سرمایه اجتماعی؛ حلقه مفقوده توسعه

محسن رنانی با بیان اینکه توسعه دوخط تولید رفاه و رضایت دارد، گفت: جوامعی که به دنبال رفاه هستندهرچه پول بیشتری خرج کنند آسیب بیشتری می بینند بنابراین توسعه نیازمند هر دو خط است. این استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان در نشست هم اندیشی نقش جامعه پزشکان در آینده توسعه کشور اعلام کرد: در نخستین گام پزشکان باید گفت و گو را در بین خودشان به عنوان ابزار مدرن مدنیت ترویج دهند.

به گزارش دنیای اقتصاد، این استاد اقتصاد به مفهوم توسعه در قرن ۲۱ اشاره کرد و گفت: توسعه یک پروسه و نه یک پروژه است و مانند پدیده‌های طبیعی اصول و قواعد یکسان با ظاهر و الگویی متفاوت دارد. به اعتقاد این اقتصاددان، توسعه کارخانه‌ای‌ست که جایگزین کارخانه سیاست در طول تاریخ شده است. وی با اشاره به اینکه ۲۵۰۰ سال طول کشید تا جامعه بفهمد باید به دنبال سعادت زمینی و یا کارخانه سعادت زمینی توسعه بود، ادامه داد: سعادت زمینی راه را برای سعادت آسمانی باز می‌کند. در سعادت زمینی باید از حضور در هستی احساس رضایت کنیم و اگر درهای جامعه را گشودیم کسی نخواهد از جامعه فرار کند. وی با اشاره به اینکه توسعه دو خط تولید رفاه و رضایت دارد، بیان کرد: جوامعی که به دنبال رفاه هستند هر چه پول بیشتری خرج کنند آسیب بیشتری می بینند بنابراین توسعه نیازمند هر دو خط است. این اقتصاددان با بیان اینکه هر کدام از دو خط رفاه و رضایت، نیازمند دو نوع سرمایه است،گفت: مقوله رفاه، کمی و اقتصادی و نیازمند سرمایه اقتصادی و انسانی است در حالی‌که برای رضایت نیازمند سرمایه‌های اجتماعی و نمادین هستیم.

وی افزود: در جامعه شناسی به خط تولید رفاه، مدرنازیسیون و به خط تولید رضایت، مدرنیته گفته می‌شود و اصولا ملتی می‌تواند توسعه یابد که دارایی‌های خود را به ثروت و ثروت خود را به سرمایه تبدیل کند چرا که ثروت دارایی‌هایی است که رفاه از آن خارج می‌شود و سرمایه دارایی است که رفاه آورده و هم خلق ارزش می‌کند. استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان با انتقاد بر اینکه سرمایه‌های خود را تبدیل به ثروت کرده‌ایم، گفت: براین اساس ۴ برابر نیاز کشور شهرک صنعتی ساخته‌ایم و حدود ۲۰ سال است مصلی می‌سازیم که برای اصفهان رفاه دارد و ثروت ندارد. وی همچنین به سرمایه‌های انسانی اشاره کرد و افزود: دو دسته دانش آشکار و ضمنی در سرمایه‌های انسانی نهفته است.دانش ضمنی ارزشی بالاتر از دانش آشکار دارد و ملت‌هایی که نتوانند دانش ضمنی را به دانش آشکار تبدیل کنند، نمی‌توانند به توسعه دست یابند. رنانی با انتقاد به اینکه در تمام دوران بعد از جنگ تنها به دنبال خط تولید رفاه بودیم، تصریح کرد: در این فضا فقط سرمایه‌گذاری کردیم، دانشگاه و فرودگاه ساختیم به گونه‌ای که تعداد فرودگاه‌هایمان از تعداد هواپیماهایمان بیشتر شده است.

