دنیا سهرابی برای تهران گردی این هفته باز هم قصد داریم به شهر باستانی ری برویم. تاریخ پیدایش شهرری که در لغت به معنای شهر سلطنتی است، به زمان اقوام آریایی می‌رسد و این شهر از تمام شهرهای ماد بزرگ‌تر بوده است. بنابر آنچه در اوستا آمده است، ری سیزدهمین شهری است که در جهان ساخته شده و تاریخ سکونت در آن به 3 هزار سال پیش از میلاد باز می‌گردد. درباره بنا گذارنده این شهر در کتاب‌های تاریخی اختلافاتی وجود دارد. این شهر مکان‌های گردشگری و تاریخی بسیاری دارد که برخی از آنها را برای تهران گردی این هفته در نظر گرفته‌ایم.
چشمه‌ علی
pic۱
این چشمه در همسایگی ابن بابویه، برج طغرل، دژ رشکان و زیر باروی ری واقع شده و احتمالا از ۸ هزار سال قبل نخستین اجتماع در کنار آن گرد آمده‌اند. این چشمه از میان صخره‌ای بزرگ خارج شده و به سمت جنوب جاری می‌شود. نام باستانی چشمه علی سورینی یا سورنا بوده است و بعد از اسلام به احترام حضرت علی نام چشمه علی بر آن گذاشته شده است. مردم تهران قدیم، دیرزمانی قالی و قالیچه‌های خود را با اعتقاد به اینکه در آب این چشمه خاصیتی است که فرش را درخشان می‌کند، فرش‌هایشان را در آن می‌شستند. در حال حاضر در کنار این چشمه مکان‌های تفریحی و پارک‌هایی ساخته شده‌اند که آن را به محل خوبی برای گردشگری تبدیل کرده‌ است.


باروی ری
pic۲
باروی ری، بنایی با قدمت ۶ هزار ساله است که احتمالا قدمت آن به دوره مادها می‌رسد. این بارو دیواری با کاربرد دفاعی است که در دوره حکومت اشکانیان دورتادور شهر را در برمی‌گرفته و اکنون هم کمی از بقایای آن موجود است. در گذشته اطراف این بارو را خندقی گرفته بوده که برای دفاع از شهر آن را از آب پرمی‌کردند. طول بقایای این دیوار ۴۵۳ متر است که به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شده است. این بارو بارها طی تاریخ بازسازی شده است، به‌ویژه در زمان آل بویه که ری باستانی از نو ساخته شد و فخرالدوله قلعه باستانی ری را مرمت کرد. باروی ری بعد از بازسازی نیز یک بار بر اثر زلزله خراب شد و سلوکوس، نخستین جانشین اسکندر آن را مرمت کرد. این بارو در زمان سلوکیان در چهار جهت خود دروازه‌های چوبی داشت که محل عبور و مرور قافله‌های تجاری و بازرگانان بود. در دوره اسلامی نیز که شهر جدید احداث شد، این دروازه‌ها از جنس آهن ساخته شدند.



سنگ نگاره فتحعلی شاه
pic۳
یا نقش برجسته چشمه علی؛ واقع در چشمه علی یکی از کتیبه‌هایی است که به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. این چشمه در کنار پارک چشمه علی و زیر باروی ری است. گفته می‌شود فتحعلی شاه که زمان پیش از پادشاهی خود را در شیراز گذرانده بود، تصمیم گرفت که با الهام از دیوار نوشت‌های آن شهر، اثری در شهرری به وجود بیاورد. او دستور احداث این اثر را به سه نفر به نام‌های حجارباشی، نقاش‌باشی و معمارباشی داد و کتیبه‌ای مشابه این نیز در تنگه‌واشی فیروزکوه احداث کرد.



دژ رشکان
pic۴
دژ رشکان در نزدیکی صفائیه شهرری و تپه چشمه‌علی قرار دارد. رشکان یکی از دژها و قلعه‌های محافظ هسته اولیه ری به شمار می‌رفت. این دژ با ساختاری متشکل از لاشه سنگ و ساروج متعلق به دوره اشکانیان است‌. این دژ در گذشته فخرآباد نامیده می‌شد؛ چرا که فخرالدوله این بنا را که در جریان فتح ری به دست اعراب
ویران شده بود، مرمت کرد. در این قلعه کاخ‌ها، اموال گرانبها و اسلحه‌خانه‌هایی وجود داشت. بخش‌های اصلی قلعه تا زمان قاجار نیز برجای بود، اما امروزه قسمت اعظم آن تخریب شده است. دیوارهای غربی این دژ دارای سوراخ‌هایی برای تیر و کمان است.



تپه میل
pic5
بنایی تاریخی تپه میل به نام‌های آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز معروف است؛ از آثار دوره ساسانیان در شهرری است که احتمالا روزگاری آتشکده بهرام گور بوده است. از بقایای این آتشکده قدیمی دو پایه بزرگ باقی مانده که از دور شبیه به میل است؛ به همین خاطر تپه میل خوانده می‌شود. این بنا متعلق به دوره ساسانی است و بیش از هزار و هشتصد سال قدمت دارد. ساختار آن متشکل از گل، خشت، لاشه سنگ و گچ است و نیزارهای اطراف آن نشان می‌دهد که در گذشته دریاچه‌ای دراین محل وجود داشته است. داخل بنای این آتشکده نقش‌هایی وجود دارد که در سال ۱۹۱۳ بازسازی شده است و می‌توان آثار باستانی به دست آمده از این مکان را نیز آنجا مشاهده کرد. برای رسیدن به تپه میل می توان جاده تهران به سمت ورامین را تا شهرک قلعه نو طی کرد. در داخل این شهرک جاده ای به سمت جنوب با تابلوی راهنما وجود دارد. فاصله شهرک تا تپه میل حدود ۲ کیلومتر در میان باغ های توت است.