آمریکا برای عربستان خط و نشان کشید
دوراهی نفتی ترامپ - سعودی
انتظار می‌رفت نشست روز یکشنبه کمیته مشترک وزارتی نظارت بر اجرای توافق اوپک و غیراوپک مانع افت بیشتر بهای نفت شود، با این حال قیمت‌ها در دو روز گذشته نیز در مسیر کاهشی قرار گرفتند. بر این اساس بازار ۱۲ روز افت مداوم قیمت را نیز تجربه کرد و رکورد جدیدی از خود به جا گذاشت. اما آنچه موجب تداوم افت قیمت‌ها و بی‌توجهی معامله‌گران به پیام عربستان مبنی بر نیاز بازار به کاهش یک میلیون بشکه‌ای عرضه شد، دخالت مجدد ترامپ در بازار نفت و امور اوپک است. رئیس‌جمهور آمریکا شامگاه روز دوشنبه (به وقت تهران) یعنی درست چند ساعت بعد از اظهارات وزیر نفت عربستان درخصوص کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای تولید این کشور در ماه آینده میلادی در توییتی نوشت: «امیدوارم عربستان و اوپک نخواهند تولیدات خود را کاهش دهند. بر مبنای میزان عرضه قیمت نفت باید بیشتر کاهش یابد.» همین چند جمله کافی بود که نفت در آخرین ساعات معاملات بازارهای جهانی در روز دوشنبه در مسیر کاهشی قرار گیرد و قیمت‌ها افت خود را در روز گذشته نیز ادامه دهند. بر این اساس قیمت نفت برنت در روز دوشنبه که تا مرز ۷۲ دلار بر بشکه نیز صعود کرده بود به حدود ۷۰ دلار بر بشکه رسید. این نفت شاخص روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۹ به وقت تهران) بیش از ۳ دلار معادل ۵/ ۴ درصد کاهش یافت و به قیمت ۹۵/ ۶۶ دلار بر بشکه رسید. نفت وست تگزاس اینترمدیت، نفت شاخص در بازار آمریکا نیز مسیر مشابهی را طی کرد و دیروز با ثبت دوازدهمین روز کاهشی، ۸/ ۲دلارمعادل۵درصد کاهش یافت و حدود۵۷دلار بربشکه معامله شد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر هم ترامپ و هم سعودی‌ها بر سر دوراهی قرار گرفته‌اند. عربستان یا باید به دنبال منافع اقتصادی خود و افزایش قیمت‌ها باشد یا اینکه روابط خود با واشنگتن را در مخاطره بیشتری قرار دهد. هرچند انتظار می‌رفت ترامپ نیز با پایان یافتن انتخابات میان‌دوره‌ای انگیزه کمتری برای کاهش قیمت‌ها و تحت فشار قرار دادن متحد بزرگ خود در خاورمیانه داشته باشد، اما مرگ خاشقجی و از دست دادن برتری جمهوری‌خواهان در مجلس نمایندگان، فشارهای داخلی بر ترامپ را افزایش داده و او را بر آن داشته که امتیازات بیشتری از عربستان بگیرد.
چرا عربستان تصمیم به کاهش تولید گرفت؟
این اولین بار نیست که ترامپ ظرف یک سال گذشته اوپک و عربستان را در توییتر خطاب قرار می‌دهد و از راه دور تصمیمات این گروه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. او اولین بار حدود دو ماه پیش از خروج از برجام ،اوپک را خطاب قرار داد و این سازمان را مقصر رشد قیمت‌ها دانست. پس از خروج از برجام ترامپ انتقادات و فشار بر اوپک و عربستان را برای عرضه بیشتر نفت افزایش داد؛ چراکه او می‌خواست عربستان با افزایش تولید، نفت ایران را در بازار جایگزین کند و مانع از رشد قیمت‌ها شود. رئیس‌جمهور آمریکا اعلام می‌کرد هدف از تحریم‌ها به صفر رساندن صادرات نفت ایران است و این با اهداف سعودی‌ها در منطقه (که در رقابت شدید با ایران هستند) همخوانی دارد، بنابراین آنها باید خود را با واشنگتن هماهنگ کنند. به دنبال دستور ترامپ به عربستان، این کشور در نشست رسمی اوپک در ماه ژوئن(اواخر خرداد) تلاش کرد شش ماه پیش از موعد مقرر به توافق نفتی اوپک و غیراوپک پایان دهد. با این حال تصمیمات عربستان با مخالفت ایران مواجه شد و در نهایت مقرر شد که اوپک و متحدانش تولیدات روزانه خود را یک میلیون بشکه افزایش دهند. عربستان مدعی بود که این اقدام را در پی درخواست خریداران نفتش و نیاز بازار به نفت بیشتر انجام می‌دهد. این کشور در فاصله ماه آوریل(پیش از خروج ترامپ در برجام) تا اکتبر(یک ماه پیش از شروع تحریم‌های ایران) تولیدات خود را حدود ۷۰۰ هزار بشکه افزایش داد و به ۷/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رساند.