رییس اتاق بازرگانی ایران: رفتار اقتصادی باید قابل سنجش باشد
امروز در همه جای دنیا عملکرد همه فعالان و دست اندرکاران اقتصادی با ابزار و سنجه های گوناگون مورد ارزیابی قرار می گیرد تا آنانکه عملکرد بهتری داشته اند مورد تشویق قرار گیرند و آنانکه خوب کار نکرده اند،از امتیازات محروم شوند.
انجام این کار اگر براساس استانداردها و معیارهای علمی و دقیق صورت گیرد، می تواند از برخورداری سودجویان از رانتها و فرصتهای گوناگون دولتی و خصوصی جلوگیری کند و به برقراری عدالت در جامعه منجر شود. درایران این کار با رتبه بندی کارتهای بازرگانی در حال انجام شدن است. این کار در شرایط امروز که دولتمردانمان درصدد آشتی با جهان برآمده اند و عزم خود را برای لغو و برداشته شدن تحریمها جزم کرده اند، می تواند نوید بخش آن باشد که راه فعالیت اقتصادی نیز هموارتر شده و موانع و مشکلات گوناگون موجود از سر راه برداشته خواهد شد.دکتر محمد نهاوندیان شناخته شده تر از آن است که نیاز به معرفی داشته باشد.با وی که سرپرستی نهاد ریاست جمهوری را نیز برعهده دارد، در خصوص رتبه بندی کارتهای بازرگانی به گفت وگو نشستیم که می خوانید.


آقای دکتر نهاوندیان، طرح رتبه بندی کارتهای بازرگانی را تا چه اندازه در شکل گیری یک نظام علمی و عادلانه موفق می دانید؟
اگر رتبه بندی براساس عملکرد باشد ما را هم در مسیر پیشرفت اقتصادی کشور و هم در مسیر عدالت جلو می برد. عدالت این نیست که با کسی که خوب عمل می کند و کسی که بد عمل می کند یک طور رفتار کنیم. عدالت این است که به کسی که شایستگی را ملاک کارش قرار می دهد تسهیلات بیشتری دهیم تا برای دیگرانی که در معیارهای رفتاری کمتر ملاحظه می کنند تشویقی باشد که بیشتر ملاحظه کنند. این عین عدالت است. عدالت تساوی در برخورد با شایسته و بدکار نیست. اتفاقا زمینه تشویق فراهم کردن لازمه عدالت است. رتبه بندی حتما از آن جهت که شفافیت را در اقتصاد ما زیاد می کند به عدالت کمک می کند، به خصوص در شیوه ای از رتبه بندی و متدلوژی که باعث شود معیار محور عمل شود نه داوری. مثلا این طور نباشد که تنها بنده مصاحبه کنم و همه چیز براساس تشخیص یک الی دو نفر باشد. مهم این است که روی ملاک ها نمره بندی شده باشد و آن امتیازها مبتنی بر شاخص های واقعی و عینی و قابل اندازه گیری باشد.

آیا این رتبه بندی شامل معیارهای موردنظر شما هست؟
مطابق گزارش‌هایی که آقای شکر خدایی به بنده ارایه نمودند، شامل و حاوی این معیارها بود. البته این معیارها را می شود زیاد یا کم کرد و ضریب های اهمیت آن حتما می تواند با بازخوردهایی که سیستم بدهد تصحیح و تکمیل شود. مهم این است که معیار محور باشد. البته بعضی از جاها هم می تواند مورد استفاده قرار بگیرد و باید مورد استفاده قرار بگیرد، اما مهم این است که معیارها قابل سنجش و قابل لمس باشد. البته در آغاز فرایند باید به خود فعال اقتصادی اعتماد کنیم. این حرف باید در همه اقتصاد ما جریان پیدا کند. اقتصاد را بر پایه بدبینی های متقابل و گسترده نمی شود اداره کرد. باید اقتصاد بر پایه اعتماد رشد کند، البته در مسیر خودش. هر کسی که از این اعتماد سوء استفاده می کند باید از سیستم کنار گذاشته شود. نمی شود ما اقتصاد را با نرخ رشد چک های برگشتی جلو ببریم. این یعنی چه؟ یعنی فعالان اقتصادی دیگر به هم اعتماد نکنند. بزرگ ترین سرمایه هر اقتصادی سرمایه اجتماعی است. بزرگ‌ترین فاکتور سرمایه اجتماعی هم اعتماد متقابل است. باید از خودمان شروع کنیم و به اظهار خود فعال اقتصادی اعتماد و احترام کنیم. ما به معلمان در کودکستان و دبستان توصیه می کنیم اگر به بچه ها شخصیت بدهید حتما آن ها راستگو بار می آیند. اگر مبنا را بر این بگذارید که آن ها دروغ می‌گویند حتما آن ها دروغ خواهند گفت. چرا در جامعه این را عمل نمی کنیم؟ به مردم احترام کنیم. هر کس به مردم احترام کرده است از مردم احترام دیده است.

