۳۰ شهر جهان مقابل پاندمی چه کردند؟
۱۰ فرمان کرونایی شهرداران موفق
نقشه «ساعت کار شناور، مهار منطقه‌ای ویروس و نجات صنوف» تحویل شهرداری تهران شد
تصویری از وضعیت مترو در میلان(با تمهیدات کرونایی دولت محلی)
نقشه راه شهرداری‌های ۱۸کشور برای «مقابله و مهار کرونا» بررسی شد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، در فصل پائیز امسال مطالعه‌ای توسط چند نهاد بین‌المللی از جمله سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه انجام شد و در این مطالعه مسوولیت‌هایی که دولت‌های محلی-شهرداری ها- در کارزار کرونا تقبل کردند تا بتوانند نقش مکمل در کنار دولت مرکزی برای مدیریت شهرها در عصر فراگیری این ویروس ایفا کنند، مشخص شد. چکیده این مطالعه بین‌المللی که اخیرا توسط مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران منتشر شده، نشان می‌دهد: ۳۰ شهردار در ۱۸ کشور جهان از نگاه نهادهای معتبر بین‌المللی رصدکننده خدمات شهر و اقتصاد شهرها، به دو علت عنوان شهرداران قهرمان در عصر کرونا شناخته شدند. علت اول تشخیص اینکه شهرها به میزان تراکم بالاتر، آسیب‌پذیرتر هستند و باید در کنار دولت‌های مرکزی، دولت‌های محلی نیز نقش و مسوولیت مکمل را در مهار کرونا برای خود تعریف کنند. علت دیگر طراحی نقش در مدیریت و مهار کرونا توسط خود شهرداران در شهرها بود. به‌طوری‌که آنها توانسته‌اند به یک سوال که جنبه خودآزمایی برای شهرداری‌ها در عصر کرونا داشته، پاسخ صحیح دهند.
سوال مهم پیش روی شهرداری‌های این شهرها این بوده که «آیا شهرداری‌ها در یک شهر وظیفه‌ای برای ورود به کارزار کرونا دارند؟» در پاسخ به این پرسش مهم، شهرداری‌ها در سه وجه پاسخ مثبت ارائه کرده‌اند. وجه اول آنکه، از آنجا که شهرداری ارتباط بیشتری با شهروندان دارند، بنابراین شناخت دقیق‌تر و وسیع‌تری نیز از سبک زندگی دارند و به روش آسان‌تری می‌توانند سیاست‌های هدفمندی را در حوزه تنظیم رفتارها در شهر انجام دهند. وجه دوم آنکه شهرداری‌ها درک بهتر و مناسب‌تری از اوضاع منطقه‌ای و محله‌ای نسبت به فراگیری این ویروس در شهردارند. سومین وجه نیز به این موضوع باز میگردد که شهرداری‌ها می‌توانند به لحاظ محافظت شهروندان، مهار کرونا و احیای کسب و کارهای آسیب دیده نقش ایفا کنند.
اما اینکه چرا براساس این مطالعه مشخص شده شهرهای بزرگ در مقابل فراگیری این ویروس آسیب‌پذیری بیشتری دارند از یک‌سو به اثرگذاری وضعیت اجتماعی شهرهای ثانویه بر شهرهای مادر باز میگردد و از سوی دیگر ازدحام بالای جمعیت در کریدورهای حمل و نقل عمومی این شهرها می‌تواند عاملی برای افزایش احتمال و استعداد ابتلا به این ویروس باشد. نهایتا عامل سوم سطح بالای آلودگی هوا در این شهرها است. این مطالعه اثبات می‌کند ساکنان شهرهای بزرگ و متراکم چون در برابر دودهای سمی قرار دارند، بنابراین در برابر ویروس کرونا نیز آسیب‌پذیرتر هستند و این ویروس تاثیر جدی‌تری بر سلامت شهروندان دارد.