اما با وجود فشارها و ادعای دولت ترامپ مبنی بر اینکه همه مشتریان نفت ایران باید خرید خود را به صفر برسانند، هفته گذشته یعنی درست در روز شروع تحریم‌ها، واشنگتن ۸ مشتری نفت ایران را از تحریم خرید نفت معاف کرد. از ۸ کشور معاف شده ۷ کشور مشتری عمده نفت ایران هستند و این نشان می‌دهد میزان صادرات نفت ایران در سطحی بسیار بیشتر از آنچه واشنگتن مدعی بود ادامه خواهد یافت. معافیت‌های واشنگتن به خریداران نفت ایران و افزایشی که عربستان و متحدانش در تولید خود لحاظ کرده بودند در شرایطی رخ داد که تولید نفت آمریکا نیز جهش غیرمنتظره یافت و به بیش از ۶/ ۱۱ میلیون بشکه رسید. از سوی دیگر نشانه‌هایی مبنی بر رکود اقتصادی ظهور کرد و این موضوع موجب نگرانی از سمت تقاضای بازار شد. رشد شدید عرضه در کنار ضعف سمت تقاضا یک پیام روشن برای بازار نفت به همراه داشت؛ بازگشت عصر مازاد عرضه. از این رو قیمت‌ها در حدود یک ماه گذشته بیش از ۲۰ درصد افت کرده و برنت به زیر ۷۰ دلار و نفت‌خام آمریکا به زیر ۶۰ دلار سقوط کرد. افت بیش از ۲۰ درصدی قیمت را در اصطلاح بازارها ورود به فاز خرسی می‌گویند و نشان ظهور رکود در آن بازار است.
سعودی‌ها بر سر دوراهی
سقوط قیمت‌ها در حالی رخ داده که بر اساس بررسی‌های بین‌المللی، عربستان برای تامین هزینه‌های خود به نفت بیش از ۸۰ دلاری نیاز دارد، بنابراین نگرانی از تداوم افت قیمت‌ها و بازگشت فشار اقتصادی نفت ارزان مهمترین انگیزه عربستان برای مطرح کردن مجدد طرح «کاهش عرضه نفت» بود. به‌طوریکه در نشست کمیته وزارتی اوپک و غیراوپک(روسیه، عربستان، امارات، کویت، عمان، ونزوئلا و الجزایر) در اوایل هفته جاری بحث کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید اوپک و غیراوپک نسبت به سطح تولید اکتبر مطرح شد و همچنین عربستان اعلام کرد تولیدات خود را در ماه آینده میلادی حدود ۵۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد داد. خالدالفالح، وزیر انرژی این کشور این تصمیم را به دنبال کاهش تقاضای نفت دانست و اعلام کرد: «تقاضا برای نفت عربستان در ماه گذشته ۵۰۰ هزار بشکه کاهش یافته است.»
علاوه بر انگیزه‌های اقتصادی، تحلیلگران خشم سعودی‌ها از واشنگتن به دلیل اعطای معافیت به خریداران نفت ایران را دلیل دیگر تصمیم به کاهش تولید نفت می‌دانند. بسیاری از کارشناسان اعلام می‌کنند که در واقع دولت سعودی از تصمیم واشنگتن درخصوص اعطای معافیت بسیار غافلگیر شده و گمان می‌کند در این ماجرا ترامپ آنها را «بازی» داده است. بنابراین آنها حال دیگر انگیزه‌ای برای اجرای فرمان ترامپ درخصوص افزایش عرضه نفت و تحمل فشارهای اقتصادی ندارند.
اما ماجرا به این سادگی نمی‌تواند پایان یابد. عربستان در دهه‌های اخیر از لحاظ سیاسی همواره به واشنگتن وابسته بوده است. این وابستگی در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ افزایش یافته و روابط دو کشور بیشتر در‌هم تنیده شده است. در این میان ماجرای قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سیاست‌های محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان نیاز سعودی‌ها به حمایت واشنگتن را بیشتر کرده است. مرگ خاشقجی موجی از خشم را در جامعه بین‌الملل به همراه داشته و پایه‌های قدرت بنسلمان را لرزانده است، سعودی‌ها برای عبور از این شرایط بحرانی به حمایت ترامپ بیش از هر زمان دیگری نیاز دارند. این موضوع احتمال اینکه عربستان در بازار نفت سیاستی را اتخاذ کند که با خواست ترامپ زاویه داشته باشد، کمرنگ کرده است.
