تصویب طرح ترافیک مخصوص کرونا

طرح ترافیک ویژه شرایط شیوع کرونا در پایتخت به تصویب رسید و قراراست از اوایل خردادماه اجرا شود. مدیریت شهری امیدوار است در قالب این طرح که مورد اجماع تمام مدیریت‌های موازی دخیل در امر ترافیک قرار دارد، تهرانگردی‌های زائد و سفرهایی که با انگیزه خریدهای غیرضروری به مقصد مرکز شهر انجام می‌شود، حذف شود. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، با جدی شدن موضوع شیوع کرونا در تهران، اجرای طرح ترافیک از اواخر اسفند ماه تعلیق شد و این وضعیت در سال جدید نیز ادامه پیدا کرد. هدف از لغو موقت طرح ترافیک، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی بوده که تا حدودی محقق شد، اما با این حال در کنار تحقق این هدف، سفرهای غیرضروری به ترددهای ضروری و کاری شهروندان آسیب زد. در حال حاضر ازدحام ترافیکی سنگین و ترافیک ساکن در بزرگراه‌ها تقریبا به صفر رسیده است و در عمده معابر بزرگراهی در هیچ یک از ساعات پیک ترافیکی، حجم ترافیک به مقدار روزهای عادی پیش از شیوع کرونا نمی‌رسد. اما در عوض هسته مرکزی تهران شامل مناطق ۶، ۱۱ و ۱۲ به شدت قفل شده و جریان ترافیک به حدی سنگین شده که هیچ شباهتی به زمانی که طرح ترافیک در این محدوده‌ها اجرا می‌شد، ندارد. بررسی علت این تغییرات ترافیکی نشان می‌دهد افزایش سفرهای غیرضروری به مقصد مرکز شهر به سفرهای ضروری که عمدتا با مقصود شغلی انجام می‌شود، آسیب زده است.

پلیس راهور تهران بزرگ در گزارشی که اخیرا در جلسه شورای ترافیک تهران از بازخورد چهار هفته‌ای لغو طرح ترافیک ارائه داده است، تاکید کرده که شلوغی بازار بزرگ تهران و برخی از مراکز تجاری و پاساژهای واقع در محدوده طرح ترافیک نشانه ملموس و متقنی از افزایش بار سفرهای غیرضروری در سطح شهر تحت‌تاثیر حذف موقت محدودیت ترافیکی در این منطقه است.

طی هفته‌هایی که طرح ترافیک اجرا نشده و فعلا تا اواخر اردیبهشت ماه نیز قرار است وضعیت به همین شکل باقی بماند، زمان پیک ترافیک تهران نیز تغییر کرده است؛ به این معنا که جریان تردد در زمان ۶:۳۰ تا ۸ صبح که قبلا بیشترین بار تردد خودرویی را به خود اختصاص می‌داد، سبک‌تر شده و در عوض پیک صبحگاهی جدید بین ساعت ۹ تا ۱۰ مشاهده می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از پرشمار بودن سفرهای غیرضروری در سطح شهر باشد؛ چراکه سفرهای شغلی عموما قبل از ساعت ۹ انجام می‌شود. هر چند ساعت کاری بازار تهران و برخی مراکز خرید ۹ به بعد تعریف شده و این خود در تغییر زمان پیک اثرگذار است. پیک ترافیک جدیدی نیز در عصرگاه شکل گرفته که مضاف بر زمان معمول ۱۷ تا ۱۹ است. در روزهای اخیر جریان ترافیک در ساعت ۱۵ تا ۱۶ عصرگاه نیز سنگین بوده و این به منزله شکل‌گیری یک پیک عصرگاهی جدید در پایتخت تحت‌تاثیر حذف طرح ترافیک است.

بررسی‌های صورت گرفته از تغییر رفتار ترافیکی شهروندان با توجه به شیوع کرونا، دورکاری و محدودیت‌های ساعت کاری در کنار حذف طرح ترافیک در روزهای اخیر نشان می‌دهد در حال حاضر بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از ترددهای خودرویی در سطح شهر را سفرهای غیرضروری تشکیل می‌دهد. البته نقصان در تدوین و انتشار آمار متقن ترافیکی این روزها بیش از هر زمان دیگری مشهود است. با وجود تشکیلات گسترده مدیریت ترافیک در پایتخت و وجود مراکز کنترلی متعلق به پلیس و شهرداری تهران، اما هیچ آمار رسمی و دقیقی از میزان تغییرات بار ترافیکی هنوز منتشر نشده و برآوردها عموما حسی و بر اساس مشاهدات میدانی عوامل کنترل ترافیک اعلام می‌شود.