این مطالعه که تحت عنوان «بررسی خط مشی واکنش شهرها در برابر همه‌گیری ویروس کرونا و پاسخ‌های سیاستی شهرها» منتشر شده است در عین حال باتوجه به این سه وجه، شهرداران، ۱۰ مسوولیت کلیدی برای خود تعریف کرده‌اند. این ۱۰ مسوولیت می‌تواند به‌عنوان ۱۰ فرمان از سمت شهرداران قهرمان توسط سایر شهرداری‌های بزرگ و مادر در بقیه شهرها باشد. به ویژه این فرمان‌ها برای شهرداری تهران و شهرداری‌های شهرهایی که در وضعیت قرمز و نارنجی قرار دارند در بخش نقشه «ساعت کار شناور، مهار منطقه‌ای ویروس و نجات صنوف» کمک‌کننده باشد.
البته آنچه در مورد وضعیت شهر تهران در عصر کرونا مشخص است این نکته است که سکان مدیریت شهر در کارزار کرونا کاملا در دست دولت قرار دارد و شهرداری هیچ اختیاری ندارد. نمونه‌های متعددی از این مساله در ماه‌های گذشته ثبت شده است. به‌عنوان مثال در ماه گذشته، سقف ساعت کاری برای شبکه مترو، ۸ شب تعیین شد، در حالی این ساعت به دلیل ازدحام بالای بازگشت بخش زیادی از شهروندان از محل کار به منزل به‌عنوان بدترین تصمیم برای مدیریت رفت و آمد در پیک شیوع کرونا بود. کارشناسان شهری معتقد بودند این تصمیم به جای آنکه ازدحام در پیک شبانگاهی استفاده از مترو را کم کند می‌تواند به تشدید ازدحام نیز منجر شود اما با وجود چنین دیدگاهی، آنچنان توجهی به نظر مدیریت شهری در این حوزه داده نشد. از این رو مطابق با نتایج به دست آمده در این مطالعه، شهرداری‌ها می‌توانند خود مسوولیت‌هایی را برای مهار کرونا بر عهده بگیرند.
آن‌طور که نتایج این مطالعه مشخص می‌کند ۱۰ ماموریت پذیرفته شده از سوی شهرداران قهرمان، در چهار گروه قابل دسته‌بندی است.
گروه اول ماموریت‌ها در حوزه «اطلاع‌رسانی هدفمند از اوضاع فراگیری در جغرافیای محله‌ای و منطقه‌ای شهر» است. در این گروه شهرداران برخی شهرها با استفاده از «شمارشگر زنده» آمار لحظه‌ای از سطح شهر در رابطه با وضعیت ابتلا، بهبودی یا مرگ و میر ناشی از کرونا را در اختیار شهروندان قرار می‌دهند. شهرداری دوسلدورف آلمان برای این حوزه، یک خط اطلاعاتی در مورد ویروس کرونا باز کرده و یک شمارشگر زنده را در صفحه اصلی خود قرار داده است که تعداد مبتلایان را شمارش می‌کند.
در اوایل مارس، شهرداری این شهر در یک پیام ویدئویی خطاب به شهروندان از آنان خواست تا از افراد در خطر به خصوص بیماران و سالخوردگان مراقبت کنند. علاوه بر این به‌صورت آنلاین به شهروندان مهم‌ترین توصیه‌های پزشکی و پروتکل‌های بهداشتی اصلی در رابطه با روش‌های جلوگیری از ابتلا به کرونا، ارائه می‌دهند. به‌عنوان مثال شهرداری نیویورک با یک شماره ویژه، هشدار‌های متنی کووید را برای ساکنانی که در این سرویس ثبت‌نام کرده‌اند، در دسترس قرار داده است. اقدامی دیگر که در این حوزه از سوی شهرداران این شهرها صورت می‌گیرد «تقویت روحیه شهروندان» از طریق گفت‌وگوی روزانه شهردار با شهروندان است. شهرداران معتقدند از این مسیر می‌توانند علاوه بر ارائه اطلاعات مفید، به لحاظ روحی نیز شهروندان را در مسیر مبارزه با این ویروس هدایت کنند.
