دغدغه اصلی شرکت‌ها در نظرسنجی از ۳۰۰ مدیرعامل شناسایی شد
قطب‌نمای بنگاهها در تندباد
دکتر مسعود نیلی در گردهمایی مدیران عامل شرایط گذار از وضعیت فعلی را تشریح کرد
۳۰۰ نفر از مدیران عامل شرکت‌های فعال در ۲۷ حوزه کسب و کار با شرکت در یک نظرسنجی، فهرست بزرگ‌ترین دغدغه‌‌‌ها و چالشهای پیشروی تولید و فعالیت‌‌‌های اقتصادی در کشور را ارائه کردند. این نظرسنجی با هدف «چکاپ اقتصاد ایران از دوربین بخش خصوصی» و همچنین ارائه تصویر شرکتی از «چشمانداز رشد اقتصادی در کشور»، به عنوان کار مشترک شرکت مشاوره مدیریت ایلیا و «دنیای‌اقتصاد» انجام شده است.
نتایج به دست آمده از پنج پرسش مطرح‌شده در نظرسنجی نشان می‌دهد، «ابردغدغه مدیران عامل» در حال حاضر شکل‌‌‌گیری ثبات اقتصادی و مهار ریسکهای غیراقتصادی است. این چالش (التهابات اقتصادی) در کنار پنج دغدغه بزرگ دیگر باعث شده حدود دو‌سوم مدیران بخش‌‌‌خصوصی به جای آنکه توان فکری و عملیاتی سازمان خود را در مسیر نوآوری و اقدامات توسعهای شرکت به کار بگیرند، صرف دفع ریسکها و حل و فصل مسائل روزانه و جاری کسبوکارشان کنند.
این روزمرگی اجباری در حوزه‌‌‌های مختلف صنعت و تولید، از یکسو مدیران عامل را با «سطح آشفتگی بالا» و «میزان استرس شدید» درگیر کرده است و از سوی دیگر «مهم‌ترین هدف روز اقتصادها در جهان» که تحول دیجیتال است را به انتهای لیست دغدغه‌‌‌های شرکت‌های ایرانی کشانده است.
مدیران عامل حاضر در نظرسنجی انجام‌شده، نسبت به «رشد مثبت اقتصادی» و همچنین «بهبود موثر اوضاع مالی و عملکرد شرکت‌ها» ناامید هستند، به‌طوری که فقط ۵درصد از آنها، انتظار «رونق اقتصادی» در سال جدید را دارند و کمتر از ۵۰درصد این افراد، وضعیت شرکت خود را بهتر از شرایط کنونی، پیش‌بینی می‌کنند.
آخرهفته گذشته، گزارش مدیران عامل حاصل از نتایج نظرسنجی صورت‌گرفته، در همایشی با حضور جمعی از مدیران شرکت‌های منتخب و همچنین صاحب‌‌‌نظران اقتصادی و حوزه مشاوره مدیریت و تحول دیجیتال تشریح شد.
دکتر مسعود نیلی بعد از تشریح این گزارش از سوی تیم تهیه‌کننده نظرسنجی، سخنان خود را در سه سرفصل کاربردی، شامل مجموعه‌‌‌ای از نکات کاربردی مرتبط با فعالیت‌‌‌های اقتصادی شرکتی، بهره‌‌‌وری سرمایه و چگونگی عبور از تندباد اقتصادی موجود در کشور، خطاب به فعالان اقتصادی کشور ارائه کرد.
از نگاه دکتر نیلی، بخش شرکتی قسمت مهم یک نظام اقتصادی کارآمد محسوب می‌شود و شاخصی برای سنجش میزان توسعه‌‌‌یافتگی اقتصادهای جهان است. اما در ایران، سهم شرکت‌ها از فعالیت‌‌‌های اقتصادی و کسب‌و کارها به شکل معناداری پایین است و همین مساله باعث شده «فقط حدود یک‌چهارم از موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به تولید تبدیل شود» در حالی که این رقم در اقتصادهای مختلف دنیا به مراتب بیشتر و حداقل یکسوم است.
