گشتی در پرزرق و برق‌ترین موزه ایران
فرحناز ایران‌نژآد درخشش گنجینه بی‌نظیری که در موزه جواهرات ملی در معرض دید عموم قرار گرفته است تنها میزان ارزش مادی آن را نمایش نمی‌دهد، بلکه تلألو دانه‌های الماس یاقوت زمرد ذوق و هنر و صنعت سازندگان آن را نیز به رخ ‌می‌کشد.
گنجینه‌ای آمیخته از تاریخ
پر فراز ونشیب این سرزمین. بخش‌های زیادی از این گنجینه در طول تاریخ به غارت رفته و مقداری هم بعد به آن افزوده شده است. نزدیک به دو سال است کارشناسان موزه تحقیق گسترده‌ای را درباره تاریخ تک تک جواهرات آغاز کرده‌اند که پس از تکمیل
در اختیار علاقه‌مندان قرار ‌می‌گیرد.

تاریخچه جواهرات ایران از زمان سلاطین صفوی آغاز ‌می‌شود. بر اساس نوشته‌های گردشگران خارجی مانند تاورنیه شاردن و برادران شرلی...دولت صفوی در حدود دو قرن شروع به جمع‌آوری جواهرات و گوهر‌های گرانبها از سراسر جهان کردند. کارشناسان صفوی جواهرات را از بازار‌های دنیا خریداری و به پایتخت ‌می‌آوردند؛ اما در پایان سلطنت این مجموعه دچار پراکندگی شد. پس از سقوط صفوی و روی کار آمدن افاغن این جواهرات در معرض تهدید قرار گرفت تا اینکه در زمان نادر شاه افشار از خروج آنها جلوگیری به عمل آمد.
اما پس از قتل نادر احمد بیگ افغان ابدالی بار دیگر دست به غارت جواهرات زد. از جمله گوهرهایی که از ایران خارج وهرگز باز نگشت الماس کوه نور بود که به چنگ کمپانی هند شرقی افتاد و به ملکه ویکتوریا هدیه شد؛ این الماس هم‌اکنون هم در گوشه‌ای از تاج ملکه کنونی انگلستان خودنمایی می‌کند. باقی‌مانده این گنج بعدها در دوره قاجار جمع‌آوری و ضبط و در سال ۱۳۱۶ قسمت عمده آن به خزانه بانک مرکزی ایران منتقل شد.
حالا این گنجینه منحصر بفرد که بزرگ‌ترین و بی‌نظیرترین جواهرات را در خود جای داده است پشتوانه پول کشورمان است و از سال ۱۳۳۹ نزدیک به نیم قرن به نمایش عمو‌می‌درآمده است. اولین و بزرگ‌ترین شئ این موزه که در ورودی این موزه قرار گرفته تخت خورشید است که پادشاه به افتخار همسر محبوبش طاووس نام آن را به تخت طاووس تغییر داده است. pic1
این تخت به همراه سایر اشیا جواهر کاری و پارچه‌های زربافت بیانگر فرهنگ و هنر مردم ایران زمین است و از همان ابتدا چشم هر بازدیدکننده ای را به خود خیره ‌می‌کند. مشابه اشیا به نمایش در آمده در این موزه مورد استفاده مردم عادی در کشور هم بوده است، اما نه با جواهر، بلکه با فلزات و اجناس دیگری ساخته ‌می‌شده که هنوز هم در بین مردم متداول است. مانند پشتی مروارید دوزی و زربافت تخت طاووس یا قطعات جواهرسازی چشم نظر که در ویترین‌ها با دانه‌های اسفند پارچه و فلز به نمایش گذاشته شده است.این موزه گنجینه نفیسی است از هنر ایرانی که ‌می‌تواند سرمشق جواهرسازان ایرانی باشد. اما اگر کسی بخواهد از روی این جواهرات و اشیا الگو برداری کند باید حتما نام سازنده و سال و تاریخ را بر روی آن حک کند در غیر این صورت، کپی‌سازی محسوب ‌می‌شود و پیگرد قانونی دارد.ویترین‌های این موزه پر است از سنجاق سینه‌ها، نیم‌تاج‌ها، جقه یا پیش کلاه‌ها، انفیه‌دان‌ها و قلیان‌های مرصع یا جواهرکاری شده که همگی آراسته به الماس، یاقوت و زمرد است. تعدادی سرپوش غذا که با سنگ‌های یاقوت سرخ و زمرد و الماس تزئین شده‌اند نیز از دیگر اشیای موزه استpic۲
همچنین در ویترین‌ها تنگ‌های زرین مینا کاری به چشم می‌خورد. هنری که متاسفانه این روزها نشانی از آن نیست. این هنر بسیار ظریف کاربرد شیشه‌های رنگی بر روی فلز طلا است که صنعتگر بر اساس تجربه و مهارت با حرارت دادن انواع شیشه بر روی طلا رنگ‌های مورد نظر را به دست ‌می‌آورد و با آن تزئینات و نقوش زیبا را بر روی وسایل ایجاد ‌می‌کرد. در بین اشیای به نمایش درآمده در موزه، جواهراتی هم وجود دارد که هدیه پادشاهان دیگر کشور‌ها به دربار قاجار است و تفاوت آشکاری بین طراحی این جواهرآلات و جواهرات ساخته شده در ایران وجود دارد که ذوق و هنر ایرانیان را در حد اعلا به نمایش گذاشته است.. جواهرات اهدا شده دقیقا به همان شکل طبیعی از روی گل‌ها و حشرات ساخته شده است. اما جواهرات ایرانی شکل الهام گرفته از مدل‌ها و طبیعت است. این موزه شامل چندین گنجینه از جواهرات قیمتی و نفیس است. گنجینه فیروزه همگی از فیروزه نیشابور