«دنیای اقتصاد» دوشنبه تاریخی بازار طلای سیاه را بررسی کرد
بازخوانی آوریل سیاه در سالروز نفت منفی
جنگ نفتی عربستان و روسیه که آن روزها بازار را غرق در بشکه‌های بی‌شمار اضافه کرده بود از یکسو و کاهش تقاضای ناشی از بیماری کووید-۱۹ از سوی دیگر باعث شده بود تا انبارهای نفتی پر شوند و خریداران حتی جایی برای ذخیره‌سازی در اختیار نداشته باشند. امری که آنها را مجبور می‌کرد تا در صورت امکان قراردادهای آتی نفت خامی که در اختیار داشتند را به بهای منفی به فروش برسانند. یک سال پس از آن روزها بیورنار تونهاوگن، مدیر بخش بازار نفت شرکت ریستاد انرژی معتقد است که بی‌تجربگی صنعت نفت و نهادهایش و عدم توان پیش‌بینی چنین رخدادی علت اصلی پر شدن انبارهای نفتی و منفی شدن قیمت نفت در بازار بود و دیگر چنین اتفاقی بعید است رخ دهد.
در دوشنبه سیاه نفت چه گذشت؟
۲۰ آوریل ۲۰۲۰ در تاریخ صنعت نفت برای همیشه ماندگار شد. موسسات بین‌المللی حوزه انرژی در روزهای پیش از آن پیش‌بینی‌های بدبینانه‌ای درباره افت تقاضا در نیمه دوم سال میلادی ارائه می‌دادند و اعضای اوپک پلاس پس از جنگ ویرانگر قیمتی که میلیون‌ها بشکه نفت خام را به بازار ریخته بود، بر سر کاهش عرضه روزانه ۷/ ۹ میلیون بشکه‌ای به توافق رسیده بودند. در چنین شرایطی بازار توافق اوپک پلاس را هم برای بازگشت توازن به بازار نفت ناکافی می‌دید، چرا که قرنطینه‌های گسترده در سراسر جهان و بالاخص در اروپا مردم را خانه نشین کرده بود و عملا عبور و مرور و فعالیت‌های اقتصادی کسب و کارها در مرز تعطیلی کامل قرار داشت، همین امر قیمت‌ها را در آن زمان نزولی کرد. اما این کل ماجرا نبود، چرا که مشکل بزرگ‌تری در انبارهای ذخایر نفت وجود داشت. شلیک نهایی به قیمت نفت خام آمریکا در شرایطی رخ داد که گزارش‌ها حاکی از این بود که انبارهای نفتی ایالات‌متحده آمریکا و به ویژه هاب کوشینگ در اوکلاهاما در حال پر شدن هستند و تا کمتر از ۲ هفته ظرفیت‌شان تکمیل خواهد شد. این امر به معنای آن بود که نفت احتمالا دیگر نه امکان فروش داشته باشد و نه جایی برای ذخیره‌سازی آن موجود باشد.
در آن دوشنبه سیاه بازار نفت، معاملات آتی شاخص وست‌تگزاس اینترمدییت که سررسید آن برای ماه مه بود و مطابق قوانین بازار آتی در روز سه‌شنبه منقضی می‌شد، شروع به سقوط آزاد کرد و حتی بهای این شاخص نفتی به صفر رسید و از آن هم پایین‌تر رفت. یعنی برای نخستین بار در تاریخ بازار نفت، بهای هر بشکه از این کامودیتی کلیدی به سطوح منفی رسید. زیرا دارندگان قرارداد تحویل فیزیکی این شاخص نفتی به دلیل نبود فضا برای ذخیره‌سازی نفت خام خود به هر دری می‌زدند تا از دست این بشکه‌های اضافه و حالا بی‌ارزش راحت شوند. همین امر باعث شد تا قیمت طلای سیاه به عدد باورنکردنی منفی ۴۰ دلار در هر بشکه هم سقوط کند و وحشتی تاریخی بر بازار جهانی نفت غالب شود. این رخداد در روز ۲۰ آوریل ۲۰۲۰ برای نخستین از سال ۱۹۹۸ بهای طلای سیاه را به کمتر از ۱۱ دلار بر بشکه رساند. در نهایت جلسه معاملاتی که شاخص WTI آن را با قیمت بیش از ۱۷ دلار بر بشکه آغاز کرده بود، با ثبت سنگین‌ترین ریزش روزانه تاریخ بازار نفت به بهای منفی ۳۷ دلار و ۶۳ سنت در هر بشکه بسته شد. این اتفاق بی‌سابقه حکایت از سقوط ۵۵ دلار و ۹۰ سنتی این شاخص نفتی داشت که معادل سقوطی برابر با ۳۰۶ درصد تنها در یک روز بود.
