عاملان تولید گاز و ذرات معلق در پایتخت انگلیس چگونه تسلیم شدند؟
عبور از آلودگی با دستفرمان لندن
در لندن ۶۰۰۰ تاکسی بدون آلایندگی تردد می‌کند
در لندن، از سال ۲۰۱۰ تاکنون، تعداد روزهایی از سال که هوا در وضعیت «آلوده» یا غیرقابل قبول بوده، کمتر از یک ماه بوده و در سال ۲۰۲۲ این رقم به زیر دو هفته کاهش پیدا کرد. این در حالی است که در تهران، از هر سه روز، یک روز هوا غیرقابل قبول است.
قانون‌گذاری برای کنترل آلودگی هوا در لندن سابقه‌‌‌ای طولانی دارد به طوری که اولین قوانین در این رابطه به سال ۱۳۰۶ میلادی بازمی‌گردد. با وجود این، دود ناشی از سوزاندن زغال‌سنگ و مشکلات مربوط به آن تا اواخر قرن بیستم همچنان یک موضوع نگران‌کننده بود.
«مه‌دود بزرگ لندن»، بزرگ‌ترین مه‌دود تاریخ بریتانیا بوده است. این مه‌دود روزجمعه ۵ دسامبر ۱۹۵۲ پس از یک دوره سرمای طولانی آغاز شد که باعث شد مردم بیش از حد معمول سوخت بسوزانند. پنج نیروگاه بزرگ زغال‌سنگ، دود، اسید هیدروکلریک، دی اکسید گوگرد و دیگر آلایندهها را وارد جو کردند. آلودگی ناشی از سوزاندن قطعات زغال‌سنگ در خانه‌‌‌ها نیز به آلودگی افزوده بود. برخلاف سایر سوخت‌‌‌های جامد این سوخت در طول جنگ جهانی دوم جیره‌بندی نشده بود و به‌‌‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌‌‌گرفت. مه‌دود بزرگ لندن آنچنان تراکم بالایی داشت که عابران پیاده نمی‌توانستند دوردست را ببینند و در برخی موارد قادر به دیدن دست‌‌‌های خود هم نبودند. تا شنبه ۶ دسامبر خیابانهای پایتخت از ترافیک خالی شدند. کشتیرانی در رودخانه تیمز متوقف شد و مسابقات ورزشی لغو شدند.
مه‌دود بزرگ لندن سرانجام روز سه‌شنبه 9 دسامبر با تغییر شرایط آب‌‌‌وهوایی تغییر کرد. این مساله اما منجر به تصویب «قانون هوای پاک» در سال 1956 شد که استفاده از سوخت جامد دودزا را در مناطق شهری ممنوع می‌‌‌کرد. با تغییر منابع گرمایش خانگی به سمت سوخت‌‌‌های پاک‌‌‌تر چون برق و گاز، میزان آلودگی دود و دی‌اکسید گوگرد ناشی از روشن کردن آتش در خانه‌‌‌ها کاهش یافت. این قانون همچنین حاوی مقرراتی برای جلوگیری از انتشار دود تیره از دودکش‌‌‌ها بود و کوره‌‌‌های جدید را ملزم می‌‌‌کرد بدون دود باشند. قانون هوای پاک نقطه عطفی برای توسعه یک چارچوب قانونی برای حفاظت از محیط‌زیست در انگلستان بود که بعدها با مصوبات بعدی اصلاح شد. این قانون بعدها با قانون هوای پاک دیگری در سال 1993 جایگزین شد.
در سال‌های اخیر آلاینده‌‌‌های هوای پایتخت انگلستان به میزان قابل‌توجهی تغییر کرده است. این مساله در درجه اول به دلیل کاهش استفاده از زغال‌سنگ در صنعت و گرمایش خانگی بوده است که منجر به کاهش زیادی در انتشار دی اکسید گوگرد و ذرات دوده در طول 50 سال گذشته شده است. در طول مه‌دود بزرگ لندن میانگین روزانه غلظت دی اکسید گوگرد در محدوده 3هزار تا 4هزار میکروگرم بر مترمکعب گزارش شده است، این درحالی است که سازمان بهداشت جهانی درحال حاضر میزان مورد قبول آن را 40 میکروگرم اعلام کرده است. دود روزانه (ذرات ریز معلق در هوا) نیز آن زمان تا 4460 میکروگرم بر مترمکعب رسیده بود، در حالی که حد تعیین‌شده آن در حال حاضر 50 میکروگرم است.
از اواسط دهه 1960 به بعد غلظت دی اکسید گوگرد و دود به طور چشمگیری کاهش یافته است. این بهبود با استفاده از سوخت‌‌‌های پاک‌‌‌تر مانند گاز، تعطیلی و جابه‌جایی نیروگاه‌های برق در لندن و کاهش کلی صنایع سنگین به وجود آمده است. انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای که باعث مشکلات آلودگی هوا در لندن می‌شود اکنون به طور قابل ملاحظه‌‌‌ای تغییر کرده است و با تغییر از سوزاندن سوخت جامد به گاز، منبع اصلی آلودگی لندن در سال‌های اخیر ترافیک جاده‌‌‌ای بوده است. ذرات ریز امروز مشکل اصلی برای آلودگی هوا محسوب می‌‌‌شوند در حالی که سایر آلایندهها چون دی اکسید نیتروژن و ازن نیز از عوامل اصلی نگرانی هستند.
