«دبیر» از مهار درآمدهای سهل‌الوصول در شهرداری می‌گوید
تهران‌فروشی در منگنه
گروه مسکن- بهشاد بهرامی: مناسبات درآمدی در شهرداری‌تهران مطابق برنامه‌ای که اواخر سال گذشته توسط شورای‌شهر تصویب شد، به هم خورده و منابع سهل‌الوصولی که طی سال‌های اخیر بیش‌از نصف بودجه اداره پایتخت را تشکیل می‌داد، برای سال جاری محدود شده است. علیرضا دبیر از اعضای موثر و قدیمی شورای‌شهر تهران که هم‌اکنون در مقام ریاست کمیسیون برنامه‌‌وبودجه، از نزدیک فعالیت‌های مالی شهرداری را رصد ویژه می‌کند، می‌گوید: کسب درآمد از محل «فروش‌تراکم» و «تغییرکاربری» در این دوره جزو خطوط‌قرمز شورا در نظر گرفته شده و در بودجه امسال شهرداری، اگر چه این دو ردیف درآمدی همچنان وجود دارد، اما حجم ریالی آن نسبت به سال‌های قبل، محدودتر شده است. دبیر با بیان اینکه، در ازای کاهش این ۲ نوع درآمد ناپایدار، منابع جدید و پایدار همچون اجرای پروژه‌های مشارکتی و سرمایه‌گذاری بین شهرداری و بخش‌‌خصوصی، پیش‌بینی شده است، تاکید می‌کند: هزینه واقعی شهر تهران برای شهرداری ۳۰درصد بیشتر از بودجه مصوب است. امسال درحالی که سقف بودجه نزدیک به ۱۶ هزار میلیارد تومان تعیین شده، هزینه‌های اداره پایتخت بیش‌از ۲۳ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و مثلا فقط در یک ردیف هزینه‌ای مثل مخارج زباله‌های شهر تهران، شهرداری شبی یک میلیارد تومان هزینه می‌کند. پس از تشکیل دوره چهارم شورای شهر تهران یکی از اهداف دوره جدید مدیریت شهری در تنظیم بودجه سال‌جاری کاهش سهم درآمدهای ناپایدار شهری در مقابل افزایش سهم درآمدهای پایدار بود. این هدف در تدوین بودجه سال ۹۳ تا چه حد عملیاتی شده است و شورای شهر چه ردیف‌های درآمدی را در کتاب بودجه شهرداری تهران تغییر داده است؟
زمانی که لایحه برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران برای بررسی و تصویب به شورای شهر تهران آمد منابع درآمدی پنج سال آتی شهر تهران در آن کاملا مشخص شده بود. همان‌طور که می‌دانید تغییر کاربری و فروش تراکم از دهه ۶۰ تاکنون دو منبع درآمدی عمده برای شهرداری‌ها محسوب می‌شود. اما برای دستیابی به هدف «افزایش سهم درآمدهای پایدار» نیاز بود این دو ردیف درآمدی به عنوان خط قرمز در تدوین بودجه سال ۹۳ قرار بگیرد. از این رو رشد حجم این منابع درآمدی را به عنوان خط قرمز قرار دادیم. از طرفی منابع درآمدی پیشنهادی اعضای شورای شهر در بودجه سال ۹۳ نسبت به منابع درآمدی پیشنهادی شهرداری تهران حدود ۷۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. بنابراین با وجود خط قرمز تعیین شده باید مشخص می‌شد منابع افزوده شده به بودجه امسال باید در کدام ردیف بودجه اضافه شود. پس از چندین جلسه بحث و بررسی، کدهای درآمدی پایدار همچون عوارض سوخت، جرایم راهنمایی و رانندگی، ارزش افزوده، عوارض نوسازی و کسب و پیشه افزایش پیدا کرد. همین‌طور تعرفه تراکم ساختمانی پس از چهار سال به‌طور متوسط ۲۴ درصد افزایش یافت. با این اقدام اگرچه مبلغ تعرفه تراکم بالا رفت اما به‌دلیل کاهش درآمد از این محل در بودجه، منجر به کاهش فروش تراکم و تغییر کاربری برای سال‌جاری شد.
