«دنیای‌اقتصاد» در گزارشی تحلیلی بررسی کرد
بازگشت آرامش به «روی» در ۲۰۲۲ ؟
بررسی داده‌‌‌‌‌‌‌‌های موسسه جهانی سرب و روی این موضوع را تایید می‌‌‌‌‌‌‌‌کند که مسیر برای ادامه رشد قیمت‌ها همانند آنچه در سال2021 رخ داد مهیا نیست. لحاظ‌کردن قیمت‌های میانگین ماهانه بورس فلزات لندن نشان می‌دهد میانگین بهای هر تن روی در ژانویه2021 حدود 2707دلار بوده است که این عدد در‌ماه دسامبر به 3407 دلار رسیده که به معنی رشدی 25درصدی در این بخش است. داده‌‌‌‌‌‌‌‌های بورس فلزات لندن نشان می‌دهد هرگاه میزان وزنی اوراق آتی روی که در بازار معامله میشود، افزایش می‌یابد قیمت به‌شدت کاهش خواهد یافت و از آن‌سو، هرچقدر وزن این اوراق کاهش یابد، مسیر برای افزایش بهای جهانی روی مهیا میشود. بر این مبنا پیش‌‌‌‌‌‌‌‌بینی میشود بهای روی در بهترین حالت در سال‌جاری بین مثبت 6درصد تا منفی 10درصد در نوسان باشد و در انتهای سال در محدوده 3هزار دلار باقی بماند.
بررسی شاخص LME Zinc stock در فضایی پس از بحران جهانی اقتصاد به‌خوبی گواه این وضعیت است که با شدت‌گرفتن استخراج و تولید از مصرف و عمیق‌شدن رکود حاکم بر جهان، میزان اوراق روی در این بازار به ورای یک‌میلیون و 250هزار تن رسید و همزمان بهای فلز روی تا 1835 دلار کاهش یافت. روی که کمترین قیمت خود طی 10سال اخیر را در فوریه2016 تجربه کرد، در آن مقطع بهای 1712دلاری داشت، با این حال پس از یک فراز و فرود جدی، این فلز تا ابتدای مارس 2018 قیمت خود را به بیش از 3330 دلار رساند. عددی که تا انتهای سال2018 با افولی 750دلاری به مرز 2550دلار سقوط کرد. بعد از این دوره بود که روی مدام در فراز و فرود بود تا اینکه با ورود به سال2020 و ظهور پاندمی، بهای هر تن روی تا نرخ 1831 دلار پایین آمد. این عدد که کمترین نرخ روی در 5 سال گذشته بوده است، در می2020 وضعیتی سخت را به دارندگان اوراق آتی روی و نیز تولیدکنندگان این فلز تحمیل کرد.
پس از این دوره زمانی افت شدید بهای روی رفته‌رفته کمرنگ شد و با کشف واکسن و گسترش واکسیناسیون در جهان پیشرفته و صنعتی، تقاضا برای این فلز نیز رشد قابل‌توجهی پیدا کرد. افزایش بهای فلز روی به لطف کشف واکسن تا پایان سال2020 به مرز 2750دلار نزدیک شد و با تداوم تقاضا و بهبود شرایط اقتصاد جهانی، در سال2021 همین مسیر را ادامه داد. بهای روی که ابتدای 2021 در محدوده 2830دلار قرار داشت، تا میانه اکتبر از سطح 3810 دلار عبور کرد، هرچند در واپسین روزهای سال گذشته به سطح 3630 دلار برگشت. این فلز پرکاربرد که آن را خواهر سرب هم نامگذاری کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند، سال2022 را فعلا با قیمت 3600 دلار آغاز کرده و پیش‌‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌ها از بهای 3450 تا 3650دلاری این فلز در پایان سال 2022 حکایت دارند.