در عین حال افزایش سفرهای زائد در روزهای بدون طرح ترافیک موضوعی است که به اثبات رسیده و نتیجه آن به شکل کند شدن حرکت ناوگان اتوبوسرانی منعکس شده است. عده زیادی از شهروندان در حال حاضر به‌دلیل نداشتن خودرو یا به هر دلیل دیگر امکان استفاده از خودروی شخصی را ندارند و با ناوگان اتوبوسرانی سفرهای ضروری و عمدتا شغلی خود را انجام می‌دهند و در این شرایط، کند شدن سرعت حرکت اتوبوسرانی مشکلات زیادی را برای این دسته از شهروندان ایجاد کرده است که بدون مداخله ترافیکی نمی‌توان آن را حل و فصل کرد. در کنار این موضوع، اتلاف وقت خودروهای امدادی در قفل ترافیکی مرکز شهر و توقف‌های دوبله که جریان ترافیک را به شدت مختل کرده است، سبب شد مدیران ترافیکی درباره ضرورت نوعی از مداخله برای حل مشکلات پیش آمده به اجماع برسند.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، طرح ترافیک تهران که پیش از لغو کرونایی از ساعت ۶:۳۰ تا ۱۸ اجرا می‌شد، قرار است از زمان از سرگیری اجرا بین ساعت ۸ تا ۱۶ اجرا شود و در عین حال از ساعت ۱۴ تا ۱۶ خروج از محدوده طرح به‌صورت رایگان برای کسانی که پیش از ساعت ۸ صبح وارد محدوده شده‌اند و عموما قشر کارمند را شامل می‌شود، میسر باشد. درعین حال ورود به محدوده طرح ترافیک در همین بازه زمانی دو ساعته مشمول پرداخت عوارض خواهد بود. شورای ترافیک تهران و ستاد استانی مبارزه با کرونا از اجرای این طرح دو هدف را دنبال می‌کنند؛ نخست اینکه به سفرهای زائد و تهرانگردی‌های غیرضروری ایست ترافیکی بدهند و به این ترتیب هم به روان شدن جریان ترافیک و هم به کاهش شیوع بیماری کرونا کمک کنند. هدف دوم از اجرای طرح ترافیک کرونایی این است که همچنان مسیر استفاده از خودروی شخصی برای شاغلان در محدوده مرکز شهر را باز بگذارند تا از افزایش ناگهانی بار تردد با ناوگان حمل و نقل عمومی پیشگیری شود. از طرفی به نظر می‌رسد طرح ترافیک ویژه روزهای کرونایی به شکلی طراحی شده که همچنان از ایجاد پیک عصرگاهی در بزرگراه‌ها پیشگیری می‌کند.

نکته مهم دیگر درباره جزئیات تغییر طرح ترافیک جدید ناظر بر افزایش تخفیف منظور شده برای ساکنان محدوده‌های مرکزی شهر است. در سال‌های گذشته تخفیف ۵۰ درصدی برای ساکنان محدوده طرح ترافیک تعریف و اجرایی شده بود اما اکنون با توجه به شیوع کرونا و اهمیت مضاعف به رسمیت شناختن حق استفاده از خودروی شخصی برای ساکنان این محدوده، پیشنهاد افزایش میزان این تخفیف از ۵۰ به ۷۰ درصد مورد توافق قرار گرفته و طی فرآیند تصویب آن در شورای شهر به زودی و در قالب لایحه دو فوریتی از سوی شهرداری تهران آغاز می‌شود. از سوی دیگر قرار است همچنان تاکسی‌های اینترنتی و سرویس‌ها امکان تردد رایگان در تمام ساعات شبانه روز در محدوده حلقه اول و دوم طرح ترافیک را داشته باشند. برآوردها نشان می‌دهد شمار این خودروها در مجموع بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار دستگاه است که از چنین امتیازی برخوردار خواهند شد تا مسافران بدون خودروی شخصی در مرکز شهر بتوانند از سرویس‌دهی این قبیل خودروها بهره‌مند شوند.

