سرمشق «30تیر» برای حیات شبانه عكس: مجتبی سرانجام‌پور

طی یک هفته اخیر، اعلام خبر مخالفت دولت با برقراری حیات شبانه در پایتخت در فضای مجازی یک شایعه با دو محور اصلی درخصوص ادامه فعالیت خیابان سی‌تیر به‌عنوان اولین نماد برقراری حیات شبانه در پایتخت منتشر شد. بنابر ادعای خبر منتشر شده، از یک‌سو غرفه‌های غذایی در این خیابان پس از گذشت دو سال و نیم از آغاز فعالیت آنها، پلمب شدند و از سوی دیگر مسیر پیاده‌راه خیابان سی تیر تخریب و به شکل قبل از تبدیل به خیابان غذا بازگشته است.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» از اوایل سال ۹۶، خیابان سی تیر به‌عنوان یکی از خیابان‌های قدیمی در محله تاریخی تهران از «معبر شب‌مرده» به مکان استقرار «کافه‌های سیار» تبدیل شد. این خیابان تا پیش از برپایی کافه‌ها، یکی از خلوت‌ترین نقاط پایتخت در خارج از وقت اداری محسوب می‌شد، اما دو جاذبه جدید در این محله شامل «معبر سنگفرش شده مخصوص پیاده‌روی» و «کافه‌های چای و غذا و تنقلات»، جنس تازه‌ای از عبور و مرور شب در تهران را رقم زد. شکل‌ تازه این خیابان، توانست طی چندین ماه جاذبه جدیدی برای حضور پایتخت‌نشینان طی ساعات پایانی شب در نقاطی از شهر که پیش از آن با پدیده شب‌مردگی مواجه بود، ایجاد کند.

 به این ترتیب برای نخستین‌بار اولین نبض حیات شبانه در شهر تهران به حرکت درآمد. استارت شکل‌گیری حیات شبانه در این بخش از شهر سبب شد تا سال گذشته، مدیریت شهری در قالب ابتکاری جدید ایجاد غرفه‌های غذایی سیار در برخی نقاط جدید شهر را پیگیری کند؛ به‌طوری‌که در چندین منطقه از پایتخت همچون شهرک‌غرب، تجریش و... کافه‌های سیار فروش مواد غذایی مستقر شدند و از این طریق توانستند بخشی از جمعیت ساکن محلات مختلف را در ساعاتی از شب به خود جذب کنند.

استقبال از راه‌اندازی خیابان غذا به‌صورت ثابت در خیابان سی‌تیر و به‌صورت دوره‌ای در برخی دیگر از خیابان‌های شهر، سبب شد تا مدیریت شهری در قالب طرحی تحت‌عنوان «حیات شبانه» به‌دنبال نجات برخی مناطق شهر از پدیده شب‌مردگی برآیند. با وجود تصویب این طرح در شورای شهر تهران، اما طی ماه‌ گذشته مخالفت‌هایی از سوی دستگاه‌های دولت با اجرای این طرح در سایر نقاط شهر تهران شکل گرفت. انتشار اخبار مربوط به مخالفت دولت با اجرای طرح زیست شبانه موجب شد تا طی هفته گذشته شایعه‌ای در فضای مجازی مربوط به توقف فعالیت کافه‌های فروش مواد غذایی در خیابان سی‌تیر و تخریب سنگفرش‌های این پیاده‌راه منتشر شود. اما بررسی‌های میدانی «دنیای‌اقتصاد» در مورد صحت‌سنجی این شایعه که می‌تواند نشانه‌ای از شروع یک اتفاق برای پایان دادن همیشگی به طرح زیست شبانه باشد، حاکی از آن است که در حال‌حاضر همچون گذشته هم سنگفرش‌های خیابان سی‌تیر تخریب نشده و هم آنکه غرفه‌داران در این خیابان همچون گذشته به فعالیت خود مشغول هستند.

 البته طی حدود ۵/ ۲ سال گذشته از فعالیت کافه‌های سیار در خیابان سی‌تیر، تغییراتی در شکل فعالیت این کافه‌ها به‌وجود آمده است. به‌عنوان مثال به‌جای «ماشین‌های فروش غذا» در حال‌حاضر غرفه‌های چوبی و ثابت در یک‌سو از خیابان مستقر هستند. علاوه‌بر این اگرچه در ابتدای شکل‌گیری حیات شبانه در این خیابان، ظرفیت فیزیکی پذیرش پایتخت‌نشینان چندان بالا نبود، اما هم‌اکنون ظرفیت فیزیکی بیشتری برای حضور شهروندان فراهم شده است. هرچند که از یک‌سو به‌دلیل طول زمان فعالیت ۵/ ۲ ساله کافه‌ها در این خیابان و از سوی دیگر شناخته‌تر شدن امکان جدید تهرانگردی شبانه بین شهروندان، حجم مراجعه در ایام شب به‌خصوص آخر هفته‌ها به‌شدت افزایش پیدا کرده و موجب شده تا همچنان ظرفیت فیزیکی اضافه شده پاسخگوی مراجعه‌کنندگان به خیابان سی‌تیر نباشد.

