چرا طلای سیاه بر خلاف سایر کالاها افزایشی شد؟

فاز متفاوت نفت در بازارهای جهانی

دنیای اقتصاد : نفت جمعه گذشته به‌عنوان آخرین روز معاملاتی در بازارهای جهانی هرچند اندک اما با افزایش قیمت روز را به پایان رساند؛ در حالی که دیگر بازارهای کالایی در این روز با افت قیمت مواجه شدند. با بررسی بیشتر می‌توان به این نتیجه رسید که این الگویی است که در هفته‌های اخیر و حتی از ابتدای سال جاری میلادی تکرار شده است. در واقع در حالی نفت از ابتدای سال رشد قیمت قابل توجهی را به ثبت رسانده که دیگر بازارهای کالایی از جمله مس، آلومینیوم، روی و سرب افت قیمت را تجربه کرده‌اند. نفت‌خام آمریکا از ابتدای سال بیش از ۱۹ درصد و نفت برنت بیش از ۲۶ درصد افزایش یافته‌اند؛ در حالی که مس ۵/ ۱ درصد، آلومینیوم بیش از یک درصد، روی حدود ۵/ ۱ درصد و سرب ۵/ ۷ درصد کاهش یافته‌ است. جدا شدن مسیر نفت از دیگر بازارهای کالایی به ذات متفاوت این کالا بازمی‌گردد. به این معنا که بخش مهمی از ذخایر و مبادی تولید نفت در منطقه خاورمیانه متمرکز شده است. در عین حال این منطقه در طول تاریخ همواره با تنش‌های بالایی مواجه بوده، تنش‌هایی که بخش مهمی از آن به دلیل وجود ذخایر نفتی و بخشی دیگر نیز به دلیل اختلافات مذهبی و قومی بوده و در نهایت عرضه امن نفت را با تهدید مواجه کرده است. بنابراین ریسک‌های ژئوپلیتیک همواره یکی از پارامترهای مهم و اثرگذار بر بازار این کالا بوده در حالی که سمت عرضه دیگر بازارهای کالایی به دلیل پراکندگی مبادی تولید کمتر از محل ریسک‌های ژئوپلیتیک در معرض خطر قرار داشته‎‌اند.

مسیر متفاوت نفت

از ابتدای سال ریسک‌های زیادی سمت عرضه نفت را تهدید کرده است. اعمال تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت ایران و ونزوئلا دو عاملی بوده که به افت شدید عرضه نفت این دو کشور منجر شده است. بر اساس آخرین گزارش ماهانه اوپک و آمار منابع ثانویه این سازمان، عرضه نفت ونزوئلا در ماه مه حدود ۷۵۰ هزار بشکه در روز بوده که تقریبا نصف مقدار عرضه این کشور در مدت مشابه سال پیش بوده است. میزان تولید نفت ایران نیز ۳۷/ ۲ میلیون بشکه در روز اعلام می‌شود که حدود ۵/ ۱ میلیون بشکه کمتر از مه ۲۰۱۸ است. این موضوع در کنار اجرای توافق نفتی اوپک و متحدانش برای کاهش عرضه به افزایش قیمت نفت منجر شده است. با این حال نگرانی از افت تقاضا موجب شد که برای مقطعی قیمت نفت در مسیر کاهشی قرار گیرد؛ اما با افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک در هفته‌های اخیر روند کاهشی قیمت‌ها متوقف شد.

حمله به چهار نفتکش در سواحل بندر فجیره در امارات متحده عربی و سپس حمله به دو نفتکش در آب‌های نزدیک به تنگه هرمز سیگنال افزایش تنش در منطقه خاورمیانه و افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک در سمت عرضه بازار نفت را به همراه داشته و موجب افزایش قیمت‌ این کالا شده است؛ به‌طوری که از ۱۲ جولای روند کاهشی قیمت نفت که تحت تاثیر نگرانی از سمت عرضه قرار داشت، متوقف شده و قیمت‌ها رو به رشد گذاشتند. برنت در این بازه زمانی حدود ۷ درصد و نفت‌خام آمریکا بیش از ۱۰ درصد رشد قیمت را به ثبت رسانده است. این در حالی است که دیگر بازارهای کالایی کاهش نسبی قیمت را تجربه کرده‌اند، چراکه همه بازارهای کالایی به دلیل جنگ تجاری با محوریت چین و آمریکا در معرض خطر ضعف سمت تقاضای بازار قرار دارند.