دکتر مسعود نیلی با استناد به مطالعاتی که پیش‌تر درباره معادله بهره‌‌‌وری و تاب‌‌‌آوری بنگاههای اقتصادی ایران انجام داده بود گفت: بنگاههای بزرگ اقتصادی در کشورمان برخلاف انتظار، در برابر ریسکهای بیرونی و شرایط محیطی، بیشتر از بنگاههای متوسط و کوچک، آسیب‌‌‌پذیر هستند. بنابراین شرکت‌های کوچک در این تندباد اقتصادی، بهتر از شرکت‌های با مقیاس متوسط و بزرگ می‌توانند از بحران عبور کنند.
ماحصل این همایش به چهار توصیه کلیدی برای مدیران عامل شرکت‌های اقتصادی فعال در ایران منجر شد. مدیران در شرایط کنونی باید «حفظ سطح فعلی کسب و کار» را هر طور شده در اولویت قرار دهند. اصلاح ساختار هزینه‌‌‌ای شرکت، یک گام فوری دیگر است که امکان تاب‌‌‌آوری را افزایش می‌دهد. همچنین ورود به بازارهای صادراتی با هدف کسب تجربه برای چگونگی مدیریت در عصر بحران و افزایش مهارت‌‌‌های مدیریتی در بازار، توصیه دیگر ارائه‌شده در همایش بود.
اما توصیه چهارم به «ضرورت اصلاح سبک زندگی مدیران عامل» مربوط می‌شود؛ بین «افزایش سطح مقاومت مدیر» برابر چالش‌‌‌ها و «خودمراقبتی او با رژیم غذایی و ورزش مناسب در کنار سهم موثر اوقات فراغت» رابطه مستقیم وجود دارد.
بدبینی مدیران به 1402؛ سیاستگذار دست به اصلاحات می‌‌‌زند؟
در هفته دوم اسفند 1401، شماره دوم از سلسله گزارش‌‌‌های سالانه مدیران عامل ایران توسط شرکت مشاوره مدیریت ایلیا و با همکاری مجموعه «دنیای‌اقتصاد» منتشر شد. گزارش‌‌‌های مدیران عامل هرساله به انعکاس نظرات و دیدگاه‌‌‌های مدیران عامل ایران از وضعیت کسب و کار می‌‌‌پردازد. شماره دوم گزارش مدیران عامل دربرگیرنده ابعاد اصلی بر اساس مدل توسعه داده شده در شماره اول گزارش است تا امکان مقایسه ابعاد در گذر زمان را فراهم کند. ابعادی نظیر خوش‌بینی به آینده اقتصادی ایران، امیدواری به عملکرد مثبت شرکت، بررسی عملکرد فعلی شرکت در سطوح مالی و غیرمالی، بررسی دغدغه‌‌‌های مدیران عامل، بررسی مشکلات پیش روی شرکت‌ها و بررسی سبک زندگی و کاری مدیران عامل در این شماره از گزارش مورد بررسی و مقایسه با شماره قبلی قرار گرفته است. علاوه بر این ابعاد، در این شماره از گزارش با توجه به ترندهای جهانی در خصوص موضوعات مرتبط با تحول دیجیتال، بخش ویژه‌‌‌ای از گزارش به رصد و ارائه نتایج دیدگاه‌‌‌های مدیران عامل در این حوزه پرداخته است.
