قیمت خودرو در ایران گران است؟

اگر از دست‌اندرکاران صنعت خودرو پرسش شود که «آیا خودرو در ایران گران است»؟ به‌طور حتم پاسخ منفی خواهید شنید، حال آنکه مشتریان و خریداران خودروهای داخلی در برابر این پرسش قاطعانه به شما جواب مثبت خواهند داد. هر چند تولید‌کنندگان و مشتریان هر یک از نگاه خود به این پرسش پاسخ می‌دهند، اما در نهایت باید اظهارنظر دو طرف را در این زمینه پذیرفت؛ به‌طوری‌که مشتریان با مقایسه قیمتی و کیفی خودروهای داخلی و خارجی آن را گران‌قیمت می‌دانند و اینکه باید بخش قابل‌توجهی از درآمد خود را صرف خرید خودرو کنند. این موضوع از آن جهت مورد اهمیت است که خودروهای موجود و تولیدی خودروسازان داخلی به‌رغم اینکه از قیمت بالایی برخوردارند از تکنولوژی روز دنیا نیز فاصله دارند و قدیمی بودن آنها توقع کاهش قیمت را زیاد می‌کند؛ بنابراین اینکه قیمت خودروها بالاتر از توان مالی عمده مشتریان است شاید قابل‌قبول باشد برای مثال حتی در مورد خودروی بسیار ساده و ارزان‌قیمتی نظیر پراید می‌توان گفت که قیمت حدود ۲۰ تا ۲۲ میلیون تومانی این خودرو، معادل حداقل ده ماه تا دوازده ماه درآمد فردی با حقوق ۲ میلیون تومان است.

اما در بسیاری از کشورها با پس‌انداز ۱۰ ماهه حقوق می‌توان به خودروهایی بسیار بهتر از پراید دست یافت، در واقع پرایدی که در ایران یک خودرو حداقلی به حساب می‌آید نسبت به سطح درآمد از تویوتاهایی نظیر کرولا در بسیاری از کشورهای جهان گران‌قیمت‌تر و دور از دسترس‌تر است؛ بنابراین همین مقایسه‌هاست که مشتریان را نسبت به صنعت خودرو ناامید می‌کند و همیشه نسبت به عملکرد خودروسازان شکایت دارند، اما بازار خودروهای وارداتی در ایران که هر روز رنگارنگ‌تر از سال‌های گذشته می‌شود نیز مشتریان را در مقام مقایسه با محصولات داخلی قرار می‌دهد. هرچند محصولات وارداتی در کشورمان بسیار گران‌تر از آن چیزی است که در دیگر کشورها عرضه می‌شود، با این حساب، اما در نهایت قابل مقایسه با تولیدات داخلی از نظر فناوری و تکنولوژیکی نیستند. به‌عنوان مثال یک خودروی ۲۰۰ میلیون تومانی بسیار معمولی مانند تویوتا کمری که خودروی قشر متوسط در جوامع پیشرفته محسوب می‌شود در ایران به قیمت کل درآمد ۱۰۰ ماه یعنی بیش از هشت سال فردی با حقوق ۲ میلیون تومان تمام خواهد شد.

اما با چنین پس‌اندازی در سایر کشورها می‌توان به راحتی مدل‌های بهتری از خودروهای تولیدی خریداری کرد. بنابراین به شکل کلی می‌توان گفت که نه‌تنها خودروهای لوکس وارداتی؛ بلکه حتی خودروهای قدیمی ساخت داخل نیز در ایران بسیار گران‌قیمت هستند و به همین دلیل است که برخی خودرو را در ایران نه کالای مصرفی بلکه کالای سرمایه‌ای می‌دانند؛ بنابراین اگر در مقام مقایسه با خودروهای وارداتی برآییم به‌طور حتم محصولات داخلی بسیار گران هستند. اما همانطور که در ابتدا گفتیم دست‌اندرکاران صنعت خودرو اعتقادی به این مساله ندارند و محصولات خود را با توجه به وضعیت اقتصادی کشور گران نمی‌دانند. در این زمینه یک دست‌اندرکار تولید خودرو در کشور معتقد است که خودروسازان همواره از بالا بودن نرخ بهره بانکی و گران‌قیمت بودن منابع مالی گله‌مند هستند. در واقع اگر نرخ بهره بانکی بیش از ۱۵ درصدی در ایران را با نرخ بهره ۱ یا ۲ درصدی در کشورهای غربی مقایسه کنید، می‌توان گفت که این گلایه چندان هم ناصحیح نیست.

