صنعت نفت، موتور پیشران اقتصاد در سال 95

دنیای اقتصاد: اگر روند رو به رشد تحریم‌ها تاکنون ادامه داشت و مذاکرات هسته‌ای ایران و پنج قدرت جهانی به نتیجه نمی‌رسید، حداکثر فروش نفت کشور چیزی بیش از ۳۰۰ هزار بشکه بود. در واقع چنانچه با فشار تحریم‌ها که طبق برنامه مرحله به مرحله سخت‌تر می‌شد، فروش نفت ایران به رقم یاد شده می‌رسید، کشور در وضعیت «نفت در مقابل غذا» قرار می‌گرفت؛ اتفاقی که با تلاش تیم مذاکره‌کننده وزارت خارجه هرگز عملی نشد. بعد از به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و اجرای آن در غالب قرارداد برجام از دی‌ماه سال ۹۴، صنعت نفت ایران با سرعتی غافلگیرکننده توانست توان تولید خود را بازیابی کند. به این ترتیب صنعت نفت ایران که بر اثر فشار ناشی از تحریم‌ها سطح تولیداتش به ۷/ ۲ میلیون بشکه در روز رسیده بود و صادراتی یک میلیون بشکه‌ای داشت، طی یک سال گذشته توانست تولیدات خود را روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه افزایش دهد و به ۹/ ۳ میلیون بشکه در روز برساند و سطح صادرات نفت خام را نیز به بیش از ۵/ ۲ میلیون بشکه برساند.

برای مشخص شدن سرعت بازیابی تولیدات نفت ایران که تحلیلگران جهانی نفت را نیز شگفت‌زده کرده بود، کافی است به سطح تولید نفت ایران در خردادماه سال‌جاری نگاهی انداخته شود. در خرداد ماه سال ۹۵، یعنی ۵ ماه پس از اجرای برجام، تولید نفت ایران از مرز سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز گذشت. این در حالی است که تولید نفت ایران در پنج ماه نخست سال ۹۲، تنها ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روزرسید. همچنین میزان تولید میعانات گازی نیز پس از برجام به ۶۰۰ هزار بشکه در روز رسید؛ درحالی‌که این محصول در سال ۹۲ تولیدی برابر با ۳۸۰ هزار بشکه در روز داشته است. مقدار صادرات نفت ایران نیز در پنج ماه نخست اجرای برجام از مرز ۲ میلیون بشکه در روز فراتر رفت. این روند رو به رشد در حالی تاکنون ادامه پیدا کرده است که افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران تبدیل به موتور پیشران رشد اقتصادی کشور در سال‌جاری شد. براساس آمارهای رسمی، رشد اقتصادی کشور در ۹ ماه ابتدای امسال به ۶/ ۱۱ درصد رسیده است که بخش زیادی از این رشد در پی رشد تولید نفت خام کشور بوده است. به این ترتیب همان‌طور که دولت از قبل پیش‌بینی کرده بود، صنعت نفت در سال ۹۵ تبدیل به موتور محرکه رشد اقتصادی ایران شد، اما این رشد از سال آینده باید در دیگر بخش‌های تولیدی و اقتصادی کشور نیز پیگیری شود.