هدف اصلی از انتشار این گزارش ارائه تصویری از دیدگاه‌‌‌های مدیران عامل بخش غیردولتی ایران برای انواع ذی‌نفعان به‌خصوص فعالان کسب و کار و سیاستگذاران حوزه اقتصاد کلان کشور است تا با شناخت بهتر دغدغه‌‌‌های مدیران عامل به عنوان یک ورودی برای تدوین بهتر دستورکارها، سیاست‌‌‌ها، جهت‌‌‌گیری‌‌‌های پژوهشی و همچنین جهت‌‌‌گیری‌‌‌های ارائه‌‌‌دهندگان خدمات به کسب و کارها به حساب آید. از جمله یافته‌‌‌های کلیدی در این گزارش سنجش میزان خوش‌بینی به شرایط رونق کسب و کار ایران در سال 1402 از نظر مدیران عامل بخش غیردولتی است. داده‌‌‌های جمع‌‌‌آوری شده در این گزارش نشان می‌دهد که تنها ۵درصد از ۳۰۰ مدیرعاملی که در بیش از ۲۷ صنعت فعالیت می‌کنند، به رونق اقتصادی ایران در سال ۱۴۰۲ خوش‌بین هستند؛ در حالی که این متغیر در سال 1400 حدود ۳۷درصد بوده است. از طرف دیگر حدود نیمی از مدیران عامل به رونق عملکرد و رشد فروش مالی شرکت تحت مدیریتشان در سال 1402 امیدوار هستند، این میزان امیدواری نسبت به شماره اول گزارش مدیران عامل 26 واحد‌درصد کاهش یافته است. در نسخه قبل 73درصد مدیران عامل گفته بودند که نسبت به عملکرد مثبت مالی شرکتشان امیدوار هستند حال آنکه اکنون این میزان امیدواری به 47درصد رسیده است. به تعبیری در شرایطی با آشفتگی بالا به سر می‌‌‌برند که به نظر پایدار نمی‌‌‌آید و نیازمند اقدامات فوری اصلاح و بهبود از سمت سیاستگذار اقتصادی و ذی‌نفعان صاحب تصمیم در سطوح مختلف سیاستگذاران کشور است.
همچنین دغدغه‌‌‌های مدیران عامل از جمله بخش‌‌‌های مهم در این گزارش است (نمودار زیر). در این تحقیق 23 عنوان دغدغه برای مدیران عامل ارائه و به تحلیل مهم‌ترین دغدغه‌‌‌های حال حاضر ایشان در سال 1401 پرداخته شده است. بزرگ‌ترین نگرانی پیشروی مدیران عامل در سال 1401 موضوعات مرتبط با ثبات اقتصادی و سیاسی است. بیش از 80درصد مدیران عامل به این موضوع اذعان داشته‌‌‌اند. دومین دغدغه مهم مدیران عامل برخلاف سال گذشته، موضوعات مرتبط با کمبود نقدینگی است.
دغدغه سوم عدم‌ثبات در قوانین و مقررات و بخشنامه‌‌‌های دولتی است. حفظ انگیزه همکاران (نگهداشت همکاران فعلی سازمان) چهارمین دغدغه اصلی مدیران عامل است که از هر سه نفر یک نفر به آن اذعان داشته است. در نهایت موضوعات مرتبط با محدودیت اینترنت و فیلترینگ جزو پنج دغدغه اصلی مدیران عامل است. این موضوع بین مدیران عامل جوان‌‌‌تر بسیار پررنگ است و دغدغه دوم کنونی ایشان است.
در این پیمایش برخلاف سال گذشته، نگهداشت همکاران فعلی نسبت به جذب نیروهای توانمند از اهمیت و شدت دغدغه بیشتری برخوردار شده است. به این صورت که دغدغه «حفظ انگیزه همکاران» چهارمین دغدغه جدی مدیران عامل است در حالی که سال 1400 این دغدغه رتبه هفتم را به خود اختصاص داده بود. اینگونه به نظر می‌رسد که امروزه برخلاف سال گذشته مدیران عامل بیشتر نگران حفظ همکاران موجود هستند تا جذب همکاران جدید.
با نگاه به انتهای لیست دغدغه‌‌‌های مدیران عامل نیز بینش‌‌‌ها و نکات قابل‌توجهی قابل احصا خواهد بود. به عنوان نمونه با اینکه نیمی از مدیران عامل با اقتضائات عصر دیجیتال آشنا هستند و از هر سه نفر، دو مدیرعامل معتقدند که آینده سازمان‌‌‌شان تا حد زیادی وابسته به پیاده‌سازی تحول دیجیتال است، اما در عمل موضوعات مرتبط با تحولات فناوری، دغدغه یکی مانده به آخر مدیران عامل است. گویی همه می‌‌‌دانند مهم است ولی کسی مجال فکر کردن به آن را پیدا نمی‌‌‌کند.
