از دیپلماسی تا روابط اقتصادی
دو روز پس از اعلام رسمی آغاز روند لغو تحریم‌ها از سوی اتحادیه اروپا، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در مراسمی میزبان سفرای برخی کشورهای اروپایی است.در این مراسم اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران و سفرای برخی کشورهای اروپایی در ایران حضور دارند تا در مورد همکاری‌های اقتصادی ایران با کشورهای اروپایی در دوران پس از تحریم به مذاکره بپردازند.در این نشست مقامات و سفرای کشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه، سوئیس، اسپانیا، اتریش، بلژیک، هلند و مجارستان به گردهمایی بخش‌خصوصی پا می‌گذارند.پس از نهایی شدن مذاکرات هسته‌ای و رسیدن به توافق جامع، روابط اقتصادی ایران و کشورهای اروپایی در حال بازسازی است. دیدارها و اعزام هیات‌های اقتصادی میان ایران و اروپایی‌ها طی ماه‌های گذشته از رونق بی‌سابقه‌ای برخوردار بوده است. در همین راستا رئیس‌جمهور ایران، حسن روحانی سفر خود به کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و ایتالیا را آغاز کرده است.طبق اعلام سازمان توسعه تجارت ایران، در دو سال گذشته ۵۷ هیات با دو هزار و ۱۰۰ تاجر و فعال اقتصادی از کشورهای مختلف به ایران سفر کرده‌اند. در این میان اروپاییان سهم بالایی داشته‌اند. کشورهای بزرگ عضو اتحادیه اروپا نظیر آلمان، فرانسه و اتریش هیات‌های بلندپایه‌ای را به ایران گسیل داشته‌اند. وزرای خارجه این کشورها نیز در این مدت به ایران سفر کرده‌اند تا روابط سیاسی خود با ایران را نیز احیا کنند.مهرداد عمادی، اقتصاددان ایرانی الاصل در موسسه مشاوره «بتاماتریکس» لندن در مصاحبه با فورچون می‌گوید: مذاکرات اولیه از هم‌اکنون میان سرمایه‌گذاران بزرگ غربی و ایرانی آغاز شده است و با سرعت تمام به سوی دستیابی به نتیجه در حرکت است. او پیش‌بینی می‌کند رشد سالانه اقتصاد ۴۲۰ میلیارد دلاری ایران پس از توافق هسته‌ای ۲ تا ۵ درصد باشد و طی ۱۸ ماه آتی به ۷ تا ۸ درصد برسد که با اقتصادهای بزرگ آسیا موسوم به ببرهای آسیا در دوران شکوفایی‌شان برابری می‌کند.

همچنین تجارت ایران با اتحادیه اروپا که در سال گذشته بالغ‌بر ۶/ ۷ میلیارد یورو بود نیز احتمالا تا میانه ۲۰۱۸ میلادی ۴۰۰ درصد رشد کند.به نوشته «وال استریت ژورنال» کشورهای اروپایی حتی منتظر لغو تحریم‌ها نمانده‌اند. آلمان، فرانسه و انگلیس با یکدیگر متحد شده‌اند تا اتحاد تجاری ایران و اروپا را تشکیل بدهند که این اتحاد تلاشی برای تسهیل کسب‌و‌کار با ایران است.در این مسیر آلمان پیشگام است. طبق آمار اتاق بازرگانی ایران و آلمان، تاکنون ۱۰۰ شرکت آلمانی در ایران شعبه دارند و هزار کسب‌و‌کار از طریق عاملان فروش آنها فعالیت می‌کنند. قبل از تحریم‌ها آلمان بزرگترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا بود. در سال ۲۰۱۰ آلمان حدود ۸/ ۳ میلیارد یورو کالا و خدمات به ایران صادر کرد، اما در ۲۰۱۳ این رقم نصف شده و به ۸/ ۱ میلیارد یورو رسید. در هر حال آلمان درباره آینده تجارت با ایران خوشبین است. اتاق ایران و آلمان معتقد است پس از لغو تحریم‌ها صادرات آلمان به ایران دوباره به سالانه ۱۰ میلیارد یورو خواهد رسید.به نوشته فورچون شرکت‌های صنعتی بزرگ مانند «زیمنس» که قابلیت ساخت هر چیزی از تجهیزات پزشکی گرفته تا واگن قطار را دارند، در این میان پیشرو هستند. پس از آن خودروسازانی مانند «فولکس واگن» و «بنز» نیز مشتاق همکاری با ایران هستند. غول داروسازی این کشور یعنی شرکت «بایر» و شرکت تولید برق E.On نیز آماده ورود به بازار ایران هستند. از سوی دیگر فرانسوی‌ها نیز مدت هاست که در تهران مستقر شده‌اند و مشغول رایزنی هستند. اعضای اتاق بازرگانی ایران و فرانسه همه شرکت‌های صنعتی بزرگ فرانسوی مانند آلستوم، CGG، فاروسیا، لگراند، رنو و اشنایدر هستند. پژو نیز قرارداد جدیدی با شرکت ایران خودروی ایران امضا کرده تا به‌صورت مشارکتی در این کشور خودرو بسازد و به این ترتیب به رقیب خود یعنی رنو پیوسته که مدتی است در ایران، خودرو می‌سازد. اما جایزه بزرگ همکاری با ایران برای کشورهای اروپایی، ورود به صنعت نفت است. گفته می‌شود ایران مشغول مذاکرات با شرکت‌های بزرگی مانند بی‌پی، شل، توتال، انی و استات اویل است و هرکدام از این شرکت‌ها در بخشی خاص تخصص دارند و ایران بازاری بزرگ برای آنان محسوب می‌شود.


