رمز موفقیت آمازون

ساختار سازمانی و فرهنگ شرکت آمازون

درباره «آمازون» انواع تحلیل‌های تکنولوژی، مدیریتی و اقتصادی برای تشریح آنچه باعث شهرت آن شد، مطرح است. اما درون این غول آمریکایی چه می‌گذرد که انعکاس بیرونی آن، برند جهانی از شرکت ساخته است؟ فرهنگ سازمانی «آمازون» از قاعده «دو پیتزا» تبعیت می‌کند که همین، نیروهای خلاق و تیم‌های موثر در شرکت را شکل داده است. در این مجموعه، با مدیران ارشد قدیمی نیز متفاوت رفتار می‌شود.

شرکت آمازون در سال ۱۹۹۴ توسط جف بزوس تاسیس شد و مقر آن در سیاتل است. این شرکت در زمینه تجارت الکترونیک و رایانش ابری فعالیت می‌کند. آمازون از نظر گردش مالی و ارزش بازار بزرگ‌ترین شرکت خرده‌فروشی دنیاست، اما از نظر میزان فروش پس از شرکت چینی علی بابا در مقام دوم جهان قرار دارد. آمازون کار خود را با فروش آنلاین کتاب آغاز کرد اما بزوس عقیده داشت که لازمه موفقیت در فضای آنلاین رشد سریع و فراگیر شدن است. به منظور بهره‌جویی کامل از رشد انفجارگونه اینترنت، بزوس طی زمان به تنوع محصولات و خدمات آمازون افزود و ‌‌‌این کسب‌و‌کار را به فروشگاهی برای فروش تقریبا همه چیز تبدیل کرد و کسب‌و‌کارهای دیگر آن همچون Amazon Web Services طیف وسیعی از راهکارها و خدمات را به شرکت‌های تراز اول و حتی به موسسات دولتی ارائه می‌دهند.

رمز موفقیت آمازون

در روزهای آغازین، جاذبه اصلی آمازون برای مشتریانش همانا راحتی محض بود. به لطف آمازون دیگر نیاز نبود که به صورت فیزیکی به یک فروشگاه کتاب بروید و آخرین عناوین منتشر شده را جست‌‌‌وجو کنید. در آن زمان توانایی جست‌‌‌وجو، انتخاب و خرید کتاب از منزل یک نوآوری عظیم به حساب می‌آمد و تحویل اقلام خریداری شده توسط آمازون ناباورانه جلوه می‌کرد. اما موفقیت آمازون ناشی از فروش کالا یا فراهم کردن راحتی خرید نبود. بلکه آمازون موفقیت خود را مدیون ارائه خدمات است. خدماتی که پایگاهی از مشتریان وفادار و البته سودی سرشار برای آن به ارمغان آورد. بزوس با افزودن بخش «بررسی‌های مشتری» به وب‌سایت Amazon.com جامعه مشتریان خود را قوام بخشید و سایت را برای مشتریان جدید جذاب‌‌‌تر و قابل اعتمادتر کرد.

ساختار سازمانی آمازون

ساختار سازمانی آمازون به این شرکت امکان می‌دهد روی عملیات جهانی کسب‌و‌کار خود کنترلی شدید و از بالا به پایین داشته باشد. به عنوان یک کسب‌و‌کار تراز اول، برای آمازون الزامی است که ساختاری را برقرار کند که بازارهای هدف متنوع و به سرعت در حال رشد آن را پشتیبانی کند. ساختار سازمانی آمازون از نوع وظیفه‌‌‌ای با سه ویژگی است: اول یک هرم سلسله‌مراتبی جهانی فراگیر، دوم گروه‌بندی‌‌‌های جهانی مبتنی بر کارکرد و سوم تقسیم‌بندی‌‌‌های جغرافیایی.

سلسله‌مراتب جهانی فراگیر

اگرچه ساختار سلسله‌مراتبی از انواع اولیه ساختار سازمانی است، اما امروزه اغلب کسب‌و‌کارهای بزرگ همچون آمازون که حضوری جهانی دارند آن را به کار می‌برند. در آمازون این سلسله‌مراتب در قالب یک سیستم جهانی واضح از خط‌مشی‌‌‌ها و مسوولیت‌‌‌هایی که عمیقا بر عملیات شرکت اثر‌گذار است تدوین شده است. جف بزوس در راس هرم سازمانی قرار دارد و روی همه مقامات ارشد و مدیران، کنترلی غایی دارد و آنها نیز بر اساس رهنمودهای بزوس بخش‌های تحت امر خود را در سراسر جهان هدایت می‌کنند. این سلسله‌مراتب فراگیر، امکان کنترل کامل مدیریتی را حتی با وجود محصولات و خدمات گوناگون و بخش‌بندی‌های مختلف فراهم می‌کند.