در بخش دیگری از تحقیق مشخص شده است که بیش از 65درصد از مدیران عامل ایران در سال 1401 مشغله و تمرکز اصلی‌‌‌شان حل و فصل مسائل روزمره شرکت‌هایشان است و عمده تمرکز ایشان بر روی مسائل جاری شرکت و نه رشد و توسعه و فردای شرکت قرار دارد. تنها 35درصد از مدیران عامل گفته‌اند که بیشتر تمرکزشان بر روی مسائل توسعهای و آینده کسبوکارشان است. این داده‌‌‌‌‌‌ها از طرفی دشواری آینده‌‌‌نگری و برنامهریزی برای آینده را نشان می‌دهند و از طرفی نشان می‌دهند که در صورتی‌که سازمان‌ها بتوانند با روش‌هایی مانند تغییر ساختار هزینه، ایجاد درآمدهای پایدار و افزایش سودآوری، ظرفیت‌‌‌سازی خود را برای آینده بیشتر کنند در بازه بلندمدت برنده خواهند بود. به عبارت دیگر مدیران عامل درگیر این پارادوکس دشوار هستند که چگونه عملیات جاری را با حفظ کیفیت و رقابت‌‌‌پذیری به پیش ببریم و در عین حال برای آینده ظرفیت‌‌‌سازی کنیم؟
در بخش دیگری از این گزارش به بررسی وضعیت سبک زندگی و کاری مدیران عامل پرداخته شده است و یافته‌‌‌های گوناگونی احصا شده است. به عنوان مثال به نظر می‌رسد که مدیران عامل ایرانی در حوزه مراقبت فردی و توجه به سلامت خودشان ضعیف عمل می‌کنند. فقط 40درصد مدیران عامل خواب مناسب و کافی دارند، یکسوم رژیم غذایی سالم دارند، 27درصد فعالیت ورزشی مناسب دارند و 30درصد هیچ‌گونه فعالیت منظم خودمراقبتی را دنبال نمیکنند.
این مقدار در سال گذشته معادل 15درصد گزارش شده است. از طرف دیگر امیدواری به موفقیت شرکت به شکل معناداری بین مدیران عامل با خودمراقبتی بالاتر، بیشتر گزارش شده است. به نظر می‌رسد نسبت مدیران عاملی که میزان استرس شدید روزانه یا هفتگی را تجربه می‌کنند نسبت به سال گذشته افزایش 15درصدی داشته است. امسال بیش از 65درصد مدیران عامل استرس شدید روزانه و هفتگی را تجربه می‌کنند در حالی که سال 1400 نیمی از مدیران عامل به چنین وضعی دچار بودند.
سنجش میزان ارتباط مدیران عامل با شبکه‌‌‌های اجتماعی نیز بخش دیگری از گزارش را به خود اختصاص داده است. بهره‌‌‌گیری از رسانه‌‌‌های اجتماعی به عنوان یک روش ارتباطی مستقیم با مخاطبان برای مدیران عامل که رابط بین ذی‌نفعان مختلف کسب و کار هستند به یک ضرورت تبدیل شده است. بیش از 98درصد مدیران از رسانه‌‌‌های اجتماعی به‌‌‌عنوان پیام‌‌‌رسان یا شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند.
در فصل آخر از گزارش مدیران عامل سال 1401 ایران، به موضوعات مرتبط با تحول دیجیتال در شرکت‌های غیردولتی پرداخته شده است. در واقع دلیل اصلی پرداختن به این موضوع اهمیت بیرونی و در عین حال شدت دغدغه و نگرانی پایین مدیران عامل به این حوزه است. اهمیت تحول دیجیتال بهقدری در سال‌های اخیر افزایش یافته که مجله مدیریت دانشگاه امآیتی در سال 2021، از تعبیر «ایدئولوژی کسب‌وکار» برای آن استفاده کرده است. نتایج به دست آمده در این بخش نشان می‌دهد که 67درصد از مدیران عامل بر این باورند که آینده سازمان آنها تا حد زیادی وابسته به پیاده‌سازی تحول دیجیتال است. همچنین از هر سه مدیرعامل، یک مدیرعامل سازمان خود را به صورت دقیق و کامل ارزیابی (ارزیابی به صورت کمی) کرده است.
