زنگ خطر برای زعفران خراسان
دنیای اقتصاد،گروه کشاورزی- در سال های اخیر استان هایی که شرایط آب و هوایی مطلوبی از نظر میزان بارش و پرآبی داشته اند نسبت به کاشت زعفران اقدام کرده اند و سوال اینجاست که آیا تولید زعفران در دیگر مناطق به نفع کشاورزی ایران و زعفران خراسان هست یا خیر؟ سودآوری زعفران بر کسی پوشیده نیست و با مدیریت صحیح در مراحل مختلف تولید و صادرات این محصول می توان درآمد حاصل از آن را به چندین برابر رساند، همزمان با آغاز آذر ماه شمارش معکوس برای پایان یافتن فصل برداشت زعفران آغاز می شود و با ارزش ترین و گران قیمت ترین ادویه جهان به بازارهای داخلی و خارجی راه پیدا می کند. در این میان اما تهدیداتی غیر از شرایط آب و هوایی وضعیت صادرات و نیز بازارهای فروش این محصول را نشانه گرفته است.
کشور چین این روزها از شیر مرغ تا جان آدمیزاد و هر محصولی را با درجات کیفی متفاوت روانه بازارهای دیگر کشورها به ویژه خاورمیانه کرده و با سود حاصل از تولیداتش به یکی از قدرت های اقتصادی جهان تبدیل شده است. در سالهای اخیر این کشور با مشاهده ثروت حاصل از فروش زعفران، این بار این محصول را نشانه گرفته و در این زمینه بیکار ننشسشته است، با توجه به توجیه اقتصادی محصول زعفران این روزها کشورهای چین، افغانستان و حتی مراکش نیز وارد این عرصه شده و به دلیل هزینه های ارزان کارگر در این کشورها، به رقیبی جدی برای ایران در تولید زعفران تبدیل شده اند.
از طرفی کشورهای اروپایی زعفران را جایگزین خوبی برای خشخاش در مزارع افغانستان دانسته و از محصول این کشور حمایت می کنند، اما با وجود تولید وسیع زعفران در افغانستان نمی توان کیفیت محصول این کشور را از زعفران ایران بالاتر دانست.
تبلیغات برای حفظ و افزایش بازارهای جهانی در کنار اعمال مدیریت صحیح در تولید زعفران مهمترین وظیفه مسئولان امر است که باید به طور دقیق انجام گیرد تا در سالهای آینده از سودآوری این محصول تنها آه حسرتی برای ایرانیان باقی نماند.
علمی کردن روش های کاشت و آموزش به کشاورزان در کنار اعمال روش هایی برای جلوگیری از ضرر و زیان زعفران کاران در هنگام سرمازدگی و حفظ این گیاه در هنگام کاهش دما، می تواند از جمله عوامل موثر در افزایش میزان برداشت این محصول باشد.
ناگفته نماند که سازمان جهادکشاورزی در خراسان رضوی که نخستین استان در بحث کاشت و تولید زعفران در ایران بوده و ۸۵ درصد از تولیدات زعفران این استان به ۵۳ کشور دنیا صادر می شود، برنامه هایی برای بهبود وضعیت تولید و افزایش میزان برداشت محصول به کار گرفته است که از جمله آنها می توان به اجرای طرح مزارع تکثیر پیاز زعفران و ایجاد مزارع آرمانی زعفران اشاره کرد.
گرایش به کاشت زعفران در سالهای اخیر دیگر محدود به خراسان رضوی و جنوبی و مناطق خشک و نیمه خشک شرق کشور نبوده و اکنون برخی از استانهای غربی و شمالی کشور، بدون در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی خود و به صرف سودآور بودن زعفران به کاشت آن اقدام کرده اند، امروز 22 استان به کشت این محصول می پردازند که این امر هم می تواند نگرانی هاییبه دنبال داشته باشد.
اینکه آیا زعفران کشت شده در این استانها به کیفیت محصولی که در خراسان برداشت
می شود، رسیده و در بازارهای جهانی می تواند معرف خوبی برای کشورمان باشد یا خیر؟
و با توجه به اینکه از دست دادن بازارهای فروش جهانی می تواند بزرگترین زنگ خطر برای تمامی دست اندرکاران زعفران در ایران از کارگران مزارع و کشاورزان گرفته تا صادرکنندگان و کارخانه جات بسته بندی این محصول باشد، مهمترین راهکار و راه حل برای حفظ این بازارها چیست؟
برگزاری همایش ملی آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی زعفران در اتاق بازرگانی مشهد را می توان یکی از اقدامات مسئولان برای همفکری و یافتن راهکاری برای نجات طلای سرخ دانست.