برای انجام رتبه بندی، تا چه اندازه از همکاری دیگر نهادها و سازمانها برخوردار شدید؟
ما راه بلندی را درپیش داریم. غرض این است که بازخورد سیستم را در این مرحله دریافت کنیم. ما جلساتی را با روسای محترم اتاق ها داشتیم و اظهارات و نقطه نظراتی وجود داشته است و حتما اعمال خواهد شد. باید تشکل ها کمک کنند و نظرات شان را بدهند. از شرکت هایی که در این فرآیند شرکت کردند استدعا می کنیم که نظرات شان را در تکمیل معیارها و ضریب ها بدهند تا ما کار را تکمیل کنیم، چون کار هنوز تکمیل نیست و باید تکمیل شود. همین جا از همکاری بسیار خوبی که وزارت محترم صنعت، معدن و تجارت به خصوص سازمان محترم توسعه تجارت در این رابطه داشتند تشکر می کنم و از اتاق های سراسر کشور مخصوصا اتاق های بزرگ تر مثل اتاق تهران ، اتاق مشهد، اتاق تبریز، اتاق اصفهان و دیگر اتاق ها که همکاری های خیلی خوبی داشتند تشکر می کنم. ستاد مبارزه با قاچاق نیز همکاری و پشتیبانی خوبی با این طرح داشتند و خیلی از دستگاه های دیگری که شاید امکان ذکر آن ها نباشد. اما دستگاه دیگری که بیش و پیش از همه آمادگی خودش را اعلام کرده است که برای این رتبه بندی ها جایگاه و اثر ملموس واقعی قرار بدهد، گمرک ایران است که بتوانند لیست ممتاز منتخب داشته باشند . ما برای این که این رتبه بندی ها آثار عملی داشته باشد می توانیم با همکاری همه دستگاه ها آن را در همه ایستگاه هایی که در کشور ما کار اقتصادی دارند به کار ببریم. گمرک را اشاره کردم، سازمان مالیاتی، سیستم بانکی، تامین اجتماعی و...هم می توانند به عنوان یکی از معیارها از این رتبه بندی استفاده کنند.

از نظر شما مهمترین تسهیلات اعطایی که با برخورداری از کارتهای زرین، سیمین و....قابل دریافت است و بیشترین تاثیر را در بهبود محیط کسب و کار ایفا می‌کنند کدام اند؟
این کارت ها می تواند در درجه اعتماد به فعالان اقتصادی به کار گرفته شود. همچنین بیمه ها و شرکت های بخش خصوصی در مهندسی بازاریابی هایشان می توانند از این طرح استفاده کنند. وقتی مشتری من شرکتی است که کارت زرین دارد می تواند ملاک کافی برای این که بیشترین تخفیفات را قائل بشوم باشد و به هدف گذاری بازار هم می تواند بسیار کمک کند. خود اتاق طبعا پیش و بیش از همه باید به این نکته توجه کند. از این پس در جلساتی که با هیات های تجاری داریم و هیات های تجاری خارجی اعزام می کنیم، طبعا رتبه بندی کارت ها اولویت ها را برای ما تعیین خواهد کرد. در بحث نمایشگاه ها و در سمینارهای تخصصی و در برنامه های آموزشی نیز حتما رتبه بندی کارت ها به عنوان یک ملاک تعیین اولویت مورد استفاده قرار خواهد گرفت. همچنان که عرض کردم، این گام نخست در یک راه بلند است و هنوز کار کامل نیست و ما فقط مرحله آموزشی اش را پشت سر گذاشته ایم. انشاء الله با همکاری وزارت خانه های مربوطه آیین نامه مربوطه هم که در دست تصویب هست برای اجرا ابلاغ خواهد شد و ما از این مرحله آزمایشی قدم به مرحله رسمی و اجرایی خواهیم گذاشت. اگر همه کمک کنیم انشاء الله پیام اقتصاد کشور پیام رونق و شکوفایی و حرکت در مسیر پیشرفت و عدالت خواهد بود. ما با همکاری یکدیگر می توانیم نقشه بدخواهان را بی ثمر بگذاریم.

