تغییرات اقلیم و تحولات جهانی
بر اساس یافته‌های علمی و مقالات منتشره دانشمندان از کشورهای مختلف علت اصلی تغییرات اقلیم و گرم شدن کره زمین است که در طول نیم قرن اخیر و بعد از انقلاب صنعتی بین 1 تا 5/ 1 درجه گرم‌تر شده است و این میزان گرم شدن تغییرات زیادی در اقلیم‌های کره زمین ایجاد کرده است. پیش‌بینی‌ها بر این است که چنانچه روند گرم شدن کره زمین به همین ترتیب ادامه پیدا کند در 50 سال آینده شاهد تغییرات شگرفی در اقلیم‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی و شهری خواهیم بود. تغییرات اقلیم به عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی قرن حاضر است که باعث نگرانی صاحب نظران و مسوولان آگاه در سراسر جهان، به ویژه نقاط آسیب‌پذیر شده است و جایگاه مهمی در دستور کار جامعه بین‌المللی دارد. بهطوریکه این موضوع را می‌توان مهم‌ترین مساله زیست محیطی دانست که صاحب نظران عرصههای دانش و سیاست را به تفکر و تعمق بیشتر وا داشته است. تغییر اقلیم از یکسو معلول عواملی همچون توسعه ناپایدار فعالیتهای بشری و از جمله مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی و افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای است و از سوی دیگر علت اصلی بسیاری از نابسامانیها و بینظمیهای چرخه حیات به شمار می‌رود.
خوشبختانه موضوع کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال‌های اخیر در کانون توجه جامعه جهانی قرار گرفته و باعث شده است که برای مبارزه یکپارچه با آن توافق‌هایی در قالب چارچوب‌های حقوقی صورت پذیرد. کنوانسیون تغییرات اقلیم و پروتکل کیوتو سرآغاز مبارزه مشترک جهانی علیه تغییر اقلیم است. کاهش غلظت این‌گونه گازها در جو زمین از دهه ۹۰ میلادی موضوع مذاکرات بین‌المللی است. در این کنوانسیون‌ها کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خصوصا با منشأ سوخت‌های فسیلی از همه کشورها به‌خصوص توسعه‌یافته‌ها خواسته شده است. در دهه اول قرن بیست‌ویکم این گروه از کشورها میزان کمی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای براساس پروتکل کیوتو را پذیرفتند، ولی ایالات متحده هیچ‌گاه این پروتکل را به تصویب نرساند و اجرایی نکرد.
اما تجربه جهانی در حدود دو دهه پس از اجرایی شدن کنوانسیون مذکور نشان می‌دهد که کنوانسیون نتوانسته است آن طور که انتظار می‌رفت به طور جامع پاسخگوی معضلات و پیچیدگی‌های موضوع باشد. بنابراین به نظر می‌رسد مبارزه با تغییر اقلیم و آثار آن، نیازمند تدوین چارچوب‌های حقوقی جامع‌تری است تا بتواند پاسخگوی خلأهای متعدد کنونی باشد. در همین راستا و در ادامه پیمان کیوتو و تغییرات اقلیم نشست جهانی تغییرات آب و هوایی موسوم به COP21 که بیست و‌یکمین کنفرانس و نشست اعضای کنوانسیون تغییرات اقلیم است، یکی از مهم‌ترین رویدادهایی است که از مدت‌ها پیش فرانسوی‌ها برای آن برنامه‌ریزی کرده‌اند. قرار است در این اجلاس بسیاری از سران کشورهای جهان از جمله ایران شرکت کنند و از کم و کیف کنوانسیون جدید برای کاهش گازهای گلخانه‌ای با خبر شوند. این نشست از 30 نوامبر (9 آذر 1394) با حضور روسای جمهور و نخست‌وزیران جهان در شهر پاریس آغاز می‌شود.
هم اکنون با توجه به اخباری که از متن پیشنهادی این کنوانسیون به گوش می‌رسد کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای و دی‌اکسیدکربن با منشا سوخت‌های فسیلی و جایگزین کردن آنها با انرژی‌های پاک و تجدید پذیر از اهداف این کنوانسیون است. همچنین این سند در صدد است تا تنبیهات و مجازات‌های قابل توجهی را برای کشورهایی که منشأ انتشار گسترده گازهای گلخانه‌ای هستند وضع کند و با ایجاد یک دادگاه بین‌المللی اعمال مجازات و تحریم‌هایی را در نظر بگیرند. به این ترتیب چنانچه این سند امضا و اجرایی شود مصرف سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز و محصولات پتروشیمی و تقاضا برای آن را کاهش خواهد داد و حتی مصرف آن را برای تولیدکنندگان آنها با محدودیت‌های جدی روبه‌رو خواهد کرد. این موضوع برای کشورهایی که اقتصاد آنها وابسته به تولیدات نفتی و گازی است بسیار مهم است و لزوم توجه دولتمردان را برای بررسی بیشتر این کنوانسیون می‌طلبد. به هر صورت این کنوانسیون با توجه به همراهی کشورهای اروپایی و تطمیع شده آفریقایی ممکن است با تغییراتی به امضای سران کشورها برسد و این موضوع اهمیت توسعه و انتقال تکنولوژی‌های تولید محصولات با راندمان بالا و کم کربن و همچنین فناوری‌های جذب و ترسیب کربن را در حوزه محیط زیست صد چندان می‌کند و موضوع حمایت دولت از اندیشمندان و دانشگاهیان را در همه ابعاد آن در راس امور قرار می‌دهد.
در همین راستا در هفته گذشته نشست مجمع سران کشورهای تولیدکننده گاز GECF به ریاست کشورمان در تهران برگزار شد و بیانیه نهایی آن برای جایگزینی سوخت گاز به عنوان سوخت پاک‌تر برای پاریس، محل برگزاری اجلاس سران کشورها برای تغییرات اقلیم ارسال شد. از مزایای استفاده از گاز طبیعی (CNG) در مقایسه با بنزین می‌توان از آلایندگی کمتر، عدد اکتان بالا (۱۳۰)، افزایش راندمان ۱۵ درصدی و در کشوری چون ایران فراوانی و قیمت مناسب نام برد. میزان اکسید ازت خارج شده از اگزوز خودرو‌های گازسوز تا ۷۵ درصد کمتر از انواع مشابه بنزینی است. گاز طبیعی بر خلاف بنزین فاقد گوگرد است و دود حاصل از سوختن آن عاری از اکسید گوگرد است. میزان مونو اکسید کربن آن بسیار کمتر از سخت‌ترین استانداردهای موجود در آمریکا و اروپا است و مقدار ذرات معلق نیز عملا نزدیک به صفر است. به صورت خلاصه می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که گازسوز کردن همه تاکسی‌ها و اتوبوس‌های شهری در تهران باعث کاهش آلودگی هوا بالغ بر 30 درصد خواهد شد.
محمدحقانی
رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران
ارسال نظر