هستند. اشیایی مانند قمقمه فیروزه، یاقوت قلیان، پیش کلاه آراسته به الماس، جام زرین فیروزه، مگس پران اسب، شمشیر زرین فیروزه که پشت آن از طلای برجسته است و با الماس و یاقوت تزئین شده است. گنجینه یاقوت دارای اشیای زیادی زیبا و آراسته به یاقوت و لعل است. فنجان زرین پایه‌دار که بدنه آن با یاقوت‌های خوش رنگ برمه‌ای پوشانده شده است، یک لعل پیاده به وزن ۲۷۰ قیراط که بر سطح زیرین آن هفت اسم کنده‌کاری شده است، یک لعل بزرگ معروف به لعل سامری و یک یاقوت بزرگ به وزن ۱۰۰ قیراط که یکی از بزرگ‌ترین یاقوت‌های جهان است در کنار سایر یاقوت‌های پیاده به نمایش درآمده است. دولت قاجار برای آنکه بتواند از گنجینه به خوبی نگهداری کند دستور ساخت اشیای زیادی را با این جواهرات داد. یکی از این وسایل یک کره بسیار بزرگ از طلا است که سطح آن از جواهراتی مانند الماس، یاقوت و زمرد پوشیده شده است. گنجینه الماس این مجموعه بی‌نظیرترین و نایاب ترین الماس دنیا را در خود جای داده است. این گنجینه شامل یک شمشیر تمام الماس معروف به شمشیر جهانگشای نادری است که پشت آن تصویری از نادر شاه است؛ چند عدد برلیان رنگی که شامل سه عدد سیاه، یک عدد قرمز، دو عدد زرد و یکی هم گلبهی است و الماس بزرگ میانه به نام تاج ماه به وزن ۱۱۵ قیراط است. الماس نورالعین تکه‌ای جدا شده از الماس دریای نور است و در تاجی که به هنگام ازدواج فرح پهلوی بر سرش بود نصب شده است. این نیم تاج هنوز در موزه است و بزرگ‌ترین و معروف‌ترین الماس دنیا الماس دریای نور در کنار الماس‌های پیاده این موزه به نمایش گذاشته شده است. گنجینه مروارید هم شامل شرابه‌های مروارید است که کنار تخت بسته ‌می‌شده است. لباس‌های مروارید دوزی قاجاریه و شنل رضاخان پهلوی آینه، شمعدان، تیردان‌ها، خنجر‌ها، ساعت‌های مروارید و چشم‌نظرهایی که در ویترین‌ها به نمایش درآمده جلوه‌ای ویژه به این موزه داده است. سه سنجاق سینه منحصر به فرد از مروارید یکی سیاه رنگ به شکل اردک ودوتا به شکل قو از دیگر اشیای این موزه است. در کنار هر ویترین گنجینه‌ای هم به ابزار وادوات جنگی مثل شمشیر، تیردان، سپر...اختصاص یافته است که آنها هم با جواهرات گران قیمت تزئین شده‌اند.pic۳
ابتدای راهروی میانی تخت نادری قرار دارد که به دستور فتحعلی شاه ساخته شده است و به صورت ۱۲ تکه جدا و قابل حمل ساخته شده است؛ پادشاه از این تخت برای نشان دادن شکوه دربار خود به رعایا و خارجیان در ییلاق و مناطق اطراف تهران از آن استفاده ‌می‌کرده است. در این راهرو تاج کیانی به همراه تاج رضا خان و فرح پهلوی که همگی از جواهرات قاجاری ساخته شده خودنمایی ‌می‌کند.
ویترین متعلق به خانواده پهلوی شامل سرویس‌های گردنبند نفیس الماس و یاقوت است که به فرمان این خانواده ساخته شده است و در این موزه از آن نگهداری ‌می‌شود. البته ناگفته نماند این خانواده به هنگام خروج از ایران گنجینه‌هایی را که در کاخ‌های خود داشتند با خود بردند.
این مجموعه جزو جواهرات خزانه محسوب ‌می‌شده ودر صورت استفاده باید با وثیقه از خزانه خارج ‌می‌شد. در این موزه به جز چند نیم تاج متعلق به همسر و مادر پادشاه کمتر جواهر زنانه‌ای به چشم ‌می‌خورد راهنمای موزه علت آن را ارث دادن جواهرات زنان به فرزندان pic۴
بیان ‌می‌کند.
برای همین ممکن بوده بسیاری از آنها از دربار خارج شده و به احتمال زیاد در مجموعه‌های خصوصی یا در موزه‌های خارجی هستند؛ به هر حال کسی از سرنوشت آنها اطلاعی ندارد. به هنگام بازدید از این موزه هیچ وسیله‌ای نمی‌توانید با خود به داخل ببرید. ورود کودکان زیر ۱۲ سال هم ممنوع است. برخی از این ویترین‌ها آخرین بار ۳۰ سال پیش باز شده است. اگر لازم باشد که این ویترین‌ها باز شود باید در حضور یک هیات ۲۰ نفره از کارشناسان صورت بگیرد و یک هیات ۷ نفره ابتدا علت باز شدن آن را بررسی و در صورت تایید آنها ویترین باز ‌می‌شود. در گذشته هم این حساسیت نسبت به این مجموعه بوده به طوری که فتحعلی شاه تنها برای تولیت الماس دریای نور فردی معتمد از میان شاهزادگان را تعیین ‌می‌کرد.
برای تماشای گرانبهاترین موزه جهان تنها ۱۰۰۰ تومان ورودی دریافت ‌می‌شود. این موزه از ساعت ۲ تا ۵ بعد از ظهر روزهای شنبه تا سه‌شنبه به روی علاقه‌مندان باز است.pic۵