گروه دوم «طراحی و اجرای سیاست‌های شهری مرتبط با رفت و آمدها در شهر» است. در این گروه مجموعه اقدامات قابل توجهی برای مدیریت و مهار کرونا از سوی شهرداران انجام می‌شود. یکی از این اقدامات، تقویت دورکاری با ابزار مالیات شهری است. اعمال ساعت کاری مختلف برای رسته‌های شغلی مختلف نیز دیگر روشی است که از سوی شهرداران به‌کار گرفته شده است. به‌عنوان مثال در برخی از شهرها، شهرداری ساعت آغاز به‌کار صنایع را ۶، مشاغل تجاری را ساعت ۸ و سایر حوزه‌های خدماتی را ۱۰ تعیین کرده‌اند تا به این ترتیب حجم رفت و آمد و عبور و مرور در ساعت‌های پیک را کنترل و مدیریت کنند. در نهایت تمامی شاغلان در رسته‌های مختلف شغلی نیازی به مراجعه به محل کار خود در یک ساعت واحد را ندارند و از همه مهم‌تر در شبکه حمل و نقل عمومی از ازدحام جمعیت جلوگیری می‌شود.
اقدام جالب دیگر مربوط به این گروه «اعلام زمان ازدحام مترو به شکل آنلاین در شبکه‌های اجتماعی» است. چنین اقدامی موجب شده تا شهروندان بتوانند ساعت مراجعه به مترو را مدیریت کنند و از ورود به مترو در ساعات پیک خودداری کنند. به‌عنوان مثال شهرداری شهر فوکوئوکا در ژاپن در وب‌سایت شهر میزان ازدحام مترو را به تفکیک بازه‌های زمانی منتشر می‌کند. همچنین ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی و وسایل نقلیه در سانفرانسیسکو تجهیزات ضدعفونی قرار داده شده و به تواتر محیط مورد ضدعفونی قرار می‌گیرد.
در مجموع در راستای دستورالعمل‌های ملی برای محدود کردن رفت و آمد، بسیاری از شهرها و کلانشهرها به‌تدریج به سمت کاهش خدمات پیش رفته‌اند و دولت‌های تلاش کرده‌اند تا سفرهای غیرضروری را محدود کنند و در آمد و شدها اقدامات بهداشتی همچون ضدعفونی کردن را رعایت کنند.
البته این نکته از سوی شهرداری بسیاری از این شهرها تاکید شده است که استفاده از ماسک در وسایل حمل و نقل عمومی اجباری است. به‌عنوان مثال در براتیسلاوا(جمهوری اسلواکی) استفاده از ماسک محافظ هنگام مسافرت با وسایل نقلیه عمومی اجباری شده است. همچنین سازمان حمل و نقل ورود و خروج از طریق درب‌های جلو را که نزدیک به راننده است ممنوع کرده است. ضمن آنکه مطابق با تمهیدات پیش‌بینی شده درب‌ها به‌صورت خودکار باز می‌شوند بنابراین مسافران نیازی به فشار دکمه ندارند.
گروه سوم ماموریت‌ها مربوط به «خدمات ویژه محله‌ای به شهروندان آسیب‌پذیر» می‌شود. در این بخش با توجه به آنکه شهرداری‌ها به‌عنوان دولت‌های محلی شناخته می‌شوند مسوولیت‌های قابل‌توجهی را بر عهده گرفته‌اند. به‌عنوان مثال «تعویق پرداخت اجاره‌بها» از جمله اقداماتی است که از طریق آن تلاش می‌شود آسیب اقتصادی وارد شده به این گروه ناشی از شیوع کرونا، کاسته شود. در این حوزه، شهرداری سانفرانسیسکو به منظور جلوگیری از بیرون کردن مستاجرانی که به دلیل از دست دادن درآمد ناشی از تعطیلی مشاغل، اخراج یا هزینه‌های درمانی خارج از جیب ایجاد شده بر اثر شیوع ویروس کرونا، قادر به پرداخت اجاره‌بهای خود نیستند، یک مهلت برای تخلیه منازل مسکونی اعلام شده است.تخفیف یا معافیت در پرداخت عوارض شهری نیز از جمله تمهیداتی است که از سوی شهرداری‌ها پیش‌بینی شده است. علاوه بر این شهرداری‌های برخی از شهرهای مورد بررسی، تلاش کرده‌اند خدمات اجتماعی نیز به بی‌خانمان‌ها پیش‌بینی کنند. به‌عنوان مثال در اسپانیا برای محافظت از اعضای آسیب‌پذیر جامعه به‌ویژه سالمندان با شهروندان همکاری می‌کنند. از شهروندان خواسته می‌شود در صورت شناسایی شرایط همچون تنهایی و بی‌کسی، مشکلات در رفع نیازهای اساسی یا عدم حمایت خانواده یا اجتماعی در محل خود با خدمات اجتماعی شهرداری تماس بگیرند. فضاهای دیگری نیز برای بی‌خانمان‌ها، مهاجران و کودکان بی‌سرپرست ترتیب داده شده است.
