پولی که حدود هزار برابر رشد داشته است

در شماره قبل فرآیند شکل‌گیری پول و همچنین دلیل نیاز ما به پول بررسی شد. در این شماره به نیازهای جدید بشر برای پول‌های جدید و نحوه خلق این پول‌ها و ویژگی‌های آن می‌پردازیم. این پول‌های جدید به دو قسمت تقسیم می‌شوند: اول پول‌های الکترونیکی و دوم بیت کوین.

پول الکترونیکی

از توضیحات شماره قبل می‌توان نتیجه گرفت که پول الکترونیکی یک مکانیسم پرداخت ارزش ذخیره شده یا پیش پرداخت شده است که در آن مقداری از وجوه یا ارزش که برای مصرف‌کننده قابل استفاده است در یک وسیله و قطعه الکترونیکی ذخیره شده و در تصرف مشتری است. ارزش الکترونیکی توسط مصرف‌کننده و مشتری خریداری می‌شود و هر بار که مستقیما به دستگاه‏های دیگر متصل شود یا مصرف‌کننده از دستگاه استفاده کند تا از طریق پایانه فروش یا حتی از شبکه‌های کامپیوتری همانند اینترنت خریدی را انجام دهد، از موجودی آن کاسته می‏شود.برخلاف بسیاری از کارت‏های تک منظوره پیش پرداخت شده (همانند کارت‏های تلفن)، محصولات پول الکترونیکی به این منظور طراحی و تولید می‌شوند که مورد استفاده عموم واقع شوند و وسایل چندمنظوره‌ای برای پرداخت محسوب می‏شوند.

پول الکترونیکی هم کارت‏های پیش پرداخت شده (که کارت هوشمند یا کیف پول الکترونیکی، نامیده می‌شود) و هم محصولات نرم‏افزاری پیش پرداخت شده را که از شبکه‌های کامپیوتری نظیر اینترنت استفاده می‌کنند (بعضا به عنوان پول نقد الکترونیکی هم نامیده می‌شوند) شامل می‌شود. رایج‏ترین این محصولات، محصولات مبتنی بر کارت هستند. صنایع پیشرو در این زمینه Visa , Mondex هستند، اما امروزه طیف وسیعی از این محصولات به عموم عرضه شده‌اند همانند Paypal,Visa,Master و غیره.پرداخت‌های الکترونیکی امروزه سهم بسیار بزرگی را در معاملات تجاری و بازرگانی در بین کشورهای مختلف جهان دارند که از درگاه‌های فروش همچون Viasa,Master, Paypal, Moneybookers و... انجام می‌پذیرد.

پول الکترونیکی و ویژگی‏های آن

پول الکترونیکی یا پول دیجیتالی، ارزش پولی واحدهای پول منتشره از سوی دولت یا بخش خصوصی است که به شکل الکترونیکی بر روی یک وسیله الکترونیکی ذخیره شده است.پول الکترونیکی نوعی ابزار مالی الکترونیکی است که حداقل از عهده انجام همه وظایف پول برمی‏آید، بنابراین پول الکترونیکی می‏تواند جانشین بسیار نزدیکی برای پول بانک مرکزی باشد.ارزش پولی ذخیره شده بر روی وسیله الکترونیکی با اجازه مصرف‌کننده درگیر معاملات پرداختی، می‏تواند به وسیله الکترونیکی دیگری انتقال یابد.این روش با سیستم‏های پرداخت الکترونیکی مرسوم، نظیر کارت‏های پرداخت و اعتباری و نقل و انتقالات کابلی که هرکدام معمولا نیازمند اخذ مجوز مستمر بوده و ممکن است در هر معامله متضمن بدهکار کردن و بستانکار کردن حساب‏های بانکی باشند، متفاوت است.

