چالش چهارگانه در مسیر نوسازی

به گزارش «دنیای اقتصاد»، محمدسعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی در امر سیاست‌گذاری‌، راهبری، برنامه‌ریزی و مدیریت احیا، بهسازی و نوسازی بافت‌های قدیمی، فرسوده و ناکارآمد شهری، «مداخله مستقیم و نابجای دولت‌ها» در امر بهسازی و نوسازی، «قرار نداشتن بافت‌های فرسوده در اولویت برنامه‌های اجرایی دولت»، همچنین «تضعیف جایگاه نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری در برخی مقاطع زمانی»و «وابستگی امر نوسازی و بهسازی به درآمدهای عمومی و بودجه‌های دولتی» را از مهم‌ترین دلایل به نتیجه نرسیدن چشم‌اندازهای موجود در اسناد قانونی برای بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری اعلام کرد.این در حالی است که به زعم وی با گذشت ۲۰ سال از شروع توجه جدی به ضرورت نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری، اقدامات و سیاست‌گذاری‌‌های دو دهه اخیر برای جلوگیری از شیوع فرسودگی در شهرها و همچنین نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، روند در پیش گرفته شده نه تنها موفق به ایجاد مانع در مسیر پیشرفت و سرعت فرسودگی در محدوده‌ها و محلات هدف نشده بلکه طی سال‌های گذشته، وسعت مناطق فرسوده شهری روز به روز افزایش یافته است.

معاون وزیر راه و شهرسازی در تشریح علل ناکامی سیاست‌های دولت در حوزه بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده به «دنیای اقتصاد» اعلام کرد: اگرچه توجه به مقوله بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده دقیقا از دو دهه قبل به‌طور جدی در دستور کار دولت‌ها قرار گرفت اما این روند نه تنها منجر به توقف گسترش فرسودگی در شهرها نشد بلکه در برخی موارد اقدامات صورت گرفته، خود از موجبات سرعت‌بخشی به روند فرسودگی در مناطق و محدوده‌های هدف شهری شد. ایزدی مداخله مستقیم برخی دولت‌ها در امر نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری از طریق ورود مستقیم به ساخت وساز مسکن در محلات و محدوده‌های هدف را اولین آسیب دولتی به بافت‌های فرسوده دانست و توضیح داد: مداخله مستقیم دولت نه تنها کمکی به بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده نخواهد کرد بلکه توان و انرژی تصدی‌گری و سیاست‌گذاری‌‌های درست را نیز از مسوولان سلب می‌کند؛ دولت در نقش تسهیلگر امور و نه مجری ساخت وساز در بافت‌های فرسوده می‌تواند از طریق ابزارها و اهرم‌های سیاستی، مالی و همچنین مشوق‌های حمایتی، برنامه‌های خود را در بافت‌های فرسوده پیاده‌سازی کند اما مداخله مستقیم همواره محکوم به شکست بوده است و نمونه‌های بسیاری از آن، طی سال‌ها و دهه‌های اخیر مشاهده شده است.

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، می‌بینیم که حتی در مواردی که دولت، خود را مکلف به مداخله مستقیم در بافت‌های فرسوده شهری کرده بروز و ظهور برخی دیگر از برنامه ها-همچون مسکن مهر در دولت دهم- موضوع بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری را عملا به حاشیه کشانده است؛ به این ترتیب می‌بینیم که موضوع بافت‌های فرسوده و ضرورت بهسازی و جلوگیری از گسترش و شیوع آن، هرگز اولویت دولت‌ها در برنامه‌های شهری نبوده است و به همین دلیل نوسازی با سرعتی کندتر از فرسودگی در هسته میانی شهرها حرکت کرده است. به گفته ایزدی، تضعیف جایگاه نوسازی و بهسازی در برنامه‌های دولت‌ها در مقاطع زمانی مختلف نیز از دیگر دلایل ناکامی سیاست‌های بلندمدت در راستای نوسازی و بهسازی محدوده‌های فرسوده شهری است؛ طوری که شدت و ضعف توجه به مقوله بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده طی سال‌های مختلف متفاوت بوده و هرگز رویکرد مشخص و سند جامعی برای حرکت یکنواخت و مداوم در مسیر نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری وجود نداشته است.