حجم ردیف درآمدی فروش تراکم مازاد را کاهش دادید اما رقم آن به نوعی افزایش پیدا کرد. با این روند به هدف کاهش درآمدهای ناپایدار نزدیک شده‌اید؟
باید بدانید تعرفه تراکم در مجموع هزینه‌های ساخت وساز رقم زیادی را شامل نمی‌شود. در مناطقی از شهر که ممکن است قیمت فروش هر متر مربع واحد مسکونی به ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان برسد هزینه تعرفه تراکم، حدود ۳۰۰ هزار تومان هر متر مربع است. علاوه‌بر این ما در لایحه افزایش هزینه تعرفه تراکم عدالت را در شهر تهران برقرار کردیم و برای آنکه در حق مردم اجحاف نشود تهران را به ۱۶۴ بلوک تقسیم‌بندی کردیم. این تقسیم‌بندی موجب شد افزایش رقم فروش تراکم مجاز، از مناطقی ایجاد شود که برخوردار هستند و مناطق کم برخوردار تغییر زیادی در تعرفه‌ها احساس نخواهند کرد. با ایجاد این ۱۶۴ بلوک ما از سطح منطقه به محلات رفته‌ایم. چون در مناطقی از تهران مثل منطقه یک محله‌های برخوردارتری وجود دارند که تعرفه تراکم تعیین شده برای آن مناطق از محله‌های کم برخوردار متفاوت است.
در بحث درآمدهای پایدار چطور؟ کدام‌یک از کدهای درآمدی افزایش داشتند؟
عوارض مالیات ماده ۶۴ (دفترچه تقویم املاک)کد دیگری است که کمیسیون برنامه و بودجه شورا، در بودجه ۹۳ شهرداری تهران آن را تغییر داد. در این موضوع دیدگاهی وجود داشت مبنی بر اینکه یکی از دلایلی که شهرداری‌ها به دنبال درآمدهای پایدار نیستند سهم اندک شهرداری‌ها در درآمدهای پایدار است بنابراین انگیزه‌ای برای وصول آنها وجود ندارد. از همین رو سهم عوارض نوسازی افزایش پیدا کرد. مثلا سهم عوارض نوسازی خانه‌ای که در سال ۲۵هزار تومان می‌شد به ۲۸ هزار تومان افزایش پیدا کرد. از طرفی رقم پایین سبب می‌شود مالکان برای پرداخت عوارض تعجیل نکنند و تا زمانی که به فروش خانه خود اقدام می‌کنند، صبر کنند. موضوع مهم دیگری که سبب شد به سمت افزایش حجم درآمدهای پایدار قدم برداریم این بود که بررسی شد اگر چک‌های متعلق به شهرداری در سال‌جاری نقد شود نسبت به دو سال دیگر به نفع است. به همین دلیل تخفیفات اسناد نکول شده را مطرح و تصویب کردیم. همین‌طور در بحث عوارض نوسازی تسهیلاتی قرار دادیم که هر فردی تسهیلات خود را زودتر پرداخت کند از تخفیف بهره‌مند می‌شود. این موضع در بحث عوارض پسماند نیز تکرار شد. طبق مصوبه جدید مقرر شد هر فردی که زودتر موعد عوارض پسماند سالانه خود را پرداخت کند به ازای هر ماه ۵/۱ درصد مشمول تخفیف خواهد شد. همچنین ما موضوع مالیات بر ارزش افزوده را نیز پیگیری کردیم.
در افق برنامه پنج ساله دوم سهم درآمدهای پایدار سالی چند درصد کل بودجه دیده شده است؟
سالی ۵ درصد سهم درآمدهای پایدار شهری افزایش پیدا می‌کند. البته یک نکته دیگر باید اضافه کنم که اگر بخواهیم وضعیت کنونی شهر تهران در بخش تامین منابع مالی در همین مرحله متوقف شود باید نظام‌نامه مالی شهرداری‌ها که از سال ۱۳۶۲ تاکنون به تصویب نرسیده است مصوب شود. یعنی دولت باید مشخص کند که از چه منابعی می‌خواهد به دولت‌های محلی یعنی شهرداری‌ها در تامین هزینه اداره شهرها کمک کند و از این طریق درآمدهای پایدار شهری را افزایش دهد. در غیر‌این صورت هر چقدر هم شورا نظارت خود را افزایش دهد و سهم عوارض و بهای خدمات را بالا ببرد کافی نیست. با این وجود برای بررسی مجدد لایحه درآمدهای پایدار تیم مطالعاتی در مرکز مطالعات وبرنامه‌ریزی شهر تهران تشکیل شده است تا بتوانیم این لایحه را به روز کنیم.
