سه حوزه نارسایی در صنایع تکمیلی

مشکل کمبود عرضه و رشد قیمت مواد اولیه همچنان گلوی صنایع پایین‌دست پتروشیمی را می‌‌فشارد. سعید زکایی، رئیس هیات‌مدیره انجمن کامپاند و مستربچ ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به این مساله عنوان می‌کند که روی برخی اقلام مانند پلی‌‌پروپیلن، پت (پلی اتیلن ترفتالات‌‌ها) و ABS رقابت عجیبی در بورس کالا شکل گرفته به‌طوری که قیمت آنها نسبت به قیمت پایه افزایش شدیدی پیدا کرده که بعضا به تا ۱۰۰ تا ۱۲۰ درصد هم رسیده است. این موضوع باعث افزایش قیمت تمام‌‌شده محصولات تولیدی شده که از یک سو نیاز به نقدینگی را بالا می‌برد و از طرف دیگر فروش محصولات را کاهش داده است.

دلیل این موضوع آن‌‌طور که این فعال حوزه پتروشیمی هم از شنیده‌های خود نقل می‌کند، کاهش تولیدات پتروشیمی‌‌ها به دلیل عدم عرضه و سوق دادن خوراک آنها به سمت تولید بنزین برمی‌گردد. زکایی پیش‌‌بینی می‌کند تا زمانی که مشکل خوراک پروپیلن حل نشود و میزان عرضه به تقاضا بسیار نزدیک باشد با هر شوک ارزی یا کاهش تولید یا مهندسی عرضه از سمت پتروشیمی‌ها این نابسامانی در قیمت‌ها و رقابت‌های زیاد اجتناب‌ناپذیر است. در ادامه به این گفت‌وگو می‌‌پردازیم.

در حال حاضر تولید در صنایع تکمیلی پتروشیمی با چه مشکلاتی روبه‌رو است؟

صنایع تکمیلی پتروشیمی در چند بخش دچار مشکل هستند. یکی اینکه در برخی اقلام مانند پلی‌‌پروپیلن، پت (پلی اتیلن ترفتالات‌‌ها) و ABS رقابت عجیبی در بورس کالا شکل گرفته، به‌طوری که قیمت آنها نسبت به قیمت پایه افزایش شدیدی پیدا کرده است. این موضوع باعث افزایش قیمت تمام‌‌شده محصولات تولیدی شده که از یکسو نیاز به نقدینگی را بالا برده و از طرف دیگر فروش محصولات را کاهش داده است.

مشکل دیگر به حوزه سیاست‌های انقباضی دولت برمی‌‌گردد. دولت برای اینکه بازار ارز را کنترل کند شرایط را برای ارائه تسهیلات به‌شدت محدود کرده است. از همین رو منابع مالی تولیدکننده‌ها خیلی کم شده است. اگر میزان تسهیلات‌‌دهی بانک‌ها را در ماه قبل دنبال کنیم، مشخص می‌شود که جریان اعطای بسیاری از وام‌‌ها قطع شده است. از سوی دیگر دولت مطرح می‌کند که سیاست پرداخت را به شکل زنجیره‌‌ تامین مالی در دستور کار قرار داده است تا از طریق اوراق به شکل زنجیره‌‌وار این تامین مالی انجام گیرد و عملا تامین‌کننده بالادستی فقط تسهیلات دریافت می‌کند و مصرف‌کننده عمده نهایی اقساط پرداخت می‌کند. این روش تامین مالی زنجیره‌‌ای در صنعت پتروشیمی قطع شده است یعنی مشتریان ما به نفع ما ال‌سی باز می‌کنند، اما ما نمی‌توانیم برای خرید محصولات پتروشیمی‌‌ در بورس گشایش ال‌سی داشته باشیم، به استثنای اقلام خیلی محدودی که ارزش بالایی ندارند و این مساله فشار نقدینگی بسیار بالایی برای خریداران محصولات پتروشیمی در بورس ایجاد می‌کند.