ایزدی تاکید کرد: علاوه بر دلایل ذکر شده شاید مهم‌ترین دلیل کندی روند نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری را بتوان در وابستگی امر نوسازی به درآمدهای عمومی و بودجه دولتی عنوان کرد؛ از ابتدای شروع فعالیت نوسازی و بهسازی تاکنون همواره این موضوع به‌عنوان چالشی بزرگ در مسیر برنامه‌های بهسازی و نوسازی قرار داشته است؛چرا که اساسا همواره با موضوع محدودیت منابع برای امر نوسازی مواجه بوده‌ایم؛ جالب است بدانید طی یک سال گذشته، میزان تخصیص اعتبارات عمرانی به بافت‌های فرسوده صفر بوده است و عملا بودجه‌ای اعتباری از این محل به بافت‌های فرسوده تزریق نشده است.

اهرم بودجه‌ای برای محلات فرسوده

معاون وزیر راه وشهرسازی در عین حال از سه راهکار جدید برای احیا، نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده و تسریع روند نوسازی خبر داد.محمدسعید ایزدی در تشریح اقدامات سه سال گذشته در حوزه بافت‌های فرسوده شهری به «دنیای اقتصاد» گفت: علاوه بر اینکه در دولت یازدهم با نگاه ویژه به ضرورت بازگشت به هسته میانی شهرها و نوسازی بافت‌های با ارزش تاریخی موضوع نوسازی و بهسازی شهری در اولویت قرار گرفت، در نظر گرفتن اقدامات پیشگیرانه و پیش‌نگر نیز از دیگر خصوصیات برنامه‌ریزی‌های اخیر در محدوده‌های هدف نوسازی شهری است. وی توضیح داد: در گام اول، «سند ملی احیا و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری» به‌عنوان برنامه جامع و یکپارچه نوسازی شهری تدوین شد و سپس با تشکیل کارگروه‌های بازآفرینی شهری در استان‌های مختلف، موضوع پیشگیری و پیش‌نگری از گسترش بافت‌های فرسوده در کنار مسائل مربوط به درمان و نوسازی محدوده‌های هدف شهری در دستور کار قرار گرفت.

ایزدی همچنین از برنامه جدید دولت برای به حداقل رساندن نیاز مالی امر نوسازی و بهسازی به درآمدهای عمومی و بودجه‌های دولتی خبر داد و گفت: با توجه به تخصیص صفر درصدی اعتبارات عمرانی به بافت‌های فرسوده طی یک سال گذشته تصمیم گرفتیم با اهرم کردن منابع در اختیار وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های مربوط در یک تعامل مشترک، ۲۷۰۰ محله فرسوده شهری را در دستور کار نوسازی و بهسازی قرار دهیم. وی ادامه داد: بر این اساس قرار شد در فاز اول امسال برنامه نوسازی و بهسازی ۲۳۴ محله شهری در اولویت قرار بگیرد و این برنامه طی سال‌های آتی ادامه یابد. به عبارت دیگر هم اکنون در قالب برنامه مدیریت منابع دولتی و همچنین بودجه‌ریزی اهرمی تلاش کرده‌ایم منابع مورد نیاز برای تامین زیرساخت و خدمات عمومی در بافت‌های فرسوده و محلات هدف را تامین کنیم و در گام بعدی با ورود توسعه‌گران و سرمایه‌گذاران به بافت‌های فرسوده و همچنین مشارکت مالکان در این محدوده‌ها موضوع نوسازی و بهسازی واحدهای مسکونی فرسوده را از طریق توان مردمی و بخش خصوصی انجام دهیم. ایزدی تاکید کرد: هر چند ممکن است این اقدام نیز در کنار سایر اقداماتی که تاکنون انجام شده است چندان موثر به نظر نرسد اما تمام تلاش خود را به کار بسته‌ایم تا با خودداری از ورود به پروژه‌های بزرگ‌مقیاس و هزینه‌بر، پروژه‌های کوچک‌مقیاس و در عین حال محرک توسعه را در دستور کار خود قرار دهیم.