«اکو ایران» آسیب‌شناسی کرد
ریشه ناکارآمدی اقتصاد برق
کلاهی معتقد است صنعت برق ایران جزو معدود صنایع کشور است که میزان منطقی خودکفایی یا توانمندی آن با یک برنامه‌ریزی بین دولت و بخش‌خصوصی ایجاد شده است. اما او اعتقاد دارد که امروز اقتصاد صنعت برق بیمار است. به گفته کلاهی، برای ریشه‌یابی علت بروز این بیماری باید به ساختار صنعت برق در ایران نگاه کرد. به اعتقاد نایب‌رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، ایران کشوری پهناور است و چگالی جمعیتی پایینی دارد و به دلیل اختلاف دما بار متوازنی از لحاظ مصرف برق وجود ندارد. این چالش‌ها در حالی مطرح است که براساس یکسری تصمیمات سیاسی و اجتماعی، برق را به هر منطقه دورافتاده برده‌ایم. به اعتقاد نایب‌رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در مقوله اقتصاد صنعت برق در طول سال‌های گذشته دچار یک دوگانگی یا شیزوفرنی شده‌ایم به این معنا که نتوانسته‌ایم تصمیم بگیریم که آیا برق یک خدمت عمومی است یا یک کالای تجاری؟ او معتقد است اگر برق یک خدمت اجتماعی است باید هزینه‌های آن در بودجه‌‌ریزی دیده شود و اگر هم یک کالای تجاری است باید یک سازوکار منطقی قیمت‌گذاری برای آن تعیین شود. به باور نایب‌رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران تاکنون هیچ‌کدام از این سیاست‌ها دنبال نشده است و سیاست‌گذاران در میانه این راه باز مانده‌اند.
قیمت‌های عادلانه؟
کلاهی بر این باور است در صنعتی که یک نوع مونوپولی طبیعی روی آن حاکم است، رگولاتوری قوی باید وجود داشته باشد تا قیمت عادلانه را تعیین کند. او معتقد است حتی در آزادترین اقتصادهای دنیا که دولت در قیمت‌گذاری‌ها کمترین نقش را دارد این مکانیزم وجود دارد. نایب‌رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در ادامه اظهار کرد: موضوع بعدی این است که در هیچ‌جای دنیا این‌قدر تعرفه‌های مختلف وجود ندارد. به‌طور مثال تعرفه مجانی برای اماکن مذهبی و آموزشی و تعرفه کشاورزی که عملا یک تیر به خودی بوده تعدادی از این تعرفه‌ها به‌شمار می‌روند. کلاهی افزود: ما به‌صورت غیرواقعی برق را به بخش کشاورزی تحویل داده‌ایم که نتیجه آن استخراج آب از اعماق زمین برای کاشت محصولاتی است که هیچ توجیه اقتصادی ندارند. به اعتقاد کلاهی این رویکرد، اشتباه بزرگی بود که منابع آبی ما را نابود کرده است. او ادامه داد: تعرفه‌های خانگی، صنعتی، تجاری و... را هم به لیست بلند تعرفه‌ها در ایران اضافه کنید. همین چندگانگی تعرفه‌ها یک ایراد است که در اصطلاح می‌توان گفت به شفاف نبودن تعرفه‌ها بازمی‌گردد.
چه باید کرد؟
چه راهکارهایی برای پویایی اقتصاد صنعت برق وجود دارد؟ پیشنهاد کلاهی در درجه اول تشکیل یک رگولاتوری قوی، مستقل و کارآمد است که متشکل از افرادی باشد که صنعت برق را به خوبی می‌شناسند. او ادامه داد: در درجه دوم باید قیمت تمام‌شده عادلانه برای برق تعیین شود. قیمت عادلانه هم شرایط مختلفی دارد که باید آنها را در نظر داشت. در این میان مردم و مصرف‌کنندگان نباید هزینه‌های ناکارآمدی دستگاه‌های دولتی را بپردازند. از سوی دیگر بردن برق و گاز به‌طور همزمان به سراسر کشور اشتباه بوده و هزینه‌های بی‌شماری را به بخش زیرساخت‌ها وارد کرده است. نتیجه این شده که در زمستان گاز کم می‌آوریم و در تابستان برق. بالعکس در تابستان بسیاری از زیرساخت‌های گاز در کشور بی‌استفاده هستند و در ادامه بخش زیادی از زیرساخت‌های برق هم بیکار هستند. کلاهی اظهار کرد: ما یکی از بالاترین اختلاف نرخ مصرف اوج و غیر اوج را در ایران داریم. این موضوع به این معناست که از ۷۰ هزار مگاوات ظرفیت تولید، انتقال و توزیع برق کشور نزدیک ۳۰ هزار آن حدود ۱۰ ماه بیکار است.