اما تنها نرخ بانکی نیست که خودروسازان بر آن تاکید دارند بلکه دیگر عوامل نیز در قیمت خودروهای تولیدی تاثیرگذار هستند. به‌عنوان مثال تورمی که ایران از سال ۹۲ تجربه کرد شاید در هیچ کشوری چنین روند صعودی شکل نگرفته بود، این در شرایطی است که تورم بر تمام نهاده‌های تولید و زنجیره، خودروسازی کشور تاثیرگذار است و افزایش قیمت هر زنجیره منتهی به افزایش هزینه تولید خودرو می‌شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که در ایران با توجه به تورم بالای ۱۰ درصدی و همچنین نرخ بالای بهره بانکی، خودروسازان ناچارند سود‌های زیادی را روی محصولات خود اعمال کنند تا در پایان سال با زیان انباشته مواجه نشوند، پر واضح است که در شرایطی که سود فروش از نرخ تورم کمتر باشد، برآیند مالی شرکت در پایان سال منفی خواهد بود.در کنار این موضوع، اما نرخ عوارض و مالیات‌های دریافتی بر روی هر خودرو نیز رقم قابل‌توجهی است. نرخ شماره‌گذاری، مالیات، سود بهره‌های بانکی و بیمه به نوعی هزینه تولید را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد؛ اما مورد دیگری که از دید کارشناسان خودرویی نمی‌تواند پنهان بماند هزینه‌های مربوط به سوء مدیریت‌ها و نیزوی مازاد کار است که به نوعی خودروسازان این هزینه‌ها را به قیمت خودرو می‌افزایند.

طبق بر آورد‌های مختلف، ایران خودرو و سایپا با نیروی مازادی بین ۳۰ تا ۶۰ درصد مواجه هستند، به‌عبارت ساده‌تر حداقل حدود نیمی از کارکنان این دو شرکت حقوقی بی‌حاصل دریافت می‌کنند که این مورد نیز تاثیر بسزایی بر هزینه تولید خودرو دارد. براساس یک تحقیق بازدهی خودروسازان کره‌ای از نظر نیروی کاری حدود ۶۰ درصد بیشتر از خودروسازان ایرانی است. مسلما چنین بهره‌وری پایینی برای هر شرکتی در بازار رقابتی بسیار سنگین تمام خواهد شد، اما از آنجا که یکی از مهم‌ترین اهداف وجود صنعت خودروسازی در ایران، اشتغال زایی عنوان می‌شود، ایران خودرو و سایپا در این زمینه عملکرد خوبی ندارند. اما طی هفته جاری معاون توسعه سرمایه‌گذاری‌های صنعتی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز در گفت‌و‌گویی در پاسخ به این سوال که بسیاری معتقدند قیمت خودرو در ایران اعم از خودروهای داخلی و خودروهای وارداتی بالاست، این مساله را نپذیرفته بود و عنوان کرده بود که برخی از کشورها صرفا مصرف‌کننده هستند و هیچ‌گونه عوارض و مالیاتی بر واردات آنها در نظر گرفته نمی‌شود و ما باید کشور خودمان را با چنین کشورهایی مقایسه کنیم. وی با اشاره به اینکه قیمت خودرو باید در ایران نسبت به کشورهای دیگری مورد قیاس واقع شود که تولیدکننده و صنعتی هستند، عنوان کرد: اگر بخواهید از کشورهای صنعتی خودرو خریداری کنید قیمت‌ها بسیار بالاست، ولی آن کشور برای صادرات به کشورهای دیگر نه عوارض و نه مالیات در نظر می‌گیرد، بلکه سیاست‌های تشویقی را نیز مدنظر قرار می‌دهد؛ بنابراین چنین کشورهایی به‌منظور دستیابی به بازار کشورهای هدف خودروهای خود را بدون عوارض و مالیات عرضه می‌کنند.