هر چند حذف طرح ترافیک کمک شایانی به کنترل شیوع ویروس کووید-۱۹ کرده و این موضوع از چشم وزارت بهداشت و اعضای ستاد مبارزه با کرونا دور نمانده است، اما درعین حال پلیس راهور و مدیریت شهری نیز نسبت به مشکلات ترافیکی ایجاد شده به همان نسبت حساس بوده و حدود دو هفته است که به‌دنبال مداخله برای حل این مشکلات هستند. مدیران ترافیکی می‌دانند که ۳۰ درصد از سفرهای روزانه شهروندان تهرانی در شرایط عادی، تحصیلی است و این در حالی است که با تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، آماراین سفرها عملا به صفر رسیده است. از طرفی یک‌سوم کارکنان دولت و بخشی از نیروهای بخش خصوصی همچنان به شکل دورکاری فعالیت می‌کنند و به‌صورت شیفتی در محل کار خود حاضر می‌شوند؛ بنابراین انتظار این است که در مجموع حدود یک‌سوم از سفرهای روزانه شهری کاسته شود. اما آنچه از جریان ترافیکی این روزها می‌توان برآورد کرد این است که حداکثر ۱۵ درصد از بار سفرهای خودرویی در تهران و به‌ویژه در مرکز شهر کاسته شده است. این موضوع زمینه‌ساز تشکیل جلسه‌ای در ساختمان بهشت در روز یکشنبه شد که طی آن نمایندگانی از پلیس، شورای شهر، سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری و ستاد مبارزه با کرونای استان تهران تشکیل و بر سر بازگشت نسخه ویژه طرح ترافیک برای مدتی که همچنان با مشکل شیوع کرونا روبه‌رو هستیم، توافق شود. هرچند نماینده استانداری در این جلسه حضور داشت، اما تاکید وزارت بهداشت این است که این تصمیم حتما با هماهنگی استاندار تهران اجرا شود و به همین خاطر مهلتی برای ارائه طرح مصوب به استانداری و اخذ تاییدیه اجرا از سوی این نهاد در نظر گرفته شده است. البته تعریف این رویه به منزله این نیست که ممکن است استاندار تهران با طرح ترافیک جدید مخالفت کند؛ بلکه صرفا از باب هماهنگی در عالی ترین سطوح قبل از اجرای تصمیمات ترافیکی دنبال می‌شود.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، شهر تهران در حالت عادی روزانه شاهد حدود ۲۰ میلیون سفر با انگیزه‌های مختلف شغلی، تحصیلی، درمانی، تفریحی و خرید است که از این تعداد حدود ۲۰ درصد توسط ناوگان مترو و اتوبوسرانی انجام می‌شود. اما این روزها نه‌تنها آمار سفرهای مترویی در پایتخت به حدود نصف کاهش یافته، بلکه استفاده از ناوگان اتوبوسرانی هم به سیاق سابق ادامه ندارد و فقط شهروندانی که به هر دلیل ناگزیر هستند با این ناوگان سفر کنند، از ظرفیت موجود استفاده می‌کنند. برابر تازه‌ترین داده‌ها از تغییرات حجم سفرهای صورت گرفته با حمل و نقل عمومی، در روزهایی که طرح ترافیک لغو شده بود، مترو و اتوبوسرانی نصف روزهای عادی مسافر جابه‌جا کرده‌اند. تعداد مسافران مترو این روزها حدود ۶۰۰ هزار نفر و مسافران اتوبوسرانی حدود ۵۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود که هریک معمولا روزانه دو سفر به‌صورت رفت و برگشتی با ناوگان مذکور انجام می‌دهند.

