مجمع جهانی اقتصاد بررسی کرد
شاخص گذار انرژی در سال ۲۰۲۰
پاندمی کووید-۱۹ از نظر ابعاد و سرعت اثرگذاری، طی سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده و پتانسیل آن را دارد که جنبه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مرتبط با گذار انرژی را بازتعریف کند. این پاندمی جامعه را وادار کرده تا ضمن تغییر یا صرف‌نظر کردن از آزادی‌ها و برخی وجوه ارزشمند، به‌صورت جمعی بر رفع شیوع جهانی این ویروس متمرکز شوند. برای نیل به گذار انرژی موفق، تلاشی به بزرگی همین رخداد نیاز است. علاوه بر عدم‌اطمینان مربوط به پیامدهای بلندمدت شیوع ویروس کووید-۱۹، مجموعه اثرات پی‌در‌پی افسار گسیخته‌ای نیز در زمان حال، درحال وقوع است. ترکیبی از اختلال‌ها، شامل افت تقریبا یک‌سومی تقاضای انرژی جهان، تاخیر یا توقف سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌ها در حوزه انرژی، عدم‌اطمینان حول چشم‌انداز اشتغال میلیون‌ها نفر نیروی کار در بخش انرژی، به همراه نوسانات بی‌سابقه قیمت نفت و اثرات ژئوپلیتیک پس از آن، جمعا توفانی را در بازار انرژی ایجاد کرده است. وقایع و تحولات مزبور تاکید مجددی بر ضرورت تلاش همگانی برای دستیابی به گذار انرژی جامع و اثربخش است.
چارچوب «شاخص گذار انرژی» از دو بخش یا بُعد «عملکرد فعلی سیستم انرژی» و «محیط مناسب با قابلیت گذار انرژی (آمادگی گذار انرژی)» تشکیل شده است. بخش «عملکرد سیستم»، سیستم توزیع انرژی کشورها را در سه بخش کلیدی مورد بررسی قرار می‌دهد؛ «توانایی حمایت از رشد و توسعه اقتصاد»، «دسترسی جهانی به منبع انرژی امن و مطمئن» و «پایداری محیط‌زیست در سراسر زنجیره ارزش انرژی».
این شاخص به ارزیابی سطح فعلی عملکرد سیستم انرژی و آمادگی محیط کلان ۱۱۵ کشور به‌منظور گذار به سمت یک سیستم انرژی امن، پایدار، ارزان و فراگیر در آینده می‌پردازد. این کشورها، ۹۰ درصد جمعیت جهان، ۹۳ درصد عرضه جهانی انرژی و ۹۸ درصد تولید ناخالص داخلی اسمی جهان را شامل می‌شوند. کشورها برای ۴۰ زیرشاخص، امتیازی بین صفر تا ۱۰۰ را دریافت و کشورهایی که بهترین وضعیت را در زیرشاخص‌های مزبور از حیث گذار انرژی در جهان دارند، امتیاز ۱۰۰ را در آن زیر شاخص، کسب می‌کنند. براساس آخرین گزارش «تقویت گذار انرژی اثربخش» سال ۲۰۲۰ مجمع جهانی اقتصاد که از سوی «معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران» منتشر شده است، متوسط امتیاز شاخص گذار انرژی جهان معادل ۱/ ۵۵ درصد ثبت شده که برای اولین بار پس از سال ۲۰۱۵ رشد سالانه منفی را تجربه کرده است. با توجه به آمارها، بیش از ۵۵ درصد کشورهای جهان مورد بررسی در این گزارش، در سال ۲۰۲۰، افت امتیاز شاخص گذار انرژی را تجربه کرده‌اند.
جایگاه و امتیاز ایران
براساس رتبه‌بندی شاخص گذار انرژی، ایران در میان ۱۱۵ کشور مورد بررسی رتبه ۱۰۱ را کسب کرده است. جایگاه ایران در این شاخص در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ تغییری نداشته است. این در حالی است که امتیاز ایران نسبت به سال گذشته با کاهشی جزئی همراه بوده است. امتیاز ایران در شاخص گذار انرژی در سال ۲۰۱۹ معادل ۴۴ از ۱۰۰ بوده و در سال ۲۰۲۰ به ۵/ ۴۳ از ۱۰۰ رسیده است. کاهش امتیاز ایران در این شاخص را می‌توان ناشی از افت امتیاز مربوط به زیرشاخص «آمادگی گذار» دانست که از ۳۳ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۳۲ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است. با این وجود امتیاز ایران در زیرشاخص «عملکرد سیستم» با یک واحد درصد افزایش همراه بوده و از ۵۴ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۵۵ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است. در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا نیز ایران بعد از لبنان (با رتبه ۱۱۴)، پایین‌ترین رتبه در شاخص گذار انرژی را کسب کرده است.