ذخایر بزرگ روی
گفته میشود جهان مجموعا 250میلیون تن ذخایر شناخته‌شده روی دارد که قابلیت استخراج دارند. بررسی دارندگان حجم عظیم معادن روی نشان می‌دهد، چین به‌عنوان مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌کننده عمده و اصلی روی جهان، تنها 18درصد از ذخایر این فلز را در معادن خود جای داده است. بزرگ‌ترین بازیگر فلز روی کشور استرالیاست که 27درصد کل ذخایر روی جهان را دارد. استرالیا البته زیرکانه با پایین نگه‌داشتن حجم استخراج و فرآوری خود، امکان تولید روی در یک بازه زمانی طولانی و بسیار پایدار را فراهم کرده است. بعد از این کشور پرو و مکزیک هریک با 9 درصد، قزاقستان با 5درصد و ایالات‌متحده آمریکا با 4درصد در رده‌‌‌‌‌‌‌‌های بعدی دارندگان ذخایر روی قرار دارند. صادرات روی آنقدر صنعت پرجاذبه‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که کانادایی‌‌‌‌‌‌‌‌ها با وجود آلایندگی ناشی از استخراج و فرآوری روی، دست از کاوش و صادرات این فلز برنداشته‌‌‌‌‌‌‌‌اند. طبق گزارش دولت این کشور، معدنکاران کانادا در سال2019، بیش از 3/ 2میلیارد دلار تنها از محل صادرات فلز روی درآمد کسب کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
استخراج؛ ضامن ثبات قیمت
در حد فاصل سال‌های 2016 تا 2020 استخراج روی از معادن سرتاسر جهان ابعاد مشخصی دارد. داده‌‌‌‌‌‌‌‌های موسسه جهانی سرب و روی نشان می‌دهد همواره ابعاد استخراج روی محدود بوده و ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌‌ها یکباره افزایش چشمگیری را تجربه نکرده است. در سال2016 کل استخراج این فلز در جهان 12میلیون و 679 هزار تن بوده است که در سال2017 به 12میلیون و 683هزار تن افزایش یافته است. در سال 2018 نیز این عدد تا سطح 12میلیون و 744 هزار تن رشد پیدا کرده است؛ هرچند نقطه اوج استخراج در این بخش، سال2019 بوده که میزان کلی آن 12میلیون و 814هزار تن برآورد شده است.
با ظهور پاندمی، استخراج در معادن مختلف دنیا به‌ویژه در کشور چین تحت‌الشعاع قرار گرفت تا حجم جهانی استخراج روی به 12میلیون و 276هزارتن بازگردد. وضعیتی که در نیمه دوم سال2020 و کل سال2021 زمینه افزایش بهای روی را فراهم کرد. البته شرایط در سال2021 اندکی بهبود یافته و شانس بازگشت به نرخ 8/ 12میلیون تن استخراج در سال وجود دارد. آمارهای موسسه سرب و روی نشان می‌دهد در 10ماهه نخست2021 چیزی بالغ بر 10میلیون و 608هزار تن فلز روی از منابع مختلف در اقصی‌نقاط جهان استخراج شده است. عددی که رشدی 6درصدی در این زمینه نسبت به مدت مشابه در سال2020 را نشان می‌دهد. استخراج ماهانه روی در جهان در ماه‌‌‌‌‌‌‌‌های نخست2021 حدود یک‌میلیون و 50 هزار تن بود که تا اکتبر2021 به یک‌میلیون و 110 هزار تن رسید.