  تعرفه طرح ترافیک روزهای کرونایی

هرچند مصوبه مربوط به قیمت‌گذاری سال ۹۹ طرح ترافیک به تایید فرمانداری تهران رسیده است و طبق این مصوبه شهرداری تهران حق دارد ۷/۲۱ درصد بر نرخ مصوب سال گذشته بیفزاید، اما حتی این نرخ‌گذاری نیز تحت‌الشعاع شیوع کرونا و شرایط اقتصادی ناشی از آن قرار گرفته و در نتیجه مقرر شده زمانی که اجرای طرح ترافیک با چند تغییر از سر گرفته می‌شود، نرخی بین تعرفه مصوب سال ۹۸ و ۹۹ برای آن منظور شود. به‌عنوان مثال برای سفرهای دوسر پیک با خودروی دارای معاینه فنی عادی میزان عوارض پرداختی در سال گذشته حدود ۵۰ هزار تومان بود که این میزان در سال ۹۹ به ۶۳ هزار تومان رسیده است. اما فعلا قرار است رقمی بین این دو تعرفه که هنوز میزان دقیق آن مشخص نشده، در طرح جدید از خودروسواران دریافت شود. از آنجا که بازگشت طرح ترافیک به تهران هم در محدوده حلقه اول و هم در محدوده زوج و فرد سابق که به حلقه دوم طرح ترافیک شهرت دارد، صورت خواهد گرفت، نرخ‌گذاری در این حلقه نیز به همان روال سابق ادامه پیدا می‌کند و شهروندان اگر علاوه بر سهمیه تردد ۲۰ روزه خود وارد این محدوده که ۱۰ بزرگراه اصلی تهران را شامل می‌شود، وارد شوند، باید بهایی بین نرخ سال ۹۸ و ۹۹ به ازای تردد خود بپردازند. به‌عنوان مثال سفرهای دو سر پیک با معاینه فنی عادی در این محدوده سال گذشته مشمول پرداخت عوارض ۲۶ هزار تومانی می‌شد که این میزان در سال ۹۹ معادل ۳۱ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شد. اما نرخ میانه رقمی بین این دو خواهد بود که جزئیات آن در روزهای بعدی اطلاع‌رسانی خواهد شد. مدیریت شهری و پلیس امیدوار هستند با توجه به اینکه احتمال بازگشایی صنوف پرخطر از ابتدای خرداد ماه مشروط به عدم افزایش آمار ابتلا به کرونا در تهران وجود دارد، بتوانند با از سرگیری اجرای طرح ترافیک از قفل شدن بیش از پیش معابر پیشگیری کنند. زمان آغاز اجرای این طرح به‌زودی پس از هماهنگی با استانداری و تنظیم دوربین‌های ترافیکی و از همه مهم‌تر اطلاع‌رسانی به شهروندان اعلام خواهد شد که احتمالا یکی از روزهای ۲۹ اردیبهشت تا یکم خرداد خواهد بود. هرچند درباره اینکه طی این مدت کوتاه اطلاع‌رسانی درباره تغییرات گوناگون طرح ترافیک به درستی صورت گیرد، اما و اگر وجود دارد.  پلیس و مدیریت شهری به‌دنبال نقطه بهینه‌ای در تصمیمات ترافیکی این روزها هستند که به واسطه آن بتوانند هم از افزایش بار ناوگان حمل و نقل عمومی و در نتیجه در معرض ابتلای کرونا قرار گرفتن شهروندان پیشگیری کنند و هم از بار ترافیک سنگین مرکز شهر بکاهند و جریان تردد خودروها را به شکلی مدیریت کنند که اختلال سنگین در حرکت شهروندان رخ ندهد. پیش‌بینی‌های کارشناسی مدیران ترافیکی و شهری تهران نشان می‌دهد با اجرای نسخه کرونایی طرح ترافیک از چند روز آینده احتمالا بار ناوگان مترو و اتوبوس بین ۵ تا ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت. اگر محدوده افزایش سفر با این ناوگان در همین محدوده پیش‌بینی شده محقق شود، اجرای طرح ترافیک به شکل فعلی ادامه پیدا می‌کند. اما اگر پس از یک هفته، نتیجه‌ای غیر از این حاصل شود، در اجرای طرح تجدیدنظر خواهد شد و احتمال لغو یا اصلاح آن وجود دارد. همچنین ستاد استانی مبارزه با کرونا قرار است دو هفته پس از شروع اجرای طرح ترافیک میزان ابتلا را کنترل کند و اگر افزایشی در آمار رخ داد، درباره اجرای طرح ترافیک تصمیم تازه‌ای اتخاذ می‌شود. به این ترتیب طرح ترافیک کرونایی قرار است به شکل مشروط و موقت اجرا شود.