یعنی ردیف‌های جدید برای درآمدهای پایدار پیش‌بینی کنید؟
هم ردیف‌های جدید مطالعه و بررسی شوند هم ردیف‌های کنونی مورد بررسی مجدد قرار بگیرند. به عنوان مثال، اگر در کنار خانه‌ای، بزرگراه عبور کرده برای این خانه ارزش افزوده ایجاد شده است و باید بهای آن به مدیریت شهری پرداخت شود. البته ممکن است به دنبال ایجاد برخی خدمات شهری به ارزش یک خانه هم آسیب وارد شود که در این صورت باید ضرر آن سنجیده شود و در مکانیزمی به شهروندان پرداخت شود. این منابع برای مدیریت شهری نیست، بلکه آورده مردم است و باید به آنها پرداخت شود.
در بخشی از صحبت‌هایتان به افزایش ۷۰۰ میلیارد تومانی بودجه پیشنهادی شهرداری تهران برای سال ۹۳ اشاره کردید. بودجه پیشنهادی شهرداری تهران زمانی که به شورای شهر ارائه شد حدود ۱۵ هزار و ۱۹۸ میلیارد تومان بود که با نظر اعضای شورای شهر به حدود ۱۵ هزار و ۸۹۸ میلیارد تومان رسید. دلیل افزایش رقم بودجه چه بود؟
بنده نیز جزو مخالفان افزایش رقم بودجه بودم اما سایر اعضا به افزایش ۷۰۰ میلیارد تومان بودجه مصوب نسبت به بودجه پیشنهادی شهرداری رای دادند. دیدگاه اعضای شورای شهر هم مساله رسیدگی به موضوع حمل و نقل عمومی در سال‌جاری بود، اما من معتقد بودم که اگر رقم بودجه را افزایش دهیم شاید باعث شود شهرفروشی بیشتری اتفاق بیفتد. اما زمانی که به تصویب شورای شهر رسید تمام تلاش خود را به عنوان رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورا بر افزایش کدهای درآمدی پایدار قرار دادم.
یعنی ردیف فروش تراکم مازاد و تغییر کاربری را دوباره افزایش ندادید؟
خیر رقم آنها را افزایش ندادیم. البته این موضوع به این معنی نیست که این دو ردیف در بودجه امسال افزایش پیدا نکرده است بلکه به این معنی است که میزان افزایش آن نسبت به سال ۹۲ کاهش پیدا کرده است. در عوض رقم سرمایه‌گذاری شهرداری تهران و مالیات بر ارزش افزوده را به عنوان درآمدهای پایدار افزایش دادیم. به عنوان مثال سهم پروژه‌های مشارکتی شهرداری و بخش خصوصی را بیشتر کردیم تا انگیزه بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در شهر بیشتر شود. علاوه‌بر این سهم ارزش افزوده را در سال‌جاری افزایش دادیم تا انگیزه برای وصول آن بالا برود. از طرف دیگر برخلاف دوره‌های گذشته سهم کمک دولت به شهرداری را در بودجه صفر دیدیم چون در غیر این صورت مبنای بودجه به‌هم می‌ریخت. چون در سال‌های گذشته دولت به مدیریت شهری کمک نمی‌کرد و این موضوع بودجه را نامنظم می‌کرد. به همین دلیل قرار شد اگر کمکی از دولت به شهرداری می‌رسد اعلام شود.