اثرات منفی شدن نفت بر صنعت
حتی اگر نتوان گفت که این رخداد بازار نفت را برای همیشه تغییر داد، اما می‌توان با قطعیت ادعا کرد که این صنعت را حتی تاکنون تحت تاثیر خود قرار داده است. پر شدن ظرفیت ذخایر نفت خام و منفی شدن قیمت نفت باعث شد تا در کنار کاهش تولید اوپک و غیر اوپک، بسیاری از تولیدکنندگان صنعت شیل آمریکا نیز شروع به بستن چاه‌های نفت خود کنند و سطح عرضه نفت شیل آمریکا به طرز چشمگیری کاهش یافت. بسیاری از شرکت‌های نفتی و بالاخص در ایالات‌متحده همزمان با مشکلات مرتبط با موجودی‌های نفتی و در کنار آن سقوط تقاضا و چشم‌انداز تاریک در کوتاه و حتی بلندمدت مجبور به اعلام ورشکستگی شدند. همچنین اوپک پلاس با اعمال بزرگ‌ترین کنترل و کاهش تولید هماهنگ در تاریخ نفت، شیرهای فلکه نفت جهان را تا حدی بست اما با این وجود ماه‌ها طول کشید تا موجودی انبارهای نفتی جهان به سطح پایین تری برسد و بشکه‌های اضافه‌ای که در طول جنگ قیمتی عربستان و روسیه در انبارهای نفتی یا در نفتکش‌های شناور ذخیره شده بودند، تخلیه شوند.
یک سال پس از آن شب تاریخی در بازار نفت، حالا قیمت‌ها به سطحی رسیده که تصور آن برای خوش‌بین‌ترین تحلیلگران هم عملا امکان‌پذیر نبود. اما به نظر می‌رسد صنعت نفت به این زودی‌ها نمی‌تواند آن شب را فراموش کند.
بی‌تجربگی صنعت نفت و منفی شدن قیمت
بیورنار تونهاوگن، مدیر بخش بازار نفت در شرکت ریستاد انرژی (Rystad Energy ) معتقد است سال گذشته ثابت کرد که ما هنوز همه چیز را در بازار نفت به چشم ندیده‌ایم. او در ادامه عنوان کرد: « تقریبا همه، از جمله اوپک و متحدانش، شرکت‌ها و دیگر تولیدکنندگان نفتی، دولت‌ها و حتی تحلیلگران در تشخیص آنچه در آینده رخ می‌دهد ناتوان بودند.» این مدیر ریستاد انرژی هم معتقد است دلیل اصلی منفی شدن قیمت نفت ریسک‌های مربوط به ذخیره‌سازی بود که شرایط جدیدی را برای همیشه در بازار این کامودیتی به وجود آورد. تونهاوگن همچنین معتقد است که تولیدکنندگان در آن زمان نمی‌خواستند تولید خود را که تقاضایی برای آن وجود نداشت متوقف کنند و امیدوار بودند قیمت‌های پایین مدت زیادی طول نکشد و همین امر باعث شد تا انبارهای نفتی به سرعت باور نکردنی پر شوند و حتی نفتکش‌ها هم به انبارهای ذخیره‌سازی شناور تبدیل شدند.
مدیر بازار نفت ریستاد انرژی به طور کل معتقد است که قیمت‌های منفی نتیجه نبود تجربه و عدم آمادگی بازار برای رخدادهای آینده بود و البته که پاندمی‌ها معمولا در هر نسل نهایتا یک بار رخ می‌دهد. تونهاوگن در پایان با اشاره به اینکه بعید است بار دیگر قیمت‌های منفی در بازار نفت تکرار شوند گفت: «ممکن است بار دیگر پاندمی سراغ جهان بیاید و تقاضای نفت را از بین ببرد، اما حالا دیگر تولیدکنندگان نفت، اوپک و دولت‌ها تجربه کافی برای رویارویی با آن را دارند.»