وظیفه‌‌‌ای که شهرداری عمل کرد
از دهه 1970 انتشار کلی دی اکسید گوگرد عمدتا از بخش صنعت، کاهش قابل توجهی داشته است. انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای از بخش مسکونی نیز کاهش مداومی را تجربه کرده است به طوری که با تغییر از احتراق سوخت جامد به سمت گاز، از 521هزار تن در سال 1970 به 43هزار تن در 2020 سقوط کرده است. انتشار ذرات ریز PM2.5 نیز تا حد زیادی از 1970 افت کرده است به‌‌‌طوری که انتشار آن در بخش مسکونی از 193 کیلوتن در سال به 20 کیلوتن در 2020 کاهش یافته است.
با وجود این روند انتشار دی اکسید نیتروژن شکل متفاوتی داشته به طوری که در 1989 به اوج رسیده است. سهم بخش صنایع انرژی در انتشار دی اکسید نیتروژن به دلیل جابه‌جایی گسترده به خارج از لندن کاهش یافته است. بنابراین آلودگی شهری ناشی از بخش حملونقل علت اصلی این مساله بوده است.
اما کاهش مداوم انتشار دی اکسید نیتروژن از سال 1990 تا 2020 اساسا ناشی از معرفی استانداردهای آلایندگی خودرو (استانداردهای یورو) و حمایت از سیاست‌‌‌های کنترل کیفیت هوای لندن بوده است. از زمان معرفی استاندارد یورو یک در 1992 تا آخرین استاندارد یورو 6 در سال 2014، انتشار دی اکسید نیتروژن از خودروهای دیزلی و وانت‌‌‌ها بیش از 90درصد و انتشار ذرات ریز نیز بیش از 95درصد کاهش داشته است.
باوجود کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای در لندن اما اپیزودهای آلودگی همچنان رخ می‌دهند. بین سال‌های 2018 تا 2021 سیستم هشدار کیفیت هوای شهرداری، 163 هشدار آلودگی متوسط و 10 هشدار بالا برای طیفی از آلایندهها صادر کرد. «مه‌دود فتوشیمیایی» در لندن رخ می‌دهد که عمدتا به انتشارهای ناشی از ترافیک مربوط است.
با وجود این، انتشارات فعلی و سطوح بیشتر آلایندهها به طور قابل‌توجهی کمتر از دوره مه‌دود بزرگ لندن است و سهم منابع آلایندگی نیز تغییر کرده است.
انتشار دی اکسید نیتروژن در لندن طی دوره 2013 تا 2019 نیز کاهش داشته است، به‌‌‌طوری که بیشترین کاهش در بخش حملونقل جاده‌‌‌ای اتفاق افتاده است. انتشار ذرات ریز PM2.5 نیز در این بازه زمانی کاهش داشته است و بیشترین کاهش در بخش حملونقل در همه انواع خودروها رخ داده است.
یکی از طرح‌‌‌هایی که به طور ویژه در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای ناشی از ترافیک در لندن موثر بوده است تعیین منطقه با آلودگی بسیار کم (ULEZ) بوده است. ULEZ ابتدا در آوریل 2019 در مرکز لندن معرفی شد و سپس در سال 2021 به 18 برابر اندازه منطقه مرکزی لندن گسترش یافت و چهارمیلیون نفر را پوشش داد. این طرح در 10 ماه اول اجرای خود اثرگذاری قابل‌توجهی را نشان داد به طوری که غلظت اکسید نیتروژن را 44درصد و PM2.5را 27درصد کاهش داد.
این طرح به صورت 24 ساعته و هفت روز هفته به جز روز کریسمس و در تمام مناطق لندن اجرا می‌شود. در صورتی که وسیله نقلیه‌‌‌ای با استانداردهای آلایندگی این منطقه مطابقت نداشته باشد برای رانندگی در این منطقه باید 12.5 پوند بپردازد. کامیون‌‌‌ها، وانت‌‌‌ها و وسایل نقلیه سنگین (بیش از 3.5 تن) و همچنین اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌‌‌ها نیاز به پرداخت این هزینه ندارند.
در فاصله فوریه 2017 که طرح موسوم به T-charge یا طرح ازدحام لندن برای اولین بار اعلام شد، و ژانویه 2020، تعداد خودروهای قدیمی، آلاینده و ناسازگار شناسایی شده در منطقه 71درصد کاهش داشته است. همچنین بر اساس سیاست‌‌‌های شهرداری لندن، تعداد مدارس در مناطقی که دی اکسید نیتروژن آنها بیش از حد قانونی بوده است از 455 در سال 2016 به 20 مدرسه در سال 2019 کاهش داشته است.
