت نیاز، خلأ‌های ایمنی موجود در سیستم آموزشی از طریق افراد متخصص و واجدالشرایط دولتی پوشش داده می‌شود. مسوولیت حمل و نقل در سفرهای دانش‌آموزی نیز توسط شرکت حمل و نقل بریتانیا که دارای رانندگان مجرب و متخصص در این زمینه هستند، صورت می‌گیرد.