رهبران سازمان به طور اجتناب‌‌‌ناپذیری در خط مقدم سفر دیجیتال سازمان قرار دارند. در واقع رهبر سازمان است که مشخص می‌کند که چگونه و از چه طریقی از فناوری‌‌‌های تحول‌‌‌آفرین استفاده شود تا موجب خلق ارزش برای سازمان، کارکنان و مشتریان شود. یکی از مهم‌ترین اقتضائات این عصر، سواد دیجیتال رهبران، آشنایی آنان با فناوری‌‌‌های دیجیتال و توانایی ارزیابی و شناسایی کاربردهای هر یک از فناوری‌‌‌ها و ارائه پاسخ مناسب به تهدیدها و استفاده موثر از فناوری‌‌‌هاست. تحلیل نتایج نشان می‌دهد که نیمی از رهبران سازمان‌ها با اقتضائات عصر دیجیتال به خوبی آشنا هستند.
با این حال بیش از 60درصد از مدیران عامل در ایران اذعان دارند که در آینده نزدیک از کاربردها و مزایای هوش مصنوعی بهره بیشتری خواهند برد.
سهم شرکت‌ها در اقتصاد ایران
دکتر مسعود نیلی در همایش ارائه گزارش مدیران عامل، ابتدا با اشاره به اینکه «بیشترین انگیزه من برای شرکت در جلسه تشویق عوامل تهیه گزارش بود» گفت: سال گذشته که گزارش مدیران عامل توسط این مجموعه ارائه شد، در آن جلسه حضور داشتم و تحت‌تاثیر قرار گرفتم؛ تصور نمی‌‌‌کردم امکان تولید چنین گزارش‌‌‌هایی باشد. اینکه در این گزارش از مجموعه‌‌‌ای از شرکت‌ها، اطلاعات مناسبی جمع‌‌‌آوری شده و به شکل مناسبی به تمام مسائل مدنظر مدیران عامل پرداخته شده و در عین حال، دغدغه‌‌‌های شرکت‌ها مورد شناسایی و جمع‌بندی قرار گرفته، موضوع قابل تقدیری است. البته ارزش نهایی این پیمایش‌‌‌ها، در استمرار آن است و مطمئنا خیلی اثرگذار خواهد بود. اما چرا این نوع گزارش‌‌‌ها مهم است؟
دکتر نیلی پاسخ این پرسش را اینگونه تشریح کرد، در هر اقتصادی، بخش شرکتی، قسمت مهم آن نظام اقتصادی محسوب می‌شود. علت هم واضح است، یادگیری در شرکت‌ها اتفاق می‌‌‌افتد و اینجاست که تجربه‌‌‌ها انباشت می‌شود، فرآیندها رسمیت پیدا می‌کند و هر عضو جدیدی که در داخل آن مجموعه به وجود می‌‌‌آید سوار بر تجربه‌‌‌های گذشته و پیشینه شکل‌گرفته، جلو می‌رود. وقتی یک اقتصاد به‌صورت شرکتی فعالیت کند، هزینه‌‌‌های مبادله کاهش پیدا می‌کند.
لذا شاید اغراق‌‌‌آمیز نباشد اگر بگوییم یک شاخص بیانگر درجه توسعه‌‌‌یافتگی اقتصاد، سنجش سهم شرکت‌ها از کل فعالیت‌‌‌های اقتصادی است.
دکتر نیلی سپس با اشاره به تحقیقی که پیش‌تر در این زمینه درباره اقتصاد ایران انجام داده است، گفت: بخش بزرگی از اقتصاد ایران، غیرشرکتی است. این وضعیت، در بخش تولید کمتر و در بخش اشتغال خیلی بیشتر است به این معنا که حدود 72درصد از کل نزدیک به 24 میلیون نفر شاغل در کشور، در کسب و کارهای خرد فعالیت می‌کنند. منظور از این عبارت (خرد)، کسب و کار کوچک نیست بلکه منظور کسب و کارهایی است که با زیر 10 نفر و با وزن مسلط زیر 5 نفر، فعالیت می‌کنند. بالای 96درصد از اشتغال بخش کشاورزی ما در اشتغال‌های خانوادگی (زیر 4 نفر) خلاصه می‌شود.
حتی در بخش ساختمان که بخش مسلط موجودی سرمایه در اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد، نیز همین‌طور است. در بخش صنعت هم وضعیت همین گونه است. در صنعت ساختمان در کشور