گروه‌بندی‌های مبتنی‌بر کارکرد

قوی‌ترین بخش ساختار سازمانی آمازون گروه‌بندی‌های جهانی مبتنی بر کارکرد است. هر یک از کارکردهای اصلی کسب‌و‌کار از یک گروه ویژه تشکیل شده است و در راس آن یک مدیر ارشد مثلا یک مدیرعامل یا یک قائم‌مقام ارشد قرار دارد.

این ساختار علاوه بر مدیریت اثربخش کل سازمان، موجب سهولت عملیات آمازون در بازارهای نوظهور می‌شود. مطابق چارت سازمانی آمازون، جف بزوس رئیس هیات‌مدیره است (او در فوریه ۲۰۲۱ از مدیرعاملی کناره‌‌‌گیری کرد و اندی جیسی جایگزینش شد). او در این گروه‌بندی از ساختار با هفت نفر کار می‌کند. مدیرعامل ‌Amazon Web Services، مدیر امور مشتریان جهانی، قائم‌مقام ارشد در امور توسعه کسب‌و‌کار و توسعه سازمانی، قائم‌مقام ارشد و مدیرکل امور مالی، قائم‌مقام ارشد در امور حقوقی، قائم‌مقام حسابرسی مالی جهانی و بالاخره قائم‌مقام ارشد در امور شرکتی، مدیرانی هستند که وظایف مربوطه را در سطح کلان و در سراسر سازمان پیش می‌برند و مستقیما به جف بزوس گزارش می‌دهند.

بخش‌بندی جغرافیایی و زیربخش‌های آن

در ساختار آمازون گروه‌ها بر اساس موقعیت جغرافیایی فیزیکی و اهداف کسب‌و‌کارشان طبقه‌بندی می‌شوند. مثلا بازوی تجارت الکترونیک آمازون یعنی Amazon.com Inc، از بخش‌بندی جغرافیایی برای ساده‌سازی مدیریت تجارت الکترونیک با توجه به حساسیت‌های مناطق، چارچوب‌های قانونی و چالش‌های خاص آنها و از جمله مدیریت لجستیک در هر منطقه استفاده می‌کند. تقسیم‌بندی عناصر شرکت به بخش‌های جغرافیایی به آمازون این امکان را می‌دهد که با دقت کافی به مشکلات و موضوعات بازارهای منطقه‌ای بپردازد و با کارآیی بسیار بالایی دراین بازارها ظاهر شود. به‌رغم اندازه بزرگ آمازون، این شرکت تنها دو بخش جغرافیایی دارد. یک بخش به نام «آمریکای شمالی» و دیگری «بخش بین‌الملل» است.

فرهنگ سازمانی شرکت آمازون

آمازون بسیار مشتری‌محور است و همواره به دنبال ایده‌هایی است که برای مشتریان ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند. اگرچه این امر در ساختار سلسله مراتبی متمرکز آسان نیست، اما آمازون به دفاتر بین‌المللی اختیار و استقلال کافی داده تا بتوانند در ارائه خدمات به مشتریان خود رویکردی محلی و اقتضایی اختیار کنند. با وجود بیش از ۸۰۰‌هزار کارمند، فرهنگ کار تیمی و به‌ویژه کار در قالب تیم‌های کوچک در آمازون رواج دارد. قاعده «دو پیتزا» در آمازون می‌گوید اگر نتوان تیمی را با دو پیتزا سیر کرد آن تیم بیش از حد بزرگ است. کار تیمی در آمازون علاوه بر اثربخشی عملیات به پرورش و ظهور ایده‌های نو نیز کمک می‌کند. ویژگی دیگر فرهنگ سازمانی آمازون انعطاف در کسب‌وکار است. آمازون نه‌تنها در مقابل تغییراتی که در بازار رخ می‌دهد انعطاف‌پذیری بالایی دارد بلکه خود نیز رهبر تغییرات است. آمازون علاوه بر دگرگونی عظیمی که در تجارت الکترونیک ایجاد کرده، رهبری تغییرات ساختار‌شکنانه‌ای را در صنعت جهانی لجستیک به دست گرفته است. نکته قابل‌توجه درباره ساختار سازمانی آمازون ثبات تیم مدیریت ارشد آن است. در دنیایی که جابه‌‌‌جایی مدیران پدیده‌‌‌ای رایج است، مدیران ارشد آمازون سال‌ها و حتی برخی از آنها دهه‌‌‌هاست که همچنان همکاری خود را با شرکت حفظ کرده‌اند.