به نظر شما چرا از رتبه بندی به عنوان یکی از عوامل اصلی شفاف سازی محیط کسب و کار یاد می شود؟
خدا را شاکر هستم که این توفیق را نصیب کرد که حرکت مثبت و سازنده ای را که چندین سال قبل آغاز شد و می تواند در مسیر دستیابی اقتصاد ما به درجه بالاتری از عدالت و پیشرفت موثر باشد، داشته باشیم. من به این کار به عنوان گامی در مسیر تسهیل تجاری در کشور می نگرم. کارت بازرگانی باید ابزار تسهیل تجاری در کشور باشد نه برعکس. می باید به سمتی برویم که در هر مقرراتی که تصویب می کنیم و هر قانون اقتصادی که به اجرا می گذاریم هدف‌ این باشد که فعال اقتصادی شایسته و درستکار بتواند با سهولت هر چه بیشتری کار خودش را انجام دهد. اگر مقررات مانع کار شایستگان در صحنه اقتصاد باشد حتما باید در آن ها بازنگری کرد و آن ها را کنار گذاشت. پیام اصلی قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار این کلمه است. ماده ۷۶ قانون برنامه این تکلیف را به گردن همه ما گذاشته است. همه قوانین و مقررات اقتصادی کشور را که ظرف این هشتاد سال بیشتر با نگاه دولت سالارانه وضع و تصویب شده اند باید بازنگری کنیم. باید با نگاه جدید و با چشم شسته یک بار دیگر نگاه کنیم و باید این قوانین و مقررات را به این تبدیل کنیم که همه جا و همیشه برای فعال اقتصادی درستکار چراغ سبز باشد و البته برای کسانی که وسوسه هایی در سر دارند چراغ زرد باشد و برای کسانی که نمی توانند شایستگی را تجربه کنند چراغ قرمز باشد. این طور نباشد که ما به خاطر ۵ یا ۱۰ درصد خلافکار، ۹۰ درصد را در صف های متعدد معطل و جریمه و تنبیه پیش از تخلف کنیم. این نگاه، نگاه بسیار غیرسازنده ای است و من می خواهم عرض کنم بهترین پاسخ به آن ها که با تشدید تحریم ها، دنبال کم کردن سرعت اقتصاد ایران هستند این است که ما با تسهیل تجاری به مقابله تحریم ها برویم. باید جواب تحریم ها را با برداشتن غل و زنجیر از دست و پای فعالان اقتصادی بدهیم. الان زمانی است که می باید همه مسئولان ما در هر جا و در هر مجمع تصمیم گیری، ببینند چه سنگی را می توانند از سر راه فعالان اقتصادی بردارند و این بهترین جواب به تحریم های اقتصادی است. خوشبختانه به یاری خداوند متعال پس از محقق شدن حماسه سیاسی، شعار امروز ما در این سال باید تحقق حماسه اقتصادی و تسهیل فعالیت اقتصادی باشد ولاغیر. ما هر تصمیم جدیدی که می خواهیم بگیریم باید به این محک بزنیم که آیا کار را در بقیه سال برای فعال اقتصادی آسان تر می کند یا سخت تر؟ اگر سخت می کند آن را کنار بگذاریم و اگر حرف یا کار خوبی باشد، ادامه اش دهیم. الان طرح های مختلف اقتصادی در جاهای مختلف مطرح می شوند که بعضی از آن ها مشکلات و اقتضائات جدید وخاص خود را دارد و پر کردن فرم های جدیدی را اقتضاء می کند که فعلا باید آنها را کنار بگذاریم. تا پایان سال باید بنای کارمان این باشد که به فعالان اقتصادی کمک کنیم و کارشان را تسهیل کنیم. انشاء الله رتبه بندی گامی در این مسیر باشد.

به نظر شما رتبه بندی تا چه اندازه می تواند کسب و کار ایران را برای هدایت در مسیر دستیابی به اهداف مشخص شده در اسناد بالادستی همچون برنامه های توسعه، افق ۱۴۰۴، قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار و .... راهبری نماید؟
کار رتبه بندی کارتهای بازرگانی یکی از گام هایی که است که ما باید در اتاق به عنوان خانه اقتصاد کشور تقویت و تشویق کنیم و آن عبارت از این است که رفتار و فعالیت اقتصادی قابل سنجش و قابل اندازه گیری باشد. ما در اقتصاد باید مسابقه بهره وری راه بیندازیم پس باید بهره وری ها را اندازه بگیریم. هر کسی بهره وری اش بالاتر رفت باید جایزه بگیرد. باید به آن سمت برویم که درآمدها در اقتصاد ما مبتنی بر برنده بودن در مسابقه های واقعی اقتصادی باشد نه در مسابقه دسترسی به رانت. ریشه فسادهای اجتماعی در فسادهای اقتصادی است و ریشه فسادهای اقتصادی در تولید و توزیع رانت در اقتصاد است. باید میدان مسابقه را عوض کنیم و آن را در بهره وری و نوآوری ببریم و آن جا رتبه بندی کنیم. لذا حرکتی که در جشنواره ملی بهره وری شروع شد در همین مسیر بود. رتبه بندی کارت بازرگانی هم در همین مسیر است. کار باید ملی باشد و نباید در این زمینه فرقی بین تبریز و مشهد و تهران و سمنان باشد. همه جای ایران سرای من است. ما در مسابقه های واقعی اقتصادی باید همه فعالان اقتصادی را در کنار هم قرار دهیم و موقعیت جغرافیایی نباید مزیت یا خلاف مزیتی را اثبات کند. به همین جهت ایده ایجاد مرکز رتبه بندی در اتاق ایران دنبال شده است و امیدواریم با کمک همه اتاق ها و تشکل ها به نصاب لازم خودش برسد.