به وصول سهم شهرداری از دولت اشاره کردید. چند هفته گذشته که آقای هاشمی، استاندار تهران میهمان شورای شهر تهران بودند از واریز بدهی ۴۰ میلیارد تومانی دولت به شهرداری تهران خبردادند. اما شما در همان جلسه اعتراض کردید و گفتید که چنین رقمی به شهرداری تهران واریز نشده است. رقم عنوان شده واریز شده بود؟
زمانی که ایشان گفتند، واقعا ریخته نشده بود؛ تصمیم‌گیری کرده بودند اما در خزانه نیامده بود. ولی بعد از چند روز ۳۷ میلیارد تومان به حساب شهرداری تهران واریز شد.
این رقم مربوط به طلب شهرداری در کدام بخش بود؟
در بحث سوخت بود. البته رقم طلب مدیریت شهری بالاتر است. رقم تعهد شده در سال ۹۲، حدود ۱۵۰ میلیارد تومان و در سال‌جاری به حدود ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
مدیران شهرداری تهران، در چند ماه گذشته پیش‌بینی کاهش حجم درآمدهای شهرداری تهران به واسطه کاهش حجم ساخت‌وساز را دارند. حتی معاون مالی پیشین شهرداری تهران به صورت رسمی اعلام کردند: در سال‌جاری به واسطه کاهش حجم ساخت و سازها بخشی از درآمد شهرداری تهران امسال کاهش پیدا می‌کند. شورای شهر به عنوان نهاد بالادستی و نظارتی چه راهکاری برای جبران کاهش درآمدها از محل حجم ساخت و سازها در شهر تهران در سال‌جاری دیده است؟ چون بسیاری از مواردی که شما اشاره کردید فکر می‌کنم حداقل به یک برنامه میان‌مدت نیاز دارد.
بله این بحث‌ها مطرح شده است. به همین دلیل در جریان برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران، شورای شهر از شهرداری خواست میزان درآمد ایجاد شده برای شهر تهران از محل اجرای طرح تفصیلی را محاسبه کند. بنا شده است تا آغاز سال ۹۴ نتیجه محاسبات به شورای شهر اعلام شود. اگر منابع ایجاد شده از این محل مشخص شود معیاری را برای سنجش میزان درآمدها به دست می‌آوریم. نکته دوم اینکه بررسی وضعیت ساخت‌وساز در یک‌سال گذشته برای ما مشخص کرد که در چند ماه پایانی سال ۹۲، حجم ساخت‌وسازها کاهش پیدا کرد و این موضوع در میزان درآمدهای شهرداری اثرگذاشت. اگر روند این‌گونه پیش نمی‌رفت شهرداری می‌توانست بیش از حجم پیش‌بینی شده در متمم هم کسب درآمد کند.
حدودا چقدر بیش از متمم می‌توانست تامین منابع کند؟
حدودا ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد تومان می‌توانست افزایش درآمد داشته باشد. در این راستا می‌توان اولین اقدامی که در جهت کاهش درآمدهای ناپایدار شهرداری تهران اتفاق افتاد را همین ۷۰۰ میلیارد تومان افزوده شده به بودجه سال‌جاری به جای تخصیص در بخش درآمدهای ناپایدار عنوان کرد که به توسعه بخش حمل و نقل عمومی اختصاص پیدا کرد.
۷۰۰ میلیارد تومان پیشنهادی فقط در بخش حملونقل عمومی تخصیص یافت؟
خیر. این مبلغ به سه حوزه حمل و نقل، فرهنگی، اجتماعی و شهرسازی اختصاص یافت. بخشی از این مبلغ به حوزه ماموریت حملونقل عمومی که در این دوره دارای اهمیت است اختصاص یافت تا حدود ۵۰۰ میلیارد تومان به این حوزه کمک شود. حوزه دیگر بودجه ماموریت‌های حوزه شهرسازی و فرهنگی بود که در سال ۹۳ و ۹۴ دارای یک شیب صعودی در برنامه است، البته بعد از این دو سال کمی از شیب افزایشی آن کاهش پیدا می‌کند. این افزایش بودجه نیز به‌دلیل رسیدگی به موضوعات الگوی ایرانی اسلامی و حفظ باغات است. ۲۰۰ میلیارد تومان باقی مانده به این دو حوزه اختصاص پیدا کرد.