تولید؛ در بند تقاضای باثبات
تولید روی در جهان نیز عمدتا به میزان استخراج جهانی بستگی دارد؛ گرچه مقداری از مواداولیه صنایع تولید شمش روی از محل بازیافت این فلز به‌دست می‌‌‌‌‌‌‌‌آید. بررسی‌‌‌‌‌‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد در اغلب برآوردهای جهانی تولید سالانه شمش روی بیش از 13میلیون تن بوده که در برخی سال‌ها به 7/ 13میلیون تن هم رسیده است. در سال2016 کل تولید شمش روی در جهان 13میلیون و 611 هزار تن بوده است که در سال2017 تا 13میلیون و 534هزار تن کاهش یافته است. در سال2018 نیز این عدد تا سطح 13میلیون و 151هزار تن افت پیدا کرده است و سپس در سال2019 به سطح قبلی برگشته و تا 13میلیون و 518 هزار تن افزایش یافته است. این عدد در سال2020 نیز روند صعودی خود را طی کرده است. بررسی شرایط بازیگران مختلف نشان می‌دهد که نرخ تولید شمش روی تا پایان 10ماهه منتهی به اکتبر2020 حدود 11میلیون و 338 هزار تن بوده است. در همین حال در همین بازه زمانی 10ماهه در سال2021 میزان تولید 11میلیون و 594 هزار تن ثبت شده است. عددی که با توجه به سطح ماهانه تولید شمش روی که در محدوده یک‌میلیون و 150 هزار تن تا یک‌میلیون و 170هزار تن است، رکوردی تازه در زمینه ایجاد شمش روی در جهان را نوید می‌دهد. موضوعی که تداوم آن در میان‌مدت، در افت قیمت این فلز بی‌‌‌‌‌‌‌‌تاثیر نیست. نزولی‌شدن روند تولید شمش روی در ماه‌‌‌‌‌‌‌‌های پایانی 2021 شاید به همین دلیل باشد که تولیدکنندگان تمایل دارند قیمت‌ها در سطح کنونی باقی بماند.
مصرف در گیرو‌دار پاندمی
کرونا همه بازارهای جهانی، مخصوصا بازار فلزات را ضربه‌فنی کرد و فلز روی از این بیماری مهلک تاثیرات سوئی دید. مهم‌ترین اثر کرونا بر فلز روی، از ناحیه کاهش احداث پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌های عمرانی و تولید استیل و فولاد گالوانیزه به‌عنوان مسیرهای مصرف روی رقم خورد. به این ترتیب عجیب نیست که در فاصله سال2019 تا 2020 میزان مصرف روی در جهان بیش از 520 هزار تن کاهش یافته است.
نگاهی به سیاهه آمار مصرف روی در جهان نشان می‌دهد تقاضای جهانی برای این فلز در جهان در سال2016 حدود 13میلیون و 726 هزار تن بوده است که در سال2017 این رقم تا سطح 13میلیون و 998هزار تن رشد داشته است. در سال 2018 اما این فلز روندی کاهشی را در زمینه تقاضا تجربه کرده، به‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌ای که خریداران تقاضا برای روی را تا سطح 13میلیون و 718 هزار تن تنزل دادهاند.
در سال2019 این رقم اندکی رشد کرده و به سطح 13میلیون و 791هزار تن افزایش یافته است. این عدد در سال2020 به‌شدت افت کرده و به میزان 13میلیون و 271هزار تن کاهش پیدا کرده است.
در 10ماهه منتهی به اکتبر2021 اما به‌نظر شوک ناشی از پاندمی کاملا از بین رفته و تقاضا برای روی نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 800هزارتن افزایش داشته است. در این 10ماه کل مصرف جهانی روی 11میلیون و 687 هزارتن بوده و این در حالی است که در 10ماهه منتهی به اکتبر2020 مصرف روی کمتر از 10میلیون و 865 هزار تن بود. روندی که نشان می‌دهد کاهش تولید روی نه‌تنها عمدی است که عرضه و تقاضا در مسیر تعدیل‌شدن قرار دارد.
در اکتبر2021 در حالی یک‌میلیون و 157هزار تن روی مصرف شده است که در جولای همین سال مصرف ماهانه از مرز 2/ 1میلیون تن عبور کرده بود.