جنگ تجاری بین دو کشور از اوایل سال ۲۰۱۸ آغاز شد و در میانه‎های این سال به اوج خود رسید. با اثرگذاری تنش‌های تجاری بر اقتصاد جهانی و کاهش برخی پارامترهای اقتصادی در سه ماه پایانی این سال، دو طرف در دسامبر ۲۰۱۸ آتش بس موقت اعلام و مذاکراتی برای رسیدن به صلح نهایی را آغاز کردند. در حالی که به نظر می‌رسید مذاکرات در حال نزدیک شدن به توافق است، ترامپ حدود یک ماه پیش اعلام کرد که تعرفه واردات بر برخی کالاهای چینی را مجددا افزایش خواهد داد و موجب اوج‌گیری جنگ تجاری بین دو کشور شد. این موضوع بر نگرانی‌ها از سمت تقاضای بازارهای کالایی افزود و افت قیمت نفت و دیگر بازارهای کالایی را به دنبال داشت. هرچند روسای جمهور دو کشور هفته گذشته در حاشیه نشست جی‌۲۰ به توافق رسیدند که مذاکرات تجاری را ادامه دهند؛ اما این چشم‌انداز وجود دارد که رسیدن به توافق نهایی زمان‌بر بوده و جنگ تجاری در حال حاضر نیز در حال اثرگذاری مخرب بر رشد اقتصاد جهانی است. از این رو سمت نگرانی‌های بسیاری از آینده رشد تقاضای بازارهای کالایی وجود دارد که قیمت‌ این کالاها را نیز تحت تاثیر قرار داده است. چشم‌انداز رشد تقاضا برای بازار نفت نیز کاهشی است و در ماه‌های اخیر غالب موسسات و سازمان‌ها از جمله اوپک، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی به کاهش برآورد خود از رشد تقاضا برای در سال جاری اقدام کرده‌اند. آژانس بین‌المللی انرژی در آخرین گزارش ماهانه خود برآورد از رشد تقاضا برای نفت در سال‌جاری را ۱۰۰ هزار بشکه کاهش داد و به ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز رساند. اوپک نیز با کاهش ۷۰ هزار بشکه در روز برآورد خود را به ۱۴/  ۱ میلیون بشکه در روز  رسانده است. با این حال افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک بعد از حمله به نفتکش‌ها به جدا شدن مجدد مسیر نفت از دیگر بازارها منجر شده است.

روز جمعه نیز توقیف یک نفتکش ایرانی توسط نیروی دریایی بریتانیا در تنگه جبل‌‌الطارق سیگنال افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک را به بازار ارسال کرد؛ چراکه این اقدام که از سوی ایران «غیرقانونی» خوانده شده به معنای افزایش هرچه بیشتر شکاف‌ها و اختلافات بین ایران و غرب است و می‌تواند به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه منجر شود. این موضوع در کنار اعلام توقیف نفتکش ایرانی دیگری در جده نگرانی‌ها را در بازار نفت افزایش داده است. از این رو قیمت نفت‌خام آمریکا روز جمعه ۱۷ سنت معادل ۳/ ۰ درصد افزایش یافت و به ۵۱/ ۵۷ دلار بر بشکه رسید، نفت شاخص برنت نیز ۹۳ سنت معادل ۵/ ۱ درصد افزایش قیمت را به ثبت رساند و ۲۳/ ۶۴ دلار بر بشکه معامله شد. این در حالی است که دیگر بازارهای کالایی در این روز تحت تاثیر رشد شاخص دلار و نگرانی از رکود اقتصاد جهانی کاهش قیمت را تجربه کردند. بر اساس آمار منتشرشده از سوی اینوستینگ، مس حدود ۳۶/ ۰ درصد، سرب ۰۷/ ۰ درصد، روی ۶۷/ ۰ درصد و آلومینیوم ۳۳/ ۰ درصد کاهش یافته است.

قیمت نفت افزایش می‌یابد؟

افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک موجب شده که بسیاری از موسسات و بانک‌های سرمایه‌گذاری با وجود کاهش برآورد از رشد تقاضا برای نفت انتظار داشته باشند که قیمت نفت در ادامه سال مسیر رو به رشدی را تجربه کند. آخرین نظرسنجی وال استریت ژورنال از ۱۱ بانک بین‌المللی نشان می‌دهد که آنها متوسط سالانه قیمت نفت برنت در سال ۲۰۱۹ را حدود ۷۳/  ۶۹ دلار بر بشکه و متوسط قیمت نفت‌خام آمریکا را ۱۴/  ۶۱ دلاربر بشکه پیش‌بینی کرده‌اند. این قیمت‌ها از سطوح کنونی و همچنین از متوسط قیمت‌ها در شش ماه ابتدای سال بیشتر است. از این رو برای تحقق برآورد این موسسات قیمت نفت در نیمه دوم سال باید رشد قیمت را به ثبت رسانند. بانک‎ها درخصوص چرایی چنین برآوردی از بهای نفت اعلام کرده‌اند که با وجود ضعف تقاضا ریسک‌های ژئوپلیتیک مانع از افت قیمت نفت خواهد شد.

در عین حال برخی کارشناسان با توجه به جریان افتادن مذاکرات تجاری چین و آمریکا از احتمال رسیدن قیمت نفت به محدوده ۷۵ دلار بر بشکه خبر داده‌اند. به گفته این کارشناسان، در حال حاضر تنها موضوعی که می‎‌‌تواند مانع از رشد قیمت نفت شود، ضعف و رکود اقتصاد جهانی به دنبال جنگ تجاری است. از این رو در صورتی که مذاکرات به توافق بینجامد، نگرانی‌ها از سمت تقاضای بازار نفت رفع شده و قیمت‎ها بدون هیچ مانعی رو به رشد خواهند گذاشت.