طرح‌‌‌های اسقاط شهرداری لندن نیز به لندنیها کمک کرده است خود را برای ULEZ آماده کنند. بودجه 61 میلیون پوندی شهرداری از بسیاری از لندنیها با درآمد پایین‌‌‌تر، معلولان، مشاغل کوچک و موسسات خیریه برای سازگاری با طرح حمایت کرده است. بیش از 15هزار و 200 وسیله نقلیه به عنوان بخشی از این طرح، اسقاط یا بهسازی شده‌‌‌اند. طرح جدید گسترش ULEZ نیز با یک طرح جدید 110 میلیون پوندی اسقاط برای حمایت از لندنیها همراه بوده است.
شهرداری لندن همچنین از طریق راهبرد زیرساخت‌‌‌های خودروهای برقی گسترش این خودروها را حمایت می‌کند. بر اساس این استراتژی لندن تا سال 2030 به 40هزار تا 60هزار مرکز شارژ خودرو نیاز خواهد داشت که تعداد 4هزار از این مراکز شارژ سریع را ارائه خواهند داد تا از صنعت، خدمات اضطراری و تاکسی‌ها پشتیبانی کنند. لندن درحال حاضر بیش از 11هزار مرکز شارژ در نقاط مختلف شهر را مجهز کرده است.
از نظر اتوبوسرانی نیز شهر لندن یکی از بزرگ‌ترین ناوگان‌‌‌های اتوبوس‌‌‌های بدون آلایندگی در غرب اروپا را دارد به طوری که درحال حاضر بیش از 800 اتوبوس بدون آلایندگی درحال فعالیت هستند. کل ناوگان اتوبوسرانی لندن با استانداردهای آلایندگی یورو 6 مطابقت دارند و هدف این است که همه اتوبوس‌‌‌های لندن تا 2034 آلایندگی صفر داشته باشند.
سیاست‌‌‌های شهرداری همچنین ناوگان تاکسیرانی شهر را با عدم‌صدور مجوز تاکسی‌‌‌های دیزلی و کاهش محدودیت سنی برای تاکسی‌‌‌های قدیمی‌‌‌تر با بیش از 6هزار تاکسی بدون آلایندگی که در حال حاضر در خیابان‌‌‌ها هستند متحول کرده است.
جاه‌طلبی‌‌‌های شهردار لندن همچنین دور کردن مردم از استفاده از وسایل نقلیه آلاینده برای سفر در شهر به سمت گزینه‌‌‌های پایدارتر مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حملونقل عمومی را در‌بر می‌گیرد. شهرداری درحال حاضر با همکاری بخش‌‌‌های مختلف شهر شبکه مسیرهای دوچرخه‌سواری محافظت‌شده را سه برابر کرده است و بیش از 100 کیلومتر مسیرهای دوچرخه‌سواری جدید و ارتقا یافته را در طول همه‌گیری ارائه کرد.
شهرداری لندن همچنین برای گسترش محلات کم‌تردد (LTNs) و خیابانهای اطراف مدارس با بخش‌‌‌های مختلف همکاری کرده است. در انگلستان ایجاد محلات کم‌تردد طرحی است که برای کاهش ترافیک عبوری موتوری در مناطق مسکونی از طریق کنترل نفوذپذیری و آرام‌سازی ترافیک انجام می‌شود. بسیاری از این محلات در بهار 2020 معرفی شده‌‌‌اند و از طریق ایجاد موانع مختلف اجرا می‌شود. این محلات می‌توانند با نصب دوربین تشخیص خودکار پلاک و علائم جاده‌‌‌ای نیز پیاده‌سازی شوند و دسترسی ترافیک نامرتبط به محلات را محدود کنند.
درحال حاضر بیش از نیمی از خیابانهای لندن دارای محدودیت سرعت 20 مایل در ساعت هستند که خیابان‌‌‌ها را برای افراد آسیب‌پذیر امن‌‌‌تر کرده است. گزارش‌‌‌ها گویای آن است که نسبت سفرهای با دوچرخه در سال 2020 حدود 3.4درصد کل سفرها را تشکیل داده است که نشان‌دهنده افزایش 48 درصدی از سال 2019 است. سهم تردد با دوچرخه از کل سفرهای انجام شده در شهر به‌‌‌طور متوسط دوبرابر بیش از قبل از همه‌گیری کووید-19 بوده است، که نشان‌دهنده موفقیت طرح‌‌‌های شهری است.
صادق خان، شهردار لندن متعهد شده است به کار خود برای پاکسازی هوای پایتخت ادامه دهد. به لطف سیاست‌‌‌های او در هفت سال گذشته لندنیها کاهش قابل‌توجهی را در آلودگی دی اکسید نیتروژن و ذرات ریز PM2.5 تجربه کرده‌‌‌اند.