یکی از مشکلات دیگر به رکود و تورم همزمان در اقتصاد و بازار مرتبط می‌شود. تورم فزاینده و رشد نرخ ارز بازار محصولات نهایی مثل لوازم خانگی و خودرو را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و فروش آنها را کاهش داده است. از سوی دیگر اندازه بازار هم در داخل کوچک شده است. مجموعه این عوامل باعث شده که حال و روز صنایع تکمیلی خیلی خوب نباشد.

دلیل کمبود برخی مواد اولیه مانند پلی‌‌پروپیلن و پت در داخل کشور چیست؟

در این زمینه موضوعاتی که به گوش می‌‌رسد این است که در حوزه پلی‌‌پروپیلن خوراک پروپیلن کم است یا برخی واحدها می‌گویند قیمت‌ها بالاست و برای آنها صرفه اقتصادی ندارد. حال مشخص نیست این تصمیمات سیاسی است یا اقتصادی ولی به‌‌جای اینکه خوراک این واحدها تبدیل به محصولات پروپیلنی شود بخشی به سمت تولید بنزین می‌‌رود. در شرایط معمولی تولید و عرضه پروپیلن با نیاز بازار برابر است، اما زمانی که چنین اتفاقی رخ می‌دهد و بخشی از واحدها به تولید بنزین اختصاص داده می‌شوند، تقاضای بازار بیشتر از عرضه می‌شود و بازار را دچار بحران می‌کند.

چه چشم‌‌اندازی برای این بازار مواد اولیه وجود دارد؟

من فکر می‌کنم در حوزه پلی‌‌پروپیلن شوک‌های ارزی تغییرات ناگهانی ایجاد خواهد کرد و رقابت‌های عجیب بالای ۵۰ تا ۶۰ درصد را خواهیم داشت. البته اگر شوک ارزی هم وجود نداشته باشد، باز هم عرضه این ماده محدود خواهد بود تا یک تا یک‌‌ونیم سال آینده که امیدوار باشیم عرضه پروپیلن بیشتر شود و بتواند مقداری بازار را به تعادل برساند.

چه راهکارهایی برای حل مشکلاتی که درباره آنها توضیح دادید، وجود دارد؟

مسیر حل یکسری از این مشکلات در بالادست و اقتصاد کلان قرار دارد. سیاستگذاران باید بتوانند شرایط اقتصاد کلان را به یک ثباتی برسانند که در آن نه تغییرات ناگهانی و نه سرکوب ارزی وجود داشته باشد. همین‌طور باید در زمینه کنترل نقدینگی و تورم تلاش شود و نقدینگی به شکلی مدیریت شود که به سمت تولید حرکت کند. اینها در واقع مشکلات کلان اقتصاد کشور است که روی صنایع تاثیر می‌‌گذارد. لازم است چشم‌‌انداز امیدوارکننده‌‌ای برای آینده ایجاد شود و از طرف دیگر در صنعت پتروشیمی زنجیره تامین هوشمندتر باشد، به شکلی که ظرفیت خوراک متناسب با محصول باشد و از سوی دیگر واردات مواد پلیمری در بخش‌هایی که ما کمبود داریم سهل‌تر شود تا بازار به تعادل برسد.

وضعیت صادرات در صنایع تکمیلی با توجه به مشکلاتی که گفته شد، به چه شکل است؟

وقتی رقابت‌های شدید در بازار مواد اولیه وجود دارد، مطمئنا صادرات هم تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. وقتی ۵۰ تا ۶۰ درصد رقابت وجود دارد چه محصولی می‌شود صادر کرد. این رقابت شدید تاثیر بسیار منفی روی صادرات محصولات پلیمری می‌‌گذارد و آنها را کاهش می‌دهد، چراکه در چنین شرایطی قیمت تمام‌شده محصولات بسیار بالا می‌‌رود و رقابت‌‌پذیری را کاهش می‌دهد.