یا آنکه شهرداری شهر اوکلند در آمریکا، خدمات بهداشتی را برای شهروندان بی‌پناه گسترش داده است. اقدام جالب دیگری که از سوی شهرهای فرانسه انجام شده، این است که همه بازدیدهای خانه‌های سالمندان را ممنوع کرده‌اند. رستوران‌ها و کافی‌نت‌های مخصوص سالمندان بسته شده‌اند اما در عین حال یک سرویس تحویل ترتیب داده شده است تا وعده‌های غذایی به‌طور مستقیم به خانه سالمندان برود.
و نهایتا گروه چهارم ماموریت ها، اقداماتی را شامل می‌شود که می‌تواند «کسب و کارهای به‌شدت آسیب‌پذیر در عصر کرونا» را احیا کند.
یکی از اقداماتی که در این حوزه از سوی برخی از شهرداری‌ها انجام شده «تامین هزینه نصب تجهیزات دورکاری» برای صنوف کوچک و متوسط بوده است. به‌عنوان مثال مسوولان کلانشهر توکیو در ژاپن کارمندان شهرداری را برای دورکاری چهارروز در هفته تشویق و شرکت‌های خصوصی را برای معرفی ساعت‌های کاری انعطاف‌پذیر ترغیب می‌کنند، یا اینکه در سن خوزه(آمریکا) کارمندان شهرداری به دورکاری تشویق شده‌اند تا الگویی برای ساکنان شهر باشند.
«تخفیف ویژه در بازارهای شهرداری به خرده‌فروشی» و همچنین «تعلیق مالیات برای یکسری از فروشگاه‌ها و مغازه‌ها» نیز از دیگر اقداماتی است که در این حوزه از سوی شهرداری‌ها اجرایی شده است. در اسپانیا اقدامات ویژه‌ای با هدف حمایت از کارآفرینان، خرده‌فروشان کوچک و بنگاه‌های کوچک و متوسط از طریق یک سرویس مشاوره‌ای فردی ارائه می‌شود که توسط شورای شهر برای کمک‌های تلفنی و از راه دور ترتیب داده شده است. رسیدگی به کلیه دادرسی‌های مالیاتی نیز به تعلیق درآمده است.
همچنین شهردار میلان در ایتالیا از ایجاد صندوق کمک مشترک برای کمک به افراد بسیار نیازمند و حمایت از بهبود فعالیت‌های شهر خبر داده است. این صندوق علاوه بر تخصیص ۳میلیون یورو که پیش‌تر در شورای‌شهر تصویب شده بود، به روی مشارکت اقتصادی شهروندان، شرکت‌ها و انجمن‌ها نیز باز است. این صندوق در روز اول مارس سال ۲۰۲۰، ۸۰۰ هزار هزار یورو جمع‌آوری کرد. علاوه بر این شهرداری شهر مونترال کانادا، حمایت مالی اضطراری ارائه می‌دهد و تدابیری برای کمک به مشاغل اتخاذ کرده است. اقدامات کمکی شامل به تعویق انداختن مالیات‌های شهرداری، کمک‌های اضطراری مالی و اعطای مهلت اتوماتیک قانونی به اصل سرمایه و سود است. از دیگر مثال‌های این حوزه اقدام شهرداری شهر مادرید در اسپانیا قابل‌توجه است. شورای‌شهر این شهر ۶۳ میلیون یورو معافیت مالیاتی در دریافتی‌های خود از محل مالیات بر فعالیت‌های اقتصادی و مالیات بر مراکز تجاری، تفریحی، اقامتی، آژانس‌های مسافرتی و فروشگاه‌های بزرگ را به شرط اینکه آنها کارگران خود را تا پایان سال حفظ کنند، تصویب کرده است.
