مرکز «علم و کار»؛ حلقه واسط دانشگاه و صنعت

غضنفر میرجلیلی

نایب‌رئیس اتاق بازرگانی یزد

ایران ۵ برابر کشورهای پیشرفته دانشگاه دارد و تعداد دانشگاه‌هایش حدود ۲۴۸۱ دانشگاه و موسسه عالی است.این در حالی است که آلمان ۴۱۲ دانشگاه، انگلیس ۲۹۱، کانادا ۳۲۵، ایتالیا ۲۳۶ دانشگاه دارند. در کنار انبوه مراکز آموزش عالی در کشور، صنایع و کارخانه های فراوانی مشغول به فعالیت اند که انواع محصولات از قبیل اتومبیل و وسایل نقلیه، کاشی و سرامیک، صنایع نساجی، غذایی، صنایع پلاستیک و فولاد و.. را تولید می‌کنند و دولت برای صادرات محصولات تولیدی حساب ویژه‌ای در برنامه‌های خود باز کرده است.با این حال کشورهای رقیب همواره وجود دارند و گاه صادرات ما را به چالش می‌کشند. برای تولید‌کنندگان زحمت‌کش و برنامه سازان کشور سوالات زیر همیشه مطرح است:

- آیا محصولات تولیدی ایران قابل رقابت با محصولات سایر کشورها و حتی کشورهای همسایه است؟

- آیا بهره‌وری مناسب و قابل قبول در مراکز اقتصادی کشور نهادینه شده است؟

- آیا نوآوری در صنایع وجود دارد یا تسلیم فناوری و ماشین‌آلات وارداتی هستیم؟

- آیا همراه و همگام با فناوری‌های برتر (High Tech) روز دنیا هستیم؟

- آیا دانشگاه‌های ما از آنچه در صنعت می‌گذرد مطلعند و در رفع مشکلات آن برنامه دارند؟

- آیا نهاد تاثیرگذار دانشگاه با جامعه ارتباط دارد؟

به نظر می‌رسد پاسخ این سوالات اغلب مثبت نیست و بیشتر دانشگاه‌ها به آموزش جوانانی مشغولند که با نیازهای جامعه بیگانه‌اند. استعدادهای درخشان در دانشگاه ها صرف چاپ یک یا چند مقاله می‌شود ( که البته در جای خود ارزشمند است) و وظیفه جوانان، با اخذ یک مدرک تحصیلی که اغلب با درجه عالی و ممتاز هم هست، به پایان راه می‌رسد. آمارها نشان می‌دهد که اغلب پایان نامه‌ها در فضای مجازی، ایده‌آل و غیرضروری برای جامعه طرح شده و با زحمت و تلاش زیاد دانشجویان و استادان در جریان است، اما در نهایت در کتابخانه‌های دانشگاه و در منزل به فراموشی سپرده می‌شود؛ به طوری که اغلب حتی خود دانشجو هم سراغ آن نمی رود و فقط گاه منجر به یک مقاله علمی شده یا مورد استفاده دانشجویان بعدی برای ادامه همان مسیر قرار می‌گیرد.این در حالی است که برای پاسخ به سوالات فوق، به دانش و تخصص نیروهای کارآمد و تحصیلکرده نیاز است.این دوگانگی عجیب و قابل تامل به وجود تحصیلکرده‌های بیکار و نیاز وافر صنعت کشور به افراد تحصیلکرده کارآمد و کارآفرین، سال‌هاست در ایران وجود دارد و هر روز به انبوه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و به دنبال آن به انبوه دانش آموختگان مدرک دار و ناآشنا با نیازهای جامعه افزوده می‌شود که برای خانواده‌ها و دولتمردان دغدغه آفرین شده است.

چه باید کرد؟

تا زمانی که دیوار بلند بین دانشگاه، صنعت و جامعه فرو نریزد و آموزش و تحقیق براساس نیازهای جامعه صورت نگیرد، این جدایی گسترده‌تر می‌شود. اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان یزد با توجه به موارد فوق و براساس وظیفه‌ای که نمایندگان آن از دو دوره قبل در این ارتباط احساس می‌کردند، مبادرت به تامین مرکز علم و کار استان کرده است. اتاق برای پاسخگویی به سوالات فوق، اهداف زیر را تدوین و با دانشگاه‌های استان تفاهم‌نامه امضا کرده است:

- تقویت ارتباط، همبستگی و تطیبق نظام آموزش عالی و توسعه فناوری براساس نیاز صنعت و جامعه

- سیاست‌گذاری، هدایت، حمایت و پشتیبانی از فعالیت‌های پژوهشی موردنیاز صنعت، معدن، تجارت و کشاورزی

- فراخوانی دستگاه‌های علمی، پژوهشی و فناوری برای ارتقای بهره‌وری در حوزه‌های صنعت، معدن، تجارت و کشاورزی

- تسهیل ارتباط دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، صنعت و تجاری‌سازی تحقیقات ذی‌ربط

- معرفی دانش آموختگان نخبه مراکز تولیدی و اقتصادی

- ایجاد فرصت مطالعاتی برای استادان و دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی در صنعت

- ایجاد و راه‌اندازی بانک جامع اطلاعات پژوهشی و نیازهای صنعت و جامعه

- تسهیل دسترسی پژوهشگران دانشگاهی و صاحبان صنعت به تجهیزات تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های تخصصی در صنایع و دانشگاه‌ها

- تسهیل انجام دوره‌های کاربینی، کارورزی، کارآموزی و بازدید‌های علمی هدفمند

در این میان اغلب دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی استان از تاسیس مرکز «علم و کار» استقبال کرده و در دانشگاه‌ها دفاتر مرکز علم و کار را راه‌اندازی و حمایت کرده‌اند.

با پیگیری اهداف فوق، تاکنون تعداد قابل‌توجهی از دانشجویان به مراکز صنعتی استان معرفی و به کار گرفته شده‌اند. دانشجویان علاقه‌مند به کارآموزی و کارورزی نیز به کارخانه ها معرفی شده‌ اند. برخی از صنعتگران و کارآفرینان دانشگاه‌ها فرصت‌ها و تهدیدهای بازار کار را برای دانشجویان بازگو کرده‌ و برخی از نیازهای صنعت به دانشگاه‌ها را شناخته و دانشگاهیان با علاقه‌مندی به پیگیری پرداخته‌اند. با این حال، این مسیر هنوز با پستی بلندی‌های زیاد رو به روست و متاسفانه در برخی از مراکز آموزش عالی جدی گرفته نشده است و هنوز صنعتگران پتانسیل خوب دانشگاه‌ها را باور ندارند که البته این هم عوامل متعددی دارد که در حوصله این گفتار نیست و باید جداگانه به آن پرداخت.امید است با تغییر نگرش صنعتگران و دانشگاهیان، این پیوند مبارک به‌طور کامل شکل گیرد و پتانسیل موجود در دانشگاه‌ها و نیاز مبرم صنعت به نگرش‌های جدید مورد توجه قرار گیرد و صنعتگران ما به سوی دانشگاه‌ها جلب و جذب شوند که البته حمایت دولت و رفع معضلات این مسیر ضروری است.