حفظ بازارهای جهانی امری حیاتی
در صادرات زعفران
pic1
عضو شورای ملی و صندوق توسعه زعفران در گفت و گو با دنیای اقتصاد به اهمیت حفظ بازارهای جهانی برای فروش زعفران ایران اشاره و اظهار می‌کند: ایران به عنوان پیشکسوت تولید زعفران در دنیا باید همواره شرایط را رصد کرده و مراقب باشد که دیگر کشورها در تولید و صادرات زعفران پیشی نگیرند، فاصله ما از نظر میزان و کیفیت تولید با کشورهایی مانند افغانستان و چین بسیار زیاد است؛ اما این فاصله دلیلی بر غفلت مسئولان از حفظ موقعیت کنونی نیست.
علی حسینی با بیان اینکه نمی توان از کشت و تولید زعفران در کشورها جلوگیری کرد، می‌افزاید: ما در زمینه های کیفیت و فناوری تولید زعفران باید آنقدر پیشرفت داشته باشیم که قیمت تمام شده این محصول در داخل و نیز عملکرد ما در بازارهای جهانی به گونه ای باشند که رقبا نتوانند به این موقعیت دست یافته و از ما پیشی بگیرند. وی خاطرنشان می‌کند: برای جذب بازارهای جهانی در بحث بسته بندی محصول به طور صد درصدی موفق عمل کرده ایم
و بسته بندی های بسیار خوب و مدرنی از زعفران ایران به بازارهای هدف صادر می شود اما متاسفانه در برندسازی محصول خود عقب مانده ایم و این موضوع را جدی نگرفته ایم. برندسازی یکی زا اهداف شورای ملی زعفران بوده که نیازمند حمایت جدی از سوی دولت است تا بتوانیم برند ملی زعفران ایران را در دنیا ثبت کنیم که این کار نیازمند بودجه لازم و نیز فداکاری صادرکنندگان است.
حسینی ادامه می‌دهد: اگر صادر کنندگان زعفران برای رسیدن به هدفی مشترک یعنی حفظ حیثیت ملی همدل و همنوا باشند بسیاری از مشکلات در حوزه صادرات این محصول مرتفع می شود، وقتی کالایی از کشور خارج می شود دیگر نباید بحث رقابت مطرح باشد و آن کالا در بازار مقصد باید به آبروی ملی تبدیل شود نه اینکه صادرکنندگان کالاهای یکدیگر را در نظر خریداران، تخریب کنند. وی در پاسخ به این سوال که عدم پرداخت مالیات در صادرات زعفران چه تاثیری دارد، می‌گوید: این موضوع در تصاحب بازارهای دنیا بسیار موثر است و هرگز نباید شرایطی پیش بیاید که صادرکنندگان مالیات بدهند؛ اما در حفظ بازارهای جهانی عوامل تاثیرگذاری دیگری نیز وجود دارد.
pic۲
توانایی تامین زعفران مصرفی دنیا
عضو شورای ملی و صندوق توسعه زعفران تصریح می‌کند: باید بتوانیم در کشورهای هدف کالاهای خود را با قدرت عرضه کرده و به عنوان بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا رقابت کنیم، ایران توانایی تامین زعفران مصرفی دنیا را دارد، مصرف جهانی این محصول سالانه ۳۰۰ تن است و تولیدات در ایران بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن در نوسان است. وی یادآور می‌شود: هم اکنون ۸۳ هزار هکتار از اراضی استانهای خراسان رضوی و جنوبی زیر کشت زعفران قرار دارد که اگر میانگین تولید سه کیلوگرم زعفران برداشتی از هر هکتار را در نظر بگیریم تولیدات ما به مرز ۳۰۰ تن می رسد و این در حالی است که در افق ۱۴۰۰، میزان تولید زعفران کشور باید به ۵۰۰ تن برسد و میزان تولید در سطح زیر کشت باید افزایش یابد.
حسینی با تاکید بر لزوم مدیریت صحیح در تولید و صادرات رعفزان ایران، می‌گوید: برای حضوری جدی در کشورهای هدف و معرفی مناسب محصولاتمان نیازمند مدیریتی قدرتمند هستیم تا بتوانیم ارزش افزوده واقعی را به کشور بازگردانیم. نباید به بازارهای کنونی اکتفا کنیم زیرا در صادرات همواره خطر از دست دادن بازار هدف وجود دارد و یک لحظه غفلت مشکل آفرین خواهد بود، ما باید نیمی از کشورهای دنیا را به بازارهای هدف خود تبدیل کنیم تا روند توسعه صاردات در بخش زعفران ادامه داشته باشد.