روایت آمار از تجارت ایران و اروپا

تجارت ایران و کشورهای اروپایی مسیر جدیدی برای رشد در پیش گرفته است. بر اساس آمار گمرک ایران، طی نیمه نخست سال جاری شمسی تجارت ایران با کشورهای اروپایی به 4/ 5 میلیارد یورو رسیده است که از این رقم 6/ 4 میلیارد دلار مربوط به واردات ایران از اروپا بوده و 812 میلیون دلار نیز به صادرات ایران اختصاص داشته است.طبق آمارهای بین‌المللی، صادرات اتحادیه اروپا به ایران در نیمه نخست سال‌جاری میلادی با افزایش پنج درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شد و به بیش از سه میلیارد یورو رسید‌. براین اساس مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا در شش ماه نخست سال 2015 با رشد هفت درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن مواجه شده است‌. ارزش تجارت دو طرف در شش ماه نخست سال ۲۰۱۴ بالغ‌بر 4/ 3 میلیارد یورو اعلام شده بود‌.رشد هفت درصدی مبادلات ایران و اروپا در شش ماه نخست سال‌جاری میلادی در حالی است که در سال ۲۰۱۴ نیز مبادلات دو طرف ۲۰ درصد رشد را تجربه کرده بود‌. مبادلات ایران و کشورهای اروپایی در سال ۲۰۱۳ با افت ۴۷ درصدی مواجه شده بود‌. بر اساس این گزارش رشد واردات اتحادیه اروپا از ایران در نیمه نخست سال‌جاری میلادی حدود سه برابر رشد صادرات به ایران در این مدت بوده است. اتحادیه اروپا در ماه‌های ژانویه تا ژوئن امسال ۵۵۰ میلیون یورو کالا از ایران وارد کرده که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۱۴ درصدی داشته است‌. واردات اتحادیه اروپا از ایران در ماه‌های ژانویه تا ژوئن ۲۰۱۴ بالغ بر ۴۸۰ میلیون یورو اعلام شده بود‌.صادرات اتحادیه اروپا به ایران در نیمه نخست امسال نیز رشد ۵ درصدی داشته و به 1/ 3 میلیارد یورو رسیده است‌. کشورهای اروپایی در مدت مشابه سال قبل 9/ 2 میلیارد یورو کالا به ایران صادر کرده بودند‌.با توجه به میزان صادرات و واردات ایران به اتحادیه اروپا، تراز بازرگانی در سال 2014 به میزان 5 میلیارد و 240 میلیون و 914 هزار و 554 یورو به نفع کشورهای عضو این اتحادیه بود و این در حالی است که این شاخص اقتصادی در سال 2013 رقمی به میزان 4 میلیارد و 662 میلیون و 462 هزار و 706 به نفع اتحادیه اروپا بوده است.کشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه، هلند، اسپانیا، بلژیک، لیتوانی، سوئد، اتریش و انگلیس به ترتیب شرکای تجاری ایران در سال 2014 به‌شمار می‌روند. نکته قابل‌توجه اینکه همین کشورها فقط با کمی تغییرات در رتبه خود در سال 2013 نیز جزو شرکای اصلی ایران در این اتحادیه بوده‌اند.آلمان، ایتالیا، فرانسه، هلند و بلژیک به ترتیب مهم‌ترین صادرکنندگان و ایتالیا، آلمان، اسپانیا، بلژیک و هلند مهم‌ترین واردکنندگان کالا و خدمات از ایران هستند.


مهم‌ترین تغییرات در تجارت کشورهای اروپایی و ایران

ارزش تجارت

پرتغال کشوری است که با ایجاد ۸۳ درصد رشد در مناسبات تجاری خود با ایران توانست جایگاه خود را ارتقا بخشیده و از رتبه ۲۲ به ۱۷ برسد.اما فنلاند با رشد منفی ۶۷ درصدی خود در تجارت ایران جایگاه خود را از ۱۴ به ۲۲ تنزل بخشید.یونان کشور دیگری است که در میان کشورهای عضو این اتحادیه دارای تنزل جایگاه در روابط خود با ایران بوده و از جایگاه ۱۶ به ۲۱ تنزل یافته است.


حجم تجارت

دانمارک با رشد 983 درصدی مناسبات خود با ایران از لحاظ وزنی توانست از جایگاه 20 به رتبه 9 در لیست شرکای تجاری ایران ارتقا یابد.در این شاخص نیز بلغارستان رشد قابل توجه 310 درصدی داشته و از رتبه 9 به 5 تغییر جایگاه داده است.هلند سومین کشوری است که تغییرات قابل‌توجهی در میزان مناسبات خود با ایران داشته و توانسته با ثبت رشد 125 درصدی حجم کالای مبادله شده با ایران از جایگاه 12 به رتبه 8 ارتقا یابد.لهستان با منفی 87 درصد (از رتبه 10 به 18)، یونان با منفی 81 درصد (از رتبه 11 به 17)، فنلاند با منفی 69 درصد (از رتبه 16 به 20)، فرانسه با منفی 67 درصد (از رتبه 7 به 13) و رومانی با منفی 59 درصد (از رتبه 6 به 10) کشورهایی هستند که به دلیل کاهش حجم مبادلات وزنی خود با ایران به جایگاه پایین‌تری در مناسبات تجاری با کشورمان تنزل یافته‌اند.