ویژگی‏های پول الکترونیکی‏

اگرچه درفرآیند توسعه پول الکترونیکی، انواع بسیار متفاوتی از فرآورده‏های پول الکترونیکی با ویژگی‏های مختلف عرضه شده است اما در طراحی همه آنها سعی شده حداقل همه ویژگی‏های پول بانک مرکزی لحاظ شود. به‌طور کلی فرآورده‏های پول الکترونیکی را از نظر فنی می‏توان به دو دسته تقسیم کرد:

پول الکترونیکی مبتنی بر کارت‏های هوشمند
پول الکترونیکی مبتنی بر نرم‏افزار رایانه‏ای

فرآورده‏های پول الکترونیکی مبتنی بر کارت‏های هوشمند، برای تسهیل پرداخت‌های با ارزش کوچک در معاملات خرد رو در رو طراحی شده‏اند، بنابراین انتظار می‏رود که فرآورده‏های پول الکترونیکی مبتنی بر کارت‏های هوشمند، استفاده از پول بانک مرکزی و نیز در حد کمتر استفاده از کارت‏های اعتباری و پرداخت را برای پرداخت‌های مستقیم کاهش دهد. همچنین به احتمال زیاد استفاده از چک، ‏ کارت‏های پرداخت و کارت‏های اعتباری در پرداخت‌های غیرمستقیم، یعنی پرداخت‌های به هنگام را نیز کاهش خواهد داد.

فرآورده‏های پول الکترونیکی مبتنی بر نرم‏افزار رایانه‏ای نیز از طریق کاهش هزینه‏های مبادلاتی با تسهیل نقل و انتقال پول میان انواع مختلف حساب‏ها، بانک‏ها و کشورها و نیز سرریز‏های یادگیری، تقاضای سپرده‏های دیداری را تحت تاثیر قرار می‏دهد و آن را کاهش خواهد داد.سرریزهای یادگیری به مهارتی که افراد در طی زمان ضمن استفاده از نرم‏افزارهای مالی شخصی و فناوری‏های ارتباطی برای مدیریت بهینه برنامه‏های مالی شخصی و فناوری‏های ارتباطی برای مدیریت بهینه برنامه‏های مالی خود کسب می‏کنند، مربوط می‏شود.مهم‌ترین ویژگی پول الکترونیکی یعنی فراملیتی یا بی‏مرز بودن آن نقش مهمی در اثرگذاری بر سایر متغیرهای اقتصادی ایفا می‏کند.اگر چه این ویژگی ازنظر دولت‏ها منشا برخی تبعات منفی نشر گسترده پول الکترونیک تلقی می‏شود اما به ارتقای سطح کارایی مبادلات بین‏المللی نیز کمک قابل ملاحظه‏ای می‏کند.

طبیعتا با استفاده از پول الکترونیکی، هزینه نقل و انتقال بین‏المللی وجوه، به‌طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.البته با افزایش بی‏سابقه کارایی پرداخت‌های بین‏المللی، ممکن است بی‏ثباتی نظام پولی جهانی افزایش یابد و به بروز کشمکش بین ناشران و استفاده کنندگان پول الکترونیکی از یک سو و بانک‏های مرکزی کشورها از سوی دیگر منجر شود.ویژگی دیگر پول الکترونیکی، پول قانونی یا پول رایج نبودن آن است که این امر درمراحل اولیه نشر، مقبولیت عمومی آن را کاهش می‏دهد.علاوه براین پول الکترونیکی برخلاف اسکناس و مسکوک و دیگر ابزار مبادله امروزی، مستلزم حضور فیزیکی پرداخت‏کننده و دریافت کننده وجه برای قطعیت پرداخت نیست، زیرا موجودی پول الکترونیکی می‏تواند از طریق شبکه‏های رایانه‏ای به‌صورت به هنگام انتقال یابد. در این مورد مقالاتی درتالار گفت‌وگوی سایت «میکرو رایانه» وجود دارد.