افزایش تنوع غذاهای عرضه شده و اضافه شدن غرفه‌های عرضه‌ محصولات غیرخوراکی و همچنین حضور نیروهای نگهبان برای تامین امنیت مراجعه‌کنندگان از دیگر تغییرات فعالیت این خیابان به‌عنوان یکی از نقاط گردشگری در جنوب شهر تهران است. هرچند که به‌نظر می‌رسد کسب‌و‌کار و تهرانگردی خیابان سی‌تیر خود پاسخی به معمای تامین حیات شبانه باشد چراکه طبق بررسی‌‌های میدانی برخی غرفه‌های مستقر در این خیابان بعضا تا ساعات پس از ۱۲ شب نیز به‌دلیل استقبال فراوان شهروندان همچنان به فعالیت عرضه غذا ادامه می‌دهند و در این زمینه تاکنون طی ۵/ ۲ سال گذشته، وقوع حادثه ناگواری در این خیابان گزارش نشده است، چراکه یک رضایت دوطرفه میان شهروندان و کسب‌و‌کارهای شکل‌گرفته در این خیابان به‌وجود آمده است.

از این‌رو کارشناسان شهری معتقدند مجموعه این عوامل یعنی استقبال شهروندان از یک‌سو و استقبال کسب‌و‌کارهای مرتبط با این خیابان (حیات شبانه) از سوی دیگر می‌تواند در سایر نقاط شهر تهران نیز تکثیر شود بدون آنکه خطری مراجعه‌کنندگان به این نقاط را تهدید کند.

تحقیقات میدانی انجام‌شده از وضعیت این خیابان همچنین نشان می‌دهد شکل گردش در شب ۵/ ۲ سال پس از تغییر بهینه کاربری یک راسته تغییر کرده است. به این معناکه این خیابان به مرکز جذب خانوارهای تهران از تمامی مناطق شهر به منطقه تاریخی جنوب تهران آن‌هم به شکل متفاوت بدل شده است؛ چراکه خانوارها به انتخاب خود و به‌دور از هرگونه اجباری به این خیابان برای گذراندن اوقات شب خود مراجعه می‌کنند. همین موضوع نیز سبب‌شده تا یک تهران‌گردی متفاوت از سال‌های گذشته که عمدتا به گشت و گذار در پارک‌ها یا مجتمع‌های تجاری چندمنظوره محدود می‌شد در خیابان‌های پایتخت ایجاد شود. از دیدگاه کارشناسان شهری تجربه حضور مداوم شهروندان در خیابان سی‌تیر یک سرمشق مهم در موضوع شکل‌گیری حیات شبانه در سایر نقاط شهر تهران برای مسوولان و تصمیم‌گیران این حوزه به‌دنبال دارد. به این شکل که حضور مداوم خانوارهای تهرانی در محلاتی از شهر که تاکنون با پدیده شب‌مردگی مواجه هستند، می‌تواند دلیلی برای تامین امنیت منطقه و همچنین افزایش پدیده گردشگری محسوب شود.

به این ترتیب مطابق با تحقیقات میدانی انجام شده در روزهای اخیر از خیابان سی‌تیر مشخص شد شایعه توقف فعالیت کافه‌های غذا در این خیابان تاکنون صحت ندارد. هر چند که گفته می‌شود برخی کسب‌و‌کارها، شکل‌گیری خیابان غذا در این محدوده از شهر را به‌عنوان رقیب خود احساس می‌کنند از این‌رو تلاش‌هایی را برای جمع‌آوری کافه‌های غذا و بازگرداندن این خیابان به حالت اولیه صورت می‌دهند. با این حال تحقیقات «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد مدیریت شهری پایتخت بنایی برای تغییر وضعیت خیابان سی‌تیر ندارد به‌ویژه آنکه به‌نظر می‌رسد در حال‌حاضر که کافه‌های سیار فروش غذا به یکسری کافه‌های ثابت تبدیل شده‌اند، هزینه برخورد با این کافه‌ها برای توقف فعالیتشان بالا رفته است، به‌ویژه در وضعیتی که به‌نظر می‌رسد استقبال شهروندان از این خیابان افزایش پیدا کرده است.