بودجه ماموریت حوزه شهرسازی چند‌درصد از کل بودجه است؟
بودجه پیشنهادی شهرداری در این حوزه ۲درصد از بودجه کل شهرداری بود، اما کمیسیون برنامه و بودجه با توجه به منویات مقام معظم رهبری این عدد را به ۳ درصد از کل بودجه افزایش داد. این رقم جدا از تبصره‌ای است که به حوزه شهرسازی اجازه می‌دهد یک درصد دیگر از بودجه را صرف این حوزه کند. ۳۹ درصد از کل بودجه هم به حوزه ماموریت حمل و نقل عمومی و ۱۲ درصد هم به حوزه فرهنگی و اجتماعی اختصاص دارد.
-چندی پیش برخی از اعضای شورای شهر در راستای افزایش درآمدهای پایدار شهری، اجاره پروژه‌های شهری به جای فروش آنها را پیشنهاد دادند. شورای شهر در این زمینه فعالیتی داشته است تا این پیشنهاد به مرحله عملیاتی برسد؟
این موضوع پیشنهاد خوبی است اما اینکه شهرداری هر پروژه‌ای را نگه دارد و دنبال حق‌الاجاره یا درآمد پایدار از آن باشد برای هر پروژه مناسب نیست و موجب تالی فاسد می‌شود. شهرداری چه میزان فروشگاه یا ملک تجاری می‌تواند داشته باشد و آنها را مدیریت کند. البته برای پروژه‌هایی مثل پروژه هزار و یک شهر این روش خوب است. از شهرداری هم خواسته شده تا در برنامه پنج ساله نرخ اجاره خود را به روز کند، اما باید حتما سطح‌بندی شود چون از یک مرحله به بعد تالی فاسد می‌آورد. باید بگویم شخص بنده موافق نیستم مدیریت شهری درگیر این حوزه‌ها شود. به جای آن شهرداری می‌تواند در زمینه بهای خدمات و عوارض فعالیت مناسب‌تری داشته باشد. چراکه عوارض به معنی این است که فردی که عارضه‌ای را برای شهر ایجاد می‌کند باید هزینه آن را به شهر پرداخت کند. مثل طرح ترافیک. فردی که با ورود به طرح ترافیک به هوای شهر لطمه می‌زند باید هزینه آن را بپردازد. به همین دلیل من فکر می‌کنم این هزینه باید بالاتر رود حتی اگر به ۵ میلیون تومان هم برسد کم است. در بحث بهای خدمات نیز به نظر می‌رسد باید مکانیزم جدیدی برای آن طراحی شود. به عنوان مثال فردی که روزی ۲۰ کیلو زباله در شهر تولید می‌کند با فردی که کمتر تولید زباله می‌کند نباید به‌طور یکسان عوارض پرداخت کند. بنابراین در نظر داریم در این دو حوزه بیشتر کار کنیم.
سطح‌بندی این خدمات امکان‌پذیر است؟
با مطالعه و بررسی امکان‌پذیر است اما در این موضوع باید تاکید کنم اگر مجلس محترم و دولت محترم کمک نکنند در طرح درآمدهای پایدار حتما به مشکل بر می‌خوریم. ببینید هر سال بخشی از درآمدهای پایدار شهرداری تهران کم می‌شود. واقعا از این لحاظ تهران شهر فقیری است. اگر می‌خواستیم بودجه واقعی برای هزینه‌های شهر تهران طبق برنامه ۵ ساله مصوب کنیم بیش از ۲۳ هزار میلیارد تومان منابع در سال نیاز بود. یعنی الان سالانه در حدود ۷ تا ۸ هزار میلیارد تومان برای اداره تهران کمبود منابع وجود دارد. به عنوان مثال جمع‌آوری زباله‌های تهران شبی یک میلیارد تومان در بحث پسماند هزینه در بر دارد. به خاطر همین می‌گویم که اگر دولت و مجلس کمک نکنند حتما شهرداری‌های کشور در آینده نه چندان دور دچار مشکل می‌شوند.
ارسال نظر