چشم‌انداز خودروسازی در آفریقا

خودرو‌سازی در قاره پهناور آفریقا از گذشته تا به امروز با چالش‌های متعددی مواجه بوده است و با وجود تقاضای کافی در بازار این محصولات، صنایع وابسته به خودرو‌سازی و خود این صنعت پاسخگوی نیاز‌های این قاره نیست. رشد و پویایی خودرو‌سازی می‌تواند عامل مهمی در ایجاد رشد اقتصادی پایدار و چرخیدن چرخ صنعت در این قاره باشد. وجود خودروسازی در یک کشور یا منطقه باعث می‌شود تا تغییرات زیاد اقتصادی در بدنه آن ایجاد شود و نیروهای کار زیادی تربیت شوند که عموما نیروی کار ثابت و تخصصی به حساب می‌آیند. ایجاد اشتغال پایدار از جمله اثرات مستقیم داشتن صنعت خودرو‌ پویا و قدرتمند در یک کشور یا منطقه است که خود ابعاد دیگر اقتصادی را به‌دنبال خواهد داشت.

در حال حاضر این قاره به دلایل متعددی که ناشی از بی‌ثباتی در منطقه است دچار چالش‌های زیادی است که خودرو‌سازی هم از این اتفاقات در امان نبوده است. رشد جمعیت از طرفی و نیاز بازار این قاره به خودروهای ارزان‌قیمت برای فعالیت در بخش حمل و نقل باعث شده است که روزنه‌های امیدی برای این صنعت بتوان متصور شد. در دهه‌های گذشته تلاش‌های زیادی برای ایجاد خط مونتاژ در کارخانه‌های خودرو‌سازی این قاره انجام شده است که عموما با سوءمدیریت و بی‌ثباتی‌های سیاسی با چالش‌های زیادی همراه بوده است. اما از سال ۲۰۱۲ به بعد به‌تدریج وضعیت خودروسازی در این قاره بهبود نسبی پیدا کرده است. برای مثال در نیجریه دولت این کشور که سال‌ها با انواع کشمکش‌ها مواجه بوده به سمت تنظیم مقررات واردات خودرو رفته است. محدودیت در واردات در واقع حمایت از فعالان داخلی به‌حساب می‌آید و بر اساس برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفت قرار بود این کشور در سال ۲۰۱۸ با تولید ۲ میلیون دستگاه به صادر‌کننده خودرو تبدیل شود.

شرکت پژو در این کشور حضور فعالی دارد و در برخی مدل‌ها تا ۷۰۰ هزار دستگاه تولید دارد. نیجریه تنها کشوری نیست که نشانه‌هایی از پیشرفت را در بخش خودرو‌سازی نشان می‌دهد بلکه دولت آفریقای جنوبی هم تصمیماتی جدی برای توسعه و رشد این بخش از صنعت گرفته است و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته مقدار تولید این کشور در سال ۲/ ۱ میلیون دستگاه بوده است که افزایش سهم تولید داخلی از اولویت‌های این برنامه است. در آفریقای جنوبی شرکت فورد حضوری فعال دارد و در تلاش است در هر سال مقدار تولید خود را تا سال ۲۰۱۸ به دو برابر افزایش دهد. این شرکت همچنین اعلام کرده است که قصد دارد ۸۰۰ فرصت شغلی جدید در کارخانه‌اش ایجاد کند. شرکت بی‌ام‌و نیز با سرمایه‌گذاری در این کشور تلاش کرده است از سایر رقبا پیشی بگیرد و با میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری در پیشرفته‌ترین کشور قاره آفریقا حتی از این کشور محصولاتی را به چین صادر کند.

تصمیمات و برنامه‌ریزی‌هایی که تا اینجا به آنها اشاره شده است مربوط به سال ۲۰۱۲ است و همه خودرو‌سازان فعال در این قاره کهن برای سال‌های آینده که ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ می‌شود برنامه‌های خود را اعلام کرده‌اند. حال با گذشت چند سال از آن تصمیم‌ها وضعیت خودروسازی در این قاره و کشورهایش چندان مطلوب نیست و به ازای هر هزار نفر تنها ۴۴ دستگاه خودرو وجود دارد و این در حالی است که میانگین جهانی ۱۸۰ خودرو به ازای هر هزار نفر جمعیت است. دلیل اصلی هم این است که اغلب خودروسازان از نیروی کار ارزان آفریقا استفاده کرده و محصولات تولیدی را به خارج صادر می‌کنند و بخش اندکی از آن در داخل آفریقا استفاده می‌شود. در سال ۲۰۱۵ بیش از ۹۰ میلیون خودروی جدید در سراسر دنیا فروخته شده است که تنها ۵/ ۱ میلیون سهم آفریقا بوده است. اگر خودرو‌سازی در کشورهایی مانند مصر، آفریقای جنوبی و مراکش و نیجریه که زیر‌ساخت‌های خودرو‌سازی دارند تقویت شود این مقدار فروش می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به عدد ۱۰ میلیون دستگاه خودرو هم برسد.

کشورهای آفریقایی با توجه به وضعیت اقتصادی ضعیفی که دارند نتوانسته‌اند زنجیره کاملی از خدمات و فروش را در کشورهای خود ایجاد کنند و البته توان خرید در این کشور به دلیل نبودن درآمد مناسب بسیار پایین است و این خود عاملی است مهم در کاهش فروش خودروهای جدید. برای اینکه یک خودرو بتواند در کشوری حضور داشته باشد یا بخش داخلی به تولید یک برند مشغول شود باید شرایط لازم برای این منظور فراهم باشد. نبود تعمیرگاه‌های ماهر در تعمیر خودروهای روز با فناوری بالا خود عامل محدود‌کننده دیگری است. جنگ‌ها و شورش‌های پراکنده در این قاره باعث بی‌ثباتی در سرمایه‌گذاری‌های خارجی شده است و شرکت‌های خارجی کمتر تمایل دارند تا به‌صورت مستقیم درگیر ساخت کارخانه در این کشورها شوند. در کشورهایی که امنیت نسبی دارند اما خودرو‌سازانی مانند بی‌ام‌و و فورد با پذیرش ریسک‌های سرمایه‌گذاری خودروهای خود را به‌صورت محدود تولید می‌کنند. در میان این کشورهای آفریقایی، کنیا وضعیت متفاوت تری دارد و در سال ۲۰۱۵ با رشد و رونق در بخش خودرو مواجه بوده است.

حضور نمایندگی پورشه در این کشور به‌عنوان برندی لوکس‌ساز نشان می‌دهد که شرکت‌های اروپایی به‌تدریج به بازار در حال رشد این کشور علاقه‌مند شده‌اند و سیاست‌های مالیاتی و سایر مشوق‌ها به‌تدریج به سمتی می‌روند که تولید خودرو در داخل مرزهای یک کشور جای خود را به واردات بدهد. تنها در این حالت است که کشوری مانند کنیا می‌تواند از مزایای داشتن خودرو‌سازی بهره ببرد و با در دست گرفتن بازار خودروی کشورهای همسایه از مزایای تولید و صادرات هم بهره ببرد.