بیت کوین

به واقع تعریف ساده بیت کوین و اینکه چطور به وجود آمده است و حتی اینکه سازنده آن کیست دشوار است. ولی به ساده‌ترین حالت ممکن می‌توان گفت که بیت‏کوین پول دیجیتالی است که برای اینترنت ساخته شده است، یا شاید هم بتوان گفت بیت‏کوین از اینترنت متولد شد تا آزادی پول فیزیکی را به دنیای مجازی بیاورد، در عین اینکه پرداخت‌ها را ساده‏تر و با امنیت بیشتر در هر دو جهان واقعی و مجازی انجام می‏دهد. از لحاظ فنی و کارکردی بیت کوین به کاربران امکان می‏دهد که بدون هیچ واسطه‏ای انتقال پول غیرقابل بازگشت انجام دهند. گره‏های شبکه، هر معامله را در شبکه اعلام می‏کنند که پس از تایید در یک سیستم اثبات کار، در یک تاریخچه عمومی به نام Blockchain ذخیره می‏شود. بیت کوین امکان پرداخت‌های بسیار کم هزینه را فراهم می‏کند. زمان متوسط تایید هر انتقال بیت‏کوین، تقریبا ۱۰ دقیقه است. کسانی که از این سیستم استفاده می‏کنند، باید دارای یک کیف پول دیجیتال باشند. این کیف پول می‏تواند روی کامپیوتر خود شخص یا روی یک سایت مستقل توسط نرم‏افزار بیت‏کوین مدیریت شود.

بیت‏کوین از رمزنگاری کلید عمومی استفاده می‏کند. هر کیف پول شامل تعدادی جفت کلید عمومی و خصوصی است. کلیدهای عمومی به نشانی‏های بیت‏کوین تبدیل می‏شوند که به‏عنوان نشانی برای دریافت بیت‏کوین به پرداخت‏کننده اعلام می‏شوند. قبل از ابداع بیت کوین، سیستم‏های مالی آنلاین برای امنیت به یک سیستم کنترل کننده مرکزی احتیاج داشتند، اما ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۹ با استفاده از بیت کوین راهی جایگزین را پایه‏گذاری کرد. بیت کوین که یک نوآوری اینترنتی با کارکردهای مشابه «پول بی‏پشتوانه» است و از رمزنگاری کلید عمومی استفاده می‏کند به کاربران امکان می‏دهد بدون هیچ واسطه‏ای انتقال پول غیرقابل بازگشت انجام دهند. اصطلاح بیت‏کوین در واقع به یک نوآوری اینترنتی با کارکردهای مشابه پول بدون پشتوانه یا پول دولتی اطلاق می‏شود. نوآور بودن بیت‏کوین به این معنا است که پدیدآورندگان آن را در مدت کوتاهی از یک ایده به یک واقعیت اثرگذار بر اقتصاد دنیا و مراکز سیاست‏پژوهی تبدیل کردند؛ چراکه در چند سال گذشته ارزش بیت‏کوین در بازارهای جهانی از چند صدم دلار به صدها دلار افزایش یافته است.

مالکیت بیت کوین

هیچکس مالک شبکه بیت کوین نیست، درست همانطور که هیچکس صاحب تکنولوژی‌ای که در ورای ایمیل است، نیست. این کاربران بیت کوین در سراسر جهان هستند که آن‌را کنترل می‌کنند. توسعه دهندگان بیت کوین اگرچه نرم‌افزار آن را بهبود می‌بخشند ولی نمی‌توانند تغییری را بر پروتکل بیت کوین اعمال کنند، چراکه هر کاربری آزاد است که نرم‌افزار خود و نسخه‌ای را که خود می‌پسندد استفاده کند. تمامی کاربران، برای اینکه با یکدیگر سازگار بمانند باید از نرم‌افزاری استفاده کنند که از همان قواعد پیروی می‌کند. بیت کوین تنها به‌شرط اجماع کامل بین تمامی کاربران، می‌تواند به‌درستی کار کند. بنابراین تمامی کاربران و توسعه‌دهندگان انگیزه قوی برای حفظ این اجماع خواهند داشت.

