چشم‌انداز مبهم بازار نفت در سال 96

نسیم علایی

سال ۹۵ که پر از اتفاق و نوسان در بازارهای جهانی نفت بود، در حالی رو به پایان است که این روزها نگرانی نسبت به آینده این بازار مجددا اوج گرفته است.در واقع رسیدن تولید نفت آمریکا به بیش از ۹ میلیون بشکه در روز، رشد مداوم موجودی انبارهای نفتی و افزایش پی‌درپی تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی این کشور موجب ایجاد شک و تردید نسبت به موثر بودن توافق اوپک شده است. در این بین عدم اطمینان نسبت به تمدید توافق اوپک در نیمه دوم سال جاری میلادی بر شک و تردید‌ها افزوده است به‌طوری که هفته گذشته قیمت نفت‌خام آمریکا مجددا به زیر ۵۰ دلار رسید و نفت برنت نیز در کف سه ماهه خود معامله شد. با این حال هستند کارشناسانی که این نگرانی‌ها را بیهوده دانسته و بر این باورند که قیمت نفت به رشد خود ادامه خواهد داد.

سال غافلگیری بازار نفت

سال ۹۵ با رخداد تاریخی در بازار نفت همراه شد. در این سال اوپک و کشورهای غیرعضو اوپک در عین ناباوری بعد از ۱۵ سال بر سر کاهش عرضه نفت توافق کردند و نفت که در ابتدای سال جاری در قیمت‌های کمتر از ۴۰ دلار معامله می‌شد با این توافق حدود ۲۵ درصد رشد کرد و به قیمت‌های بیش از ۵۰ دلار رسید. بر اساس این توافق، کشورهای عضو اوپک و ۱۱ کشور غیرعضو تصمیم گرفتند در نیمه اول سال ۲۰۱۷ در مجموع حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز از عرضه نفت بکاهند. در بین کشورهای عضو اوپک، لیبی و نیجریه تا رسیدن به ظرفیت تولید خود از توافق معاف شدند و ایران نیز اجازه یافت با افزایش ۹۰ هزار بشکه‌ای به تولید پیش از تحریم‌ها باز گردد. علاوه بر شکل‌گیری توافق، اجرای آن نیز رخدادی تاریخی به شمار می‌رود. چراکه در حدود دو ماهی که از اجرایی شدن این توافق می‌گذرد کشورهای تولیدکننده نفت به شکل بی‌سابقه‌ای به توافق پایبند بوده‌اند. اعضای اوپک بیش از ۹۰ درصد و کشورهای غیرعضو نزدیک به ۵۰ درصد به توافق پایبند بوده‌اند که این ارقام نسبت به توافق‌های قبلی این کشورها برای کاهش عرضه بی‌سابقه بوده است. اما با وجود موفقیت در اجرای توافق، هنوز تاثیر آن بر مازاد عرضه جهانی و ایجاد تعادل در بازار نفت نمود نیافته است. چراکه ذخایر انبارهای نفتی آمریکا به‌عنوان تنها ذخایری در جهان که آمار شفاف و دقیق آن منتشر می‌شود ظرف دو ماه اخیر مدام رشد کرده و تردید‌های بسیاری را پیش‌روی بازار نفت قرار داده است.

تهدید‌ها و فرصت‌های پیش‌رو

کارشناسان می‌گویند اجرای توافق اوپک تنها به مدت شش ماه نمی‌تواند تاثیر عمیقی بر بازار نفت داشته باشد و اگر اوپک می‌خواهد که این توافق به کاهش موجودی انبارهای نفتی منجر شود و بازار نفت را به تعادل برساند، باید مدت توافق را تمدید کند. با این حال یکی از بزرگترین نگرانی‌های اوپک ظرف دو سال گذشته، از دست دادن سهمش از بازار بوده و حال ممکن است با کاهش عرضه اوپک و رشد قیمت‌ها، این سازمان سهم خود را به رقیب سال‌های اخیر خود یعنی نفت شیل واگذار کند. از این رو تصمیم‌گیری برای اوپک بسیار پیچیده شده و این سازمان باید بین رشد قیمت‌ها و از دست دادن سهمش از بازار نفت یکی را انتخاب کند. مقامات اوپک تا کنون اظهار نظر دقیقی درخصوص تمدید توافق نکرده‌اند و مدام اعلام می‌کنند که هنوز برای تصمیم‌گیری زود است.

اما تهدید دیگری که ممکن است تاثیر توافق تولیدکنندگان نفت را کمرنگ کند، به احتمال افزایش تولید نفت در لیبی و نیجریه که از توافق اوپک معاف شده‌اند، باز می‌گردد. تولیدات این دو کشور در ماه‌های اخیر افزایش یافته، به‌طوری که مقداری از کاهش تولید دیگر کشورهای این سازمان را جبران کرده‌ است. درصورتی که رشد تولید لیبی و نیجریه ادامه یابد، عملا توافق اوپک بی‌اثر می‌شود.

اما به اعتقاد کارشناسان مهمترین تهدید پیش‌رو احتمال رشد تولیدات نفت شیل است. تولید نفت آمریکا در ۵ ماه اخیر ۴۵۰ هزار بشکه افزایش یافته و در حال حاضر به حدود ۱/ ۹ میلیون بشکه در روز رسیده است. این در حالی است که تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی این کشور نیز رشد سریعی را تجربه کرده‌اند. تعداد دکل‌های فعال در ۳۷ هفته از ۴۱ هفته اخیر افزایش یافته و در مجموع بیش از ۳۰۰ مورد رشد کرده‌اند. تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی آمریکا در حال حاضر به ۶۱۷ مورد رسیده که بیشترین تعداد از سپتامبر ۲۰۱۵ است. بنابراین کارشناسان با توجه به رشد سریع تعداد دکل‌ها احتمال ادامه روند افزایشی تولید نفت آمریکا را پیش‌بینی می‌کنند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا رشد ۳۰۰ هزار بشکه‌ای متوسط تولید نفت این کشور در سال ۲۰۱۷ را پیش‌بینی کرده است. اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند همانطور که نفت شیل در سال‌های گذشته بارها بازار نفت را غافلگیر کرده است، این بار نیز با رشد بیش از مقدار برآوردها می‌تواند غافلگیری دیگری را رقم بزند و حتی برخی این احتمال را مطرح کرده‌اند که تولید نفت آمریکا ظرف یک سال آینده به بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز برسد.

اما با وجود این تهدید‌ها، همچنان برخی کارشناسان و موسسات به چشم‌انداز نفت در سال پیش رو خوش‌بین هستند. بسیاری از موسسات از جمله گلدمن ساکس و آژانس بین‌المللی انرژی بر این باورند که بازار در نیمه‌های ۲۰۱۷(اوایل تابستان) به تعادل خواهد رسید. گلدمن ساکس قیمت نفت در نیمه دوم سال را بیش از ۵۷ دلار پیش‌بینی کرده است. همچنین بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، نفت در سال ۹۶ به‌طور متوسط ۵۵ دلار معامله‌ خواهد شد.