مخمصه نفتی ترامپ
اما ماجرا برای واشنگتن و شخص ترامپ نیز چندان ساده نیست. پیش از این، بسیاری از تحلیلگران بر این باور بودند که با وجود فشارهای ترامپ برای افزایش تولید نفت، او چندان از رشد قیمت‌ها ناراضی نیست. این موضوع بارها از سوی وزیر نفت کشورمان نیز مورد تایید قرار گرفت زیرا هرچند رشد قیمت نفت به افزایش قیمت بنزین در آمریکا منجر می‌شد، اما تحرک اقتصادی و افزایش اشتغالزایی را نیز به همراه داشت.
در واقع آمریکا در حال حاضر بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت محسوب می‌شود و واردات نفت این کشور به‌شدت کاهش یافته است. از این‌رو اقتصاد آمریکا از شکل اقتصاد واردکننده محض نفت بودن فاصله گرفته و در حال‌حاضر چرخه کسب و کار در این کشور به شکل پیچیده و شگفت‌انگیزی به نوسانات بازارهای نفت گره خورده است. این موضوع در گزارشی با عنوان «چرخش نفتی اقتصاد آمریکا» درروزنامه«دنیای‌اقتصاد» مورد بررسی قرار گرفته است. حتی در گزارش دیگری با‌عنوان «محدوده مجاز نفت در اقتصاد جهان» بر اساس یافته‌های اکونومیست اعلام شد که در حال‌حاضر تنها با رسیدن قیمت‌ها به بیش از ۱۲۰ دلار بر بشکه اقتصاد آمریکا زیان خواهد دید و حتی نفت ۱۰۰ دلاری نیز تاثیر مثبتی بر اقتصاد این کشور دارد. با این حال انتخابات میان‌دوره‌ای و تلاش برای پایین نگه‌داشتن قیمت بنزین، انگیزه ترامپ برای کاهش قیمت‌ها در چند ماه گذشته اعلام می‌شد. چراکه قیمت بنزین بیش از رشد اقتصادی توسط عموم مردم حس می‌شود و بنزین گران میتوانست نتیجه انتخابات کنگره را که هفته گذشته برگزار شد به نفع دموکرات‌ها(حزب رقیب ترامپ) به پایان برساند.انتخابات کنگره با پیروزی جمهوری‌خواهان در مجلس سنا و شکست آنها در مجلس نمایندگان آمریکا پایان یافت. انتظار می‌رفت با پایان یافتن انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا، ترامپ انگیزه کمتری برای کاهش قیمت‌ها داشته باشد، به‌خصوص اینکه کاهش قیمت نفت به معنای افزایش فشار بر بزرگ‌ترین متحد آمریکا در خاورمیانه یعنی عربستان سعودی است. با این حال آنطور که بلومبرگ در گزارشی به قلم جاستین سینک می‌نویسد، دو موضوع موجب شده که ترامپ همچنان به دنبال کاهش قیمت‌ها باشد؛ اول اینکه مرگ خاشقجی یک برگ منفی برای دولت ترامپ محسوب می‌شود و آنها در حال‌حاضر تحت‌فشار افکار عمومی و همچنین دموکرات‌ها که در حال‌حاضر با پیروزی در انتخابات مجلس نمایندگان قدرت بیشتری یافته‌اند قرار دارند. از این‌رو ترامپ قصد دارد با تحت‌فشار قرار دادن سعودی‌ها فشارها در این‌خصوص را کاهش دهد. از سوی دیگر شکست در انتخابات مجلس نمایندگان، ترامپ را تحت‌فشار هم‌حزبی‌های جمهوری‌خواه خود قرار داده که کاری در اقتصاد انجام دهد که تلاش برای کاهش قیمت بنزین یکی از آنها است.
نتیجه چه خواهد شد؟
حال این سوال مطرح است که نتیجه مخمصه‌ای که عربستان و ترامپ در آن قرار گرفته‌اند چه خواهد بود؟ آیا عربستان در برابر خواست ترامپ ایستادگی می‌کند یا اینکه برای جلب رضایت متحد سیاسی خود از تصمیم کاهش تولید نفت عقب‌نشینی خواهد کرد؟ برخی بر این باورند که توییت ترامپ به شکل مستقیم نشان‌دهنده دخالت واشنگتن در امور اوپک و سیاست‌های عربستان است. از این‌رو احتمال اینکه در پی این توییت عربستان به کاهش تولید اقدام کند، بیشتر می‌شود. اظهارات وزیر نفت امارات متحده عربی که گفته بود «اوپک برای تنظیم عرضه و تقاضای بازار نفت سیاست‌های خود را اتخاذ می‌کند، نه برای خوش‌آمد ترامپ» این احتمال را تقویت می‌کند. با این حال بر کسی پوشیده نیست که واشنگتن در اتحاد ترامپ-سعودی دست بالا را دارد. این موضوع در شرایط حساس کنونی بیشتر احساس می‌شود، بنابراین بی‌اعتنایی سعودی‌ها به خواست ترامپ شانس کمتری برای وقوع دارد.
ارسال نظر