نحوه کارکرد بیت کوین

از دید کاربر، بیت کوین چیزی بیش از یک اَپ روی گوشی تلفن همراه یا یک برنامه کامپیوتری که یک کیف پول بیت کوینی شخصی برایش تهیه کرده و به کاربر اجازه می‌دهد تا با آن به ارسال یا دریافت بیت کوین‌ها بپردازد، نیست. برای بیشتر کاربران، روش کار بیت کوین در همین حد است. در پشت این پرده، شبکه بیت کوین یک دفتر کل عمومی به نام «زنجیره بلاک» را به اشتراک گذاشته است. این دفتر کل شامل تمامی تراکنش‌هایی است که تا کنون پردازش شده است و به کامپیوتر کاربر اجازه می‌دهد تا درستی هر تراکنش را بیازماید. اعتبار هر تراکنش به وسیله امضای دیجیتالی مربوط به آدرس‌های ارسال، محافظت می‌شود و به همه کاربران اجازه می‌دهد تا بر ارسال بیت کوین‌ها از آدرس‌های بیت کوینی خود، کنترل کامل داشته باشند. افزون بر این، هر کسی می‌تواند تراکنش‌ها را با استفاده از توان محاسباتی سخت‌افزاری که ویژه این کار است، پردازش کرده و برای این سرویس، بیت کوین‌هایی را هم به‌عنوان جایزه به‌دست آورد. به این‌کار اصطلاحا «استخراج» می‌گویند. در ادامه ویژگی‌های بیت کوین به‌طور خلاصه گفته شده است، یکی از مشکلات این پول این است که بیت کوین به‌دلیل اینکه بدون نام قابلیت خرید کالا به مشتری می‌دهد در خرید‌های غیر مجاز مانند مواد مخدر و... نیز استفاده می‌شود.

ویژگی‌های بیت کوین

در سال 2009 و در واکنش به بحران مالی و بانکی گسترده آن سال ها، معرفی شد.
واحد پول مجازی است که از طریق یکسری الگوریتم‏های ریاضی به‏دست می‏آید.
یک نوآوری اینترنتی با کارکردهای مشابه «پول بی‏پشتوانه» یا پول حکومتی است.
سیستم کنترل‏کننده متمرکز ندارد و توسط سازمان، موسسه دولتی یا خصوصی نیز کنترل نمی‏شود، اما در عین حال هر نقل و انتقالی از یک نقطه به نقطه دیگر در تمام شبکه اطلاع‏رسانی شده است.
یک پول نسبتا خصوصی است. از یکسو هرکسی می‏داند که یک آدرس خاص بیت کوین، چقدر پول در نقل و انتقال دارا است. از سوی دیگر، هیچ‏کس نمی‏داند که یک آدرس خاص بیت‏کوین در دست چه کسی است.
می‏تواند یک جایگزین برای سیستم‏های سنگین و پرهزینه معاملات بین‏المللی ارائه دهد و می‏تواند دسترسی به کسب‏و‏کار آنلاین را افزایش دهد.
از طریق استفاده از ارز دیجیتالی، انتقال بانکی خیلی فوری و به‌صرفه صورت می‏گیرد.
بهره‏گیری از بیت کوین موجب تسریع در پرداخت‌ها و ارزان‏تر شدن انتقال وجه ناشی از خرید می‏شود.
در سال 2015، بالاتر از دلار، به پربازده‏ترین جریان ارزی جهان تبدیل شد.
در چندسال گذشته ارزش آن از چند صدم دلار به صدها دلار افزایش یافته و هم‌اکنون ارزش هر بیت کوین 580‏دلار است.
کارشناسان امور مالی معتقدند فناوری زیرساختی آن به حیاتش ادامه داده و در آینده‏ای نزدیک، نحوه عملکرد خدمات اقتصادی را در سراسر جهان متحول خواهد کرد.
ساتوشی‏ناکاموتو انگیزه خود را از ایجاد این پول، خشم زیاد از وضعیت فاجعه‏بار اقتصادی عنوان کرد. وی افزود که می‏خواسته واحد پولی جدیدی اختراع کند که تحت تاثیر سیاست‌های غیر‏قابل پیش‏بینی مالی، دزدی‏های بانکداران و سیاست نباشد. البته تقریبا با اطمینان می‏توان گفت که این اسم یک اسم مستعار است و خیلی‏ها معتقدند که «ناکاموتو» فقط یک نفر نیست.