روی به چه دردی می‌خورد؟
بعد از شنیدن انبوهی از آمارهای تولید، مصرف، استخراج، قیمت و بهای میانگین، بد نیست زنجیره ارزش روی را نیز مورد بررسی قرار دهیم. این فلز پرکاربرد که در صنایع لوله و نورد، تولید ورق استیل و فولاد با مقاومت بالا، در کنار تجهیزات تبادل حرارتی استفاده‌‌‌‌‌‌‌‌های بسیاری دارد، در طیف وسیعی از صنایع بهداشتی، شیمیایی و لاستیک -پلاستیک مصرف دارد. از آنجا که هنوز در بسیاری از صنایع و خدمات، استفاده از لوله‌‌‌‌‌‌‌‌های گالوانیزه و ضدآب و ضدزنگ یک نیاز حیاتی است، به‌کارگیری فلز روی برای تولید این قبیل لوله و اتصالات موضوعی ناگزیر است. همین عامل نیز به رشد پیوسته تقاضا برای این فلز منجر شده و همپای توسعه جهان و رشد مناطق فقیرتر، روی نیز کاربردها و استفاده‌‌‌‌‌‌‌‌های بیشتری پیدا کرده است.
تولیدکنندگان عمده روی
نگاهی به بازار جهانی روی نشان می‌دهد مهم‌ترین بازیگران عرضه روی در دو بخش از جهان یعنی آسیا - اقیانوسیه و قاره آمریکا جا خوش کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. همانند بسیاری از فلزات دیگر، در این صنعت نیز چین حاکم بلامنازع تولید است و استخراج نیمی از کل روی جهان را برعهده دارد. دستکم تا سال2019، 5/ 46درصد کل استخراج جهانی روی در چین و کارخانجات چینی صورت‌گرفته است. در عین حال، بیش از 33درصد کل روی جهان که معادل 3/ 4میلیون تن است، در این کشور تولید میشود. در رده‌‌‌‌‌‌‌‌های بعدی هم بازیگران دیگری وجود دارند که سهم قابل‌توجهی از این بازار را به خود اختصاص دادهاند. پیش از همه، پرو با تولید 4/ 1میلیون تن 11درصد کل روی جهان را راهی بازار می‌‌‌‌‌‌‌‌کند. استرالیا با 3/ 1میلیون تن و سهم 2/ 10درصدی در رده بعدی قرار دارد و هندوستان با 800هزارتن و سهم 3/ 6درصدی چهارمین بازیگر بازار فلز روی است.
ایالات‌متحده آمریکا با 780 هزار تن از سهم 1/ 6درصدی در تولید این فلز برخوردار است. مکزیک با 690 هزار تن و سهم 3/ 5درصدی در رده بعدی بازیگران بزرگ روی قرار دارد. ضمن اینکه بولیوی با تولید 460 هزار تن و 6/ 3درصد دیگر وزنه مهم در بازار فلز روی است. از نکات جالب درباره بازیگران بازار فلز روی، کشور کره‌جنوبی است که استخراج 5/ 6درصد از کل روی جهان را برعهده دارد.
از دیگر نکات جالب درباره روی، بازیافت 10درصدی این فلز است که وضعیتی برخلاف سرب دارد. در گزارش هفته گذشته این صفحه درباره فلز سرب به این موضوع اشاره شد که بخش اعظم مصرف سالانه سرب از محل بازیافت سرب به‌کار رفته در باتری خودروها به‌دست می‌‌‌‌‌‌‌‌آید. عددی که برای روی تنها حدود 10درصد است و کفاف افزایش پیوسته تقاضا برای روی را نیز نمی‌دهد. ورق‌‌‌‌‌‌‌‌های گالوانیزه و ضدزنگ و ضدآب که در صنایع مختلف کاربرد دارد، مهم‌ترین منابع بازیافت این فلز گران‌‌‌‌‌‌‌‌قیمت هستند. روی موجود در باتری‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز از جمله منابع بازیافتی این فلز است. هرچند ورق‌‌‌‌‌‌‌‌های گالوانیزه به دلیل عمر بالا، با فاصله زمانی قابل‌توجهی قابلیت برگشت به چرخه تولید و مصرف را دارند.