پیاز زعفران نباید از خراسان خارج شود
مشاور عالی شورای ملی زعفران نیز می‌گوید کشت زعفران در دیگر استانهای کشور به ویژه استانهایی که با بحران کم آبی مواجه نیستند، به نظرم جز اینکه قیمت این محصول را در بازار کاهش دهد، نتیجه دیگری نخواهد داشت. تمام تلاش ما این است که زعفران کشاورز خراسانی بر روی دستش باقی نماند زیرا به دلیل کم آبی نمی تواند به کشت محصولی دیگر بپردازد، در حال حاضر بیش از یک میلیون نفر در دو استان خراسان رضوی و جنوبی معاش خود را از طریق کاشت و فروش زعفران می گذرانند و نباید به آنها ضربه ای وارد شود. pic۳
بهزاد صادقی، در حاشیه سومین همایش ملی آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی زعفران در گفت‌و‌گو با خبرنگار دنیای اقتصاد، با تاکید بر لزوم جلوگیری از فروش پیاز زعفران به دیگر استانها و کشورها تصریح می‌کند: در شهریور و مهر ماه هجومی از تقاضای استان های دیگر را برای خرید بذر پیاز زعفران شاهد بودیم؛ اما برای حمایت از زعفران کاران خراسانی و جلوگیری از کاهش قیمت این محصول نباید پیاز زعفران را به دیگران بدهیم.
صادقی یادآور می‌شود: وزارت جهاد کشاورزی در سالهای گذشته با توجه به خشکسالی در کشور، ابلاغیه ای مبنی بر کشت زعفران به دیگر استانها صادر کرد؛ زیرا زعفران گیاه کم آبی است غافل از اینکه ضربه بزرگی به اقتصاد خراسان رضوی و خراسان جنوبی وارد می شود. برای جلوگیری از گسترش این کار، مکاتباتی با استانداران این دو استان و وزیر جهاد کشاورزی داشتیم و اعلام کردیم که با این اتفاق، آرامش خراسانی ها از بین می رود. وی با بیان اینکه این اتفاق خطری ملی است و با احساسی محلی و منطقه ای به آن نگاه نمی کنم، می‌افزاید: گسترش کشت زعفران در تمامی ایران خطری ملی محسوب می شود، زیرا معاش یک میلیون نفر از جمعیت کشور را تحت تاثیر قرار داده و آنها که چیز دیگری برای کشت ندارند، مهاجرت کرده و دچار سونامی بیکاری، فقر و بیماری روانی می شوند.

راه های نجات زعفران
مشاور عالی شورای ملی زعفران تاکید می‌کند: برای نجات زعفران باید ابتدا از اشاعه زعفران به خارج از مرزهای ایران و به ویژه کشورهای همسایه نظیر افغانستان، عمان، امارات و عراق جلوگیری کرده و سپس مانع خروج پیاز زعفران از خراسان به دیگر استان ها بشویم. این امر نیازمند همتی ملی از سوی مسئولان است و وزارت جهاد کشاورزی به تنهایی نمی تواند این محصول گرانبها را نجات دهد. وی درباره وضعیت طرح جامع زعفران نیز می‌گوید: بیش از چهار سال از زمان ارائه این طرح به دولت می گذرد، طرح جامع زعفران در دستگاه دولت قبلی ماند و تمامی بودجه ها صرف اقدامات دیگر شد و حالا دولت یازدهم برای اجرای این طرح بودجه ای ندارد.
صادقی خاطرنشان می‌کند: اجرای این طرح نیازمند اعتباری ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومانی برای دوره ای چهار ساله است و ما اعلام کردیم که این پول ظرف مدت دو سال برمی گردد، در این طرح از ایده و فکر بسیاری از نخبگان استفاده شده و اجرای آن می تواند گامی مهم در راستای کمک به این محصول مهم و زعفران کاران باشد. وی تصریح می‌کند: وقتی یک گیاه هزار میلیارد تومان درآمد از فراسوی مرزها وارد کشور می کند، صرف هزینه ای ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومانی برای آن چیز زیادی نیست. متاسفانه در معاونت راهبردی دولت قبلی کسانی بودند که در مورد زعفران اطلاعی نداشته و به آن اهمیتی ندادند.
مشاور عالی شورای ملی زعفران می‌گوید: طرح جامع زعفران هنوز به مرحله ارسال به مجلس شورای اسلامی نرسیده تا تصویب شود. با کمیسیون های مختلف مجلس در حال رایزنی هستیم تا این اتفاق رخ دهد. در این میان وزرات کشور باید پیش گام شود؛ اما این مشروط به پذیرفتن ارزش زعفران مانند نفت از سوی وزارت کشور است، باید برای نجات این کالای با ارزش هر چه سریعتر اقدام کنیم و اجازه ندهیم کار از کار بگذرد و بعد پشیمان شویم.