نفت؛ صنعت محبوب سال 95

تولید نفت ایران بعد از اجرای برجام به سرعت بازیابی شد و همانطور که وزیر نفت اعلام کرده بود، سهم از دست رفته بازار ایران، در دوران پسابرجام و طی مدتی کوتاه احیا شد. تولید نفت و میعانات گازی ایران با ورود به تابستان ۹۵ همچنان روند رو به رشد خود را حفظ کرد. براساس آمار منتشر شده، تولید نفت ایران با احتساب میعانات گازی در ماه سپتامبر ۲۰۱۶ (شهریور-مهر) به چهار میلیون و ۱۷۰ هزار بشکه در روز رسید. به این ترتیب کشورمان در سپتامبر ۲۰۱۶ بیشترین سطح تولید نفت را از اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی تجربه کرد. تولید نفت خام ایران هم‌اکنون و در روزهای پایانی سال ۹۵ به ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است و صادرات نفت خام ایران نیز در رکوردی بی‌سابقه در یکی از روزهای اسفندماه جاری به ۳ میلیون بشکه رسید که بعد از انقلاب اسلامی بی‌سابقه بود. این رکورد هرچند برای یک روز رقم خورد، اما پیام‌های زیادی از توانایی صادرات نفت خام ایران به همراه داشت. در واقع ایران که در دوران اعمال تحریم‌ها بازارهای بسیاری را از دست داده بود، در دوران پساتحریم نه‌تنها بازارهای قبلی خود در آسیا و اروپا را احیا کرد؛ بلکه وارد بازار اروپای شرقی نیز شد. به این ترتیب ایران در سال ۹۵ توانست محموله‌های نفت خام خود را به لهستان که بازار اصلی روسیه به‌شمار می‌رود، ارسال کند. روند صادرات ایران به بازارهای آسیایی نیز با رشد خوبی همراه بود تا آنجاکه واردات نفت خام چهار مشتری اصلی ایران در ژانویه (دی-بهمن ۹۵) نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته ۷۰ درصد افزایش یافت. چین، هند، کره جنوبی و ژاپن در مقطع زمانی یاد شده روی هم روزانه یک میلیون و ۶۴۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کردند.

همچنین صادرات نفت خام ایران به بازار استراتژیک هند که تا پیش از اعمال تحریم‌ها جایگاهی قابل‌قبولی در آنجا داشت، در فوریه سال‌جاری میلادی (بهمن-اسفند۹۵) نسبت به ماه پیش از آن حدود ۱۷ درصد رشد کرد. افزایش واردات نفت هند از ایران به معنای آن است که ایران جای عراق به‌‌عنوان دومین تامین‌کننده بزرگ نفت برای هند را گرفته است و بار دیگر در بازار نفت این کشور به جایگاه خود پیش از تحریم‌ها باز گشته است. واردات نفت هند از ایران در فوریه ۲۰۱۷ به ۶۴۷ هزار بشکه در روز افزایش یافت که ۷/ ۱۶ درصد نسبت به ماه قبل خود رشد داشته و تقریبا سه برابر میزان واردات هند از ایران در همین بازه زمانی در سال ۲۰۱۶ است. صادرات نفت ایران به اروپا نیز که در دوران تحریم به ارسال روزانه حدود ۱۰۰ هزار بشکه به ترکیه محدود شده بود، با دستاورد برجام و رفع تحریم‌ها، روندی صعودی یافت. به‌طوری‌که براساس آماری در دی‌ماه سال‌جاری اعلام شد، رکورد صادرات روزانه ۷۱۰ هزار بشکه نفت به قاره سبز به ثبت رسید. در حال حاضر خریداران اصلی نفت ایران در اروپا به ترتیب کشورهای فرانسه، اسپانیا، یونان، ایتالیا، لهستان، رومانی و هلند هستند. ترکیه نیز از مشتریان نفت و گاز ایران به شمار می‌رود. به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، تولید نفت خام ایران با افزایش بیش از ۱۰۰ هزار بشکه‌ای در اردیبهشت ۹۶ به ۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که به تبع آن صادرات نفت خام نیز افزایش پیدا خواهد کرد. به این ترتیب روند رو به رشد تولیدات صنعت نفت کشور در حالی بعد از اجرای برجام به‌خوبی توسط دست‌اندرکاران این صنعت حفظ شد که مسوولان امیدوارند با ورود شرکت‌های نفتی بین‌المللی به کشور، این روند حفظ شده و با افزایش نیز همراه باشد تا در چشم‌انداز برنامه ششم به ۲/ ۵ میلیون بشکه در روز برسد.