وی گفت: در این فضا، امروز اصفهان به عنوان دومین استان کشور به بیش از نیمی از استان‌های کشور پرواز ندارد.در اصفهان به جای توجه به دانش ضمنی تنها به فکر توسعه خیابان و بزرگراه‌ها بودیم به گونه‌ای که اصفهان امروز به عنوان آلوده‌ترین شهر کشور، حتی روزهای پاک آن کمتر از تهران است. به گفته رنانی، در کشور و اصفهان ابتدا باید نظام حمل و نقل اتوبوس را توسعه می‌دادیم و بعدا به سراغ ساخت بزرگراه می‌رفتیم. وی همچنین بر ضرورت وجود سرمایه‌های اجتماعی در خط تولید رفاه تاکید کرد و گفت: در تمام برنامه‌های توسعه‌ای کشور از سال ۱۳۲۶ تاکنون تنها یک جا در برنامه چهارم توسعه و ماده ۱۰۶ آن واژه سرمایه اجتماعی ذکر شده است. این نظریه‌پرداز اقتصاد با تاکید بر اینکه متاسفانه دولت‌ها به سرمایه اجتماعی توجهی ندارند، گفت: یکی از کارکردهای انتخابات تولید سرمایه اجتماعی است.سرمایه‌های نمادین پیش از این اقتصادی، اجتماعی و انسانی بودند که بعدا به مرز شهرت رسیدند. به گفته رنانی، برخی از ایام سال همچون نوروز، عاشورا برخی از شخصیت‌های انسانی همچون مولانا، استاد شجریان و فرشچیان و ... سرمایه‌های نمادین هستند و جامعه‌ای که این سرمایه‌ها را تولید می‌کند از هیچ، کسب پول می‌کند.

وی با اشاره به اینکه آوازخوانی زیر پل خواجو سرمایه‌ای نمادین است که بسیاری از گردشگران برای شنیدن آن ورود پیدا می‌کنند، تاکید کرد: باید کارکردهای جدید برای سرمایه‌های نمادین پیدا کنیم. این اقتصاددان با تاکید بر اینکه دولت باید خط رضایت را در جامعه ایجاد کند، گفت: جامعه‌ای می‌تواند این سرمایه‌ها را جذب کند که کودکانش آموزش‌های لازم را دیده و اصول گفت‌وگو را یاد گرفته باشند. به اعتقاد رنانی، گفت‌وگو پنج ویژگی گفتن، اخلاقی گفتن، صبر، توان نقد شنیدن و مدارا کردن را دارد که در کودکی باید این توانمندی‌ها را کسب کرد. این نظریه‌پرداز اقتصاد با تاکید بر اینکه امروز دولت نمی‌تواند راهداری توسعه را برعهده بگیرد و درآمدهای نفتی رو به پایان است، بیان کرد: با درآمدهای موجود می‌توان شکر، دارو، برنج و کنجاله وارد کشور کرد. به گفته رنانی، کل درآمدهای ارزی و مالیاتی کشور امروز صرف پرداخت حقوق کارمندان، بازنشستگی و یارانه‌ها می‌شود بنابراین چاره‌ای جز مشارکت نهادهای مدنی نداریم. وی با تاکید بر اینکه اتاق بازرگانی و سازمان نظام پزشکی دو نهاد سابقه‌دار و قانونی در کشور هستند، بیان کرد: هیچ حزبی در کشور به قدرت‌مندی این دو نهاد نیست.

استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان با انتقاد بر اینکه نهاد بزرگی همچون اتاق بازرگانی هنوز نتوانسته از منافع خود دفاع کند، گفت: متاسفانه سازمان نظام پزشکی با داشتن ۲۲۰ هزار نفر عضو وضعیتی بدتر از اتاق دارد و این جامعه به غیر از مسائل حرفه خود به دیگر ماموریت‌های اجتماعی خود ورود پیدا نکرده است. وی تاکید کرد: اتاق بازرگانی و نظام پزشکی باید مسیر گذشته خود را بازنگری کنند و نقش تازه‌ای را برای خود تعریف کنند. رنانی یادآور شد: برخلاف جامعه پزشکی ما که منابع قدرت بسیاری دارند اما ناتوان از نقش خود در جامعه عمل کرده‌اند، قشر معلمان در کشور نقش بسیار مهمی را در جامعه ایفا کرده‌اند. وی بیان کرد: جامعه پزشکی هرگز در اجتماع ایرانی به وظایف اجتماعی خود عمل نکرده است و دقیقا همانند اتاق بازرگانی که هنوز نتوانسته بسته پیشنهادی ضد رکود را به دولت ارائه دهد.

به اعتقاد این اقتصاددان، جامعه ایران دو نسل لازم دارد تا به مقدمات توسعه نزدیک شود و جامعه پزشکی و اتاق بازرگانی باید وظیفه و ساختار جدید برای خود تعریف کند تا در مسیر توسعه قرار گیرند.وی با تاکید بر اینکه در جامعه پزشکی به دلیل تنوع خدمات و تخصص‌ها بازارها تفکیک شده‌اند، اظهار کرد: ماموریت اجتماعی جامعه پزشکی آموزشی ترویجی، نظارتی و انباشت سرمایه است. به گفته رنانی، پزشکان باید اتاق فکر بگذارند و راهکار و الگو قرار دهند و ۲۲۰ هزار پزشک و متخصص در نظام پزشکی ۲۲۰ هزار شعبه دارند که باید محل گفت‌وگو شود. وی با اشاره به اینکه متاسفانه در مطب پزشکان امکان گفتگو وجود ندارد، تصریح کرد: باید جامعه ۲۲۰ هزار نفری پزشکان اجازه و امکان گفت‌وگو با اعضای خود و مراجعان (بیماران) را فراهم کنند. این اقتصاددان با بیان اینکه جامعه‌ای که دغدغه معیشت ندارد باید امکان گفتگو را در جامعه ترویج کند، تاکید کرد: در نخستین گام پزشکان باید گفت‌وگو را در بین خودشان به عنوان ابزار مدرن مدنیت ترویج دهند.اختلال ارتباطی، بیماری است که کل کشور گریبانگیر آن شده و هر چه بیشتر از مرکز کشور دورتر می‌شویم این اختلال بیشتر نمایان می‌شود.

رنانی با بیان اینکه در ایران، دولت‌ها مسئولیت استاندارد را از حیطه فعالیت خود کنار گذاشته‌اند، گفت: متاسفانه امروز شاهد محصولاتی غیراستاندارد، آلوده و بیماری‌زا هستیم که در این شرایط وظیفه خطیر پزشکان، آگاه‌سازی جامعه است. وی به حجم قدرت اقتصادی پزشکان اشاره کرد و گفت: اگر هر پزشکی حدود یک میلیارد تومان سرمایه داشته باشد مجموع سرمایه جامعه پزشکی کشور ۲۲۰ هزار میلیارد تومان و معادل نصف سرمایه دولت و به اندازه بودجه یک سال کشور و معادل کل بدهی دولت به بخش خصوصی است که چهار برابر سرمایه ایست که لازم داریم اقتصاد ایران را از زمین بلند کنیم.

این اقتصاددان ادامه داد: اگر ۵۰ هزار میلیارد تومان این سرمایه را در مدت ۶ ماه بدون خلق پول، به چند بخش اقتصاد کشور تزریق کنیم می‌توانیم در مسیر توسعه قرار گیریم. وی با طرح این سوال که جامعه بزرگ پزشکان برای اقتصاد کشور چه کرده و کدام سرمایه‌گذاری ملی را انجام داده است، بیان کرد: متاسفانه هر کدام از پزشکان در گوشه‌ای برای خودشان سرمایه‌گذاری جداگانه‌ای دارند بنابراین تجمیع سرمایه پزشکان می‌تواند برنامه‌ای اجتماعی باشد. به گفته رنانی، باید جراحی‌ها و پزشکان نمادین را در کشور معرفی کنیم و زندگینامه پزشکان و موزه آنها را برای شناختن به جوانان ایجاد کنیم حتی باید شهرک سلامت را به گونه‌ای نمادین درست کنیم.وی با تاکید بر اینکه در یک نقطه عطف تاریخی هستیم و دولت و حکومت در حل مشکلات ناتوان است، گفت: در این مسیر نهادهای مدنی همچون اتاق بازرگانی و سازمان نظام پزشکی ماموریت ویژه‌ای دارند.