ذکر احوال حاکمان و استانداران خراسان در دوره قاجاریه – بخش۴۲
هادی پژوهش
میرزا ابوالفتح طباطبایی معروف به حشمت‌الدوله، پسر میرزا فضل‌اله‌خان وکیل‌الملک در ۱۲۵۲ ش در تبریز پا به عرصه وجود نهاد. پدرش میرزا ابوتراب وکیل‌الملک از رجال و اعیان تبریز بود و در دربار ولیعهد مظفرالدین میرزا، صاحب مقامات مهمى بود.
ابوالفتح میرزا طبق معمول زمان تحصیلات خود را از پنج سالگى تحت مراقبت پدر به‌وسیله معلمین خصوصى آغاز نمود و مقدماتى از ادبیات فارسى و زبان فرانسه و حسن خط و آیین نگارش را آموخت و در ۱۰ سالگى بنا به استدعاى پدرش در زمره منشیان و محررین ولیعهد شد.
میرزا ابوالفتح طباطبایی معروف به حشمت‌الدوله، پسر میرزا فضل‌اله‌خان وکیل‌الملک در ۱۲۵۲ ش در تبریز پا به عرصه وجود نهاد. پدرش میرزا ابوتراب وکیل‌الملک از رجال و اعیان تبریز بود و در دربار ولیعهد مظفرالدین میرزا، صاحب مقامات مهمى بود.
ابوالفتح میرزا طبق معمول زمان تحصیلات خود را از پنج سالگى تحت مراقبت پدر به‌وسیله معلمین خصوصى آغاز نمود و مقدماتى از ادبیات فارسى و زبان فرانسه و حسن خط و آیین نگارش را آموخت و در ۱۰ سالگى بنا به استدعاى پدرش در زمره منشیان و محررین ولیعهد شد.
هادی پژوهش
میرزا ابوالفتح طباطبایی معروف به حشمت‌الدوله، پسر میرزا فضل‌اله‌خان وکیل‌الملک در ۱۲۵۲ ش در تبریز پا به عرصه وجود نهاد. پدرش میرزا ابوتراب وکیل‌الملک از رجال و اعیان تبریز بود و در دربار ولیعهد مظفرالدین میرزا، صاحب مقامات مهمى بود.
ابوالفتح میرزا طبق معمول زمان تحصیلات خود را از پنج سالگى تحت مراقبت پدر به‌وسیله معلمین خصوصى آغاز نمود و مقدماتى از ادبیات فارسى و زبان فرانسه و حسن خط و آیین نگارش را آموخت و در ۱۰ سالگى بنا به استدعاى پدرش در زمره منشیان و محررین ولیعهد شد. در ۱۳۱۱ لقب ثقهالدوله گرفت. در ۱۳۱۳ ه.ق که مظفرالدین میرزا به سلطنت رسید و اعتضادالسلطنه محمدعلى میرزا ولیعهد شد، ابوالفتح میرزا با لقب وکیل‌الملک رئیس دفتر مخصوص و مهردار محمدعلى میرزا بود و یکى از محارم و نزدیکان ولیعهد محسوب مىشد. ابوالفتح خان تا ۱۳۲۴ ه.ق که محمدعلى میرزا به سلطنت رسید در تبریز اقامت داشت و امور مالى و ادارى ولیعهد کلا تحت نظر او بود. در ۱۳۲۴ به اتفاق محمدعلى شاه به تهران آمد و جزء درباریان متنفذ بود. ابتدا درجه امیر تومانى و سپس سردارى گرفت و لقب حشمت‌الدوله نیز به او اعطا گردید.
در جریان نهضت مشروطه و مبارزه مجلس و محمد على میرزا، حشمت‌الدوله از نظر جلب توجه آزادی‌خواهان نقشى داشت و مشروطهخواهان را تقویت مىنمود و چون محمدعلى میرزا به صداقت و خیرخواهى او معتقد بود سخنان او را مىپذیرفت و به آن جامه عمل مىپوشانید. در دوران خودکامگى محمد على میرزا و مشیرالسلطنه که منجر به بمباران مجلس شد و حکومت در باغشاه مستقر گردید؛ حشمت‌الدوله نیز در آنجا اقامت داشت و در رهایى بعضى از مجاهدین نقش مهمى برعهده گرفت و عده زیادى از مشروطهخواهان را از مجازات معاف نمود و موجبات رهایى آنان را فراهم ساخت. پس از خلع محمدعلى میرزا، حشمت‌الدوله از کارهاى دربارى کنارهگیرى کرد و یا کنار گذاشته شد ولى آزادی‌خواهان در صدد آزار و اذیت او برنیامدند و به پاس خدماتى که در حکومت باغشاه نموده بود به مقام و منزلت وى ارج مىنهادند.
در ۱۳۲۹ ق که بار دیگر زمزمه ورود محمدعلى میرزا به گوش رسید، مرحوم سپهدار تنکابنى نخستوزیر وقت براى جلب نظر محمدعلى میرزا، حشمت‌الدوله را که از نزدیکان وی بود به کار دعوت نمود ولى مشروطهخواهان از سازش پنهانى سپهدار و محمدعلى میرزا مطلع شدند و موجبات برکنارى او را فراهم نمودند و نجفقلى‌خان صمصامالسلطنه را به ریاست وزرایى برگزیدند و لاجرم حشمت‌الدوله نیز بدون کار ماند. ابوالفتح والاتبار در شهریور ماه ۱۲۹۵ ش براى اولین بار به مقام وزارت رسید و در کابینه وثوقالدوله وزیر جنگ شدد و قریب ۹ ماه عضو کابینه بود.در ۱۲۹۸ ش در ترمیم سوم کابینه، وثوقالدوله عهدهدار وزارت امور خارجه شد. این کابینه با چهره افراد تازهاى که در جامعه آن روز وجههاى نداشتند تشکیل شد و کابینه وثوقالدوله با عضویت نصرتالدوله و صارمالدوله قرارداد معروف ۱۹۱۹ را با انگلیسها منعقد کرده بود که موجب خشم عمومى و مخالفت مردم شد. بعد از وثوقالدوله، میرزا حسن خان مشیرالدوله به نخستوزیرى رسید و در کابینه وى حشمت‌الدوله وزارت داخله را بر عهده گرفت و تا آبان ماه ۱۲۹۹ در این پست انجام وظیفه مىکرد.ابوالفتح والاتبار از ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۸ ش به استاندارى کرمان منصوب شد؛ وی در اوایل سال ۱۳۰۲ خورشیدی به‌جای جعفر قلی خان سردار اسعد به سمت استانداری خراسان منصوب شد. وی تا واخر سال ۱۳۰۳ ش در این سمت باقی بود. در دوران استانداری یادشده مقدمات تغییر سلطنت در ایران فراهم شد؛ حشمت‌الدوله در آن زمان طی تلگرافی به سردار سپه اعلام نمود در اثر فعالیت بنده جذب قلوب در خراسان پیشرفت خوبی دارد و کسی مخالف نمی‌بینم.
غالبا اوقات خود را در مواقعى که شغل دولتى نداشت صرف رسیدگى به املاک خود در تبریز مىنمود. بعد از شهریور ۱۳۲۰ والاتبار مجددا وارد مشاغل دولتى گردید و در دربار مقامات مهمى احراز نمود و مدتى نیز استاندار آذربایجان بود. در ۱۳۲۸ ش سناتور انتصابى آذربایجان شد و به مجلس سنا که در دوره اول از معمرین و سالخوردگان و رجال صدر مشروطیت که در آن تاریخ حیات داشتند، تشکیل شده بود راه یافت و در زمره سناتورهاى خاموش قرار گرفت. در انتخابات دوره دوم مجلس سنا ابوالفتح والاتبار براى بار دوم به سناتورى آذربایجان منصوب شد و تا ۱۳۳۷ در مجلس اعیان انجام وظیفه مىنمود. در این سال در سن ۸۴ سالگى در اثر کهولت درگذشت.
وقایع دوران حشمت‌الدوله در خراسان:
وقوع زلزله در اوایل پاییز ۱۳۰۲ خورشیدی در تربت‌حیدریه که تخمین زده شده بیش از سه هزار نفر تلف شدند.
اعدام عزیزاله خان سردار معزز بجنوردی معروف به ایلخانی شادلو.
منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران- وقایع خاور ایران با تلخیص و اضافات
میرزا ابوالفتح طباطبایی معروف به حشمت‌الدوله، پسر میرزا فضل‌اله‌خان وکیل‌الملک در ۱۲۵۲ ش در تبریز پا به عرصه وجود نهاد. پدرش میرزا ابوتراب وکیل‌الملک از رجال و اعیان تبریز بود و در دربار ولیعهد مظفرالدین میرزا، صاحب مقامات مهمى بود.
ابوالفتح میرزا طبق معمول زمان تحصیلات خود را از پنج سالگى تحت مراقبت پدر به‌وسیله معلمین خصوصى آغاز نمود و مقدماتى از ادبیات فارسى و زبان فرانسه و حسن خط و آیین نگارش را آموخت و در ۱۰ سالگى بنا به استدعاى پدرش در زمره منشیان و محررین ولیعهد شد. در ۱۳۱۱ لقب ثقهالدوله گرفت. در ۱۳۱۳ ه.ق که مظفرالدین میرزا به سلطنت رسید و اعتضادالسلطنه محمدعلى میرزا ولیعهد شد، ابوالفتح میرزا با لقب وکیل‌الملک رئیس دفتر مخصوص و مهردار محمدعلى میرزا بود و یکى از محارم و نزدیکان ولیعهد محسوب مىشد. ابوالفتح خان تا ۱۳۲۴ ه.ق که محمدعلى میرزا به سلطنت رسید در تبریز اقامت داشت و امور مالى و ادارى ولیعهد کلا تحت نظر او بود. در ۱۳۲۴ به اتفاق محمدعلى شاه به تهران آمد و جزء درباریان متنفذ بود. ابتدا درجه امیر تومانى و سپس سردارى گرفت و لقب حشمت‌الدوله نیز به او اعطا گردید.
در جریان نهضت مشروطه و مبارزه مجلس و محمد على میرزا، حشمت‌الدوله از نظر جلب توجه آزادی‌خواهان نقشى داشت و مشروطهخواهان را تقویت مىنمود و چون محمدعلى میرزا به صداقت و خیرخواهى او معتقد بود سخنان او را مىپذیرفت و به آن جامه عمل مىپوشانید. در دوران خودکامگى محمد على میرزا و مشیرالسلطنه که منجر به بمباران مجلس شد و حکومت در باغشاه مستقر گردید؛ حشمت‌الدوله نیز در آنجا اقامت داشت و در رهایى بعضى از مجاهدین نقش مهمى برعهده گرفت و عده زیادى از مشروطهخواهان را از مجازات معاف نمود و موجبات رهایى آنان را فراهم ساخت. پس از خلع محمدعلى میرزا، حشمت‌الدوله از کارهاى دربارى کنارهگیرى کرد و یا کنار گذاشته شد ولى آزادی‌خواهان در صدد آزار و اذیت او برنیامدند و به پاس خدماتى که در حکومت باغشاه نموده بود به مقام و منزلت وى ارج مىنهادند.
در ۱۳۲۹ ق که بار دیگر زمزمه ورود محمدعلى میرزا به گوش رسید، مرحوم سپهدار تنکابنى نخستوزیر وقت براى جلب نظر محمدعلى میرزا، حشمت‌الدوله را که از نزدیکان وی بود به کار دعوت نمود ولى مشروطهخواهان از سازش پنهانى سپهدار و محمدعلى میرزا مطلع شدند و موجبات برکنارى او را فراهم نمودند و نجفقلى‌خان صمصامالسلطنه را به ریاست وزرایى برگزیدند و لاجرم حشمت‌الدوله نیز بدون کار ماند. ابوالفتح والاتبار در شهریور ماه ۱۲۹۵ ش براى اولین بار به مقام وزارت رسید و در کابینه وثوقالدوله وزیر جنگ شدد و قریب ۹ ماه عضو کابینه بود.در ۱۲۹۸ ش در ترمیم سوم کابینه، وثوقالدوله عهدهدار وزارت امور خارجه شد. این کابینه با چهره افراد تازهاى که در جامعه آن روز وجههاى نداشتند تشکیل شد و کابینه وثوقالدوله با عضویت نصرتالدوله و صارمالدوله قرارداد معروف ۱۹۱۹ را با انگلیسها منعقد کرده بود که موجب خشم عمومى و مخالفت مردم شد. بعد از وثوقالدوله، میرزا حسن خان مشیرالدوله به نخستوزیرى رسید و در کابینه وى حشمت‌الدوله وزارت داخله را بر عهده گرفت و تا آبان ماه ۱۲۹۹ در این پست انجام وظیفه مىکرد.ابوالفتح والاتبار از ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۸ ش به استاندارى کرمان منصوب شد؛ وی در اوایل سال ۱۳۰۲ خورشیدی به‌جای جعفر قلی خان سردار اسعد به سمت استانداری خراسان منصوب شد. وی تا واخر سال ۱۳۰۳ ش در این سمت باقی بود. در دوران استانداری یادشده مقدمات تغییر سلطنت در ایران فراهم شد؛ حشمت‌الدوله در آن زمان طی تلگرافی به سردار سپه اعلام نمود در اثر فعالیت بنده جذب قلوب در خراسان پیشرفت خوبی دارد و کسی مخالف نمی‌بینم.
غالبا اوقات خود را در مواقعى که شغل دولتى نداشت صرف رسیدگى به املاک خود در تبریز مىنمود. بعد از شهریور ۱۳۲۰ والاتبار مجددا وارد مشاغل دولتى گردید و در دربار مقامات مهمى احراز نمود و مدتى نیز استاندار آذربایجان بود. در ۱۳۲۸ ش سناتور انتصابى آذربایجان شد و به مجلس سنا که در دوره اول از معمرین و سالخوردگان و رجال صدر مشروطیت که در آن تاریخ حیات داشتند، تشکیل شده بود راه یافت و در زمره سناتورهاى خاموش قرار گرفت. در انتخابات دوره دوم مجلس سنا ابوالفتح والاتبار براى بار دوم به سناتورى آذربایجان منصوب شد و تا ۱۳۳۷ در مجلس اعیان انجام وظیفه مىنمود. در این سال در سن ۸۴ سالگى در اثر کهولت درگذشت.
وقایع دوران حشمت‌الدوله در خراسان:
وقوع زلزله در اوایل پاییز ۱۳۰۲ خورشیدی در تربت‌حیدریه که تخمین زده شده بیش از سه هزار نفر تلف شدند.
اعدام عزیزاله خان سردار معزز بجنوردی معروف به ایلخانی شادلو.
منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران- وقایع خاور ایران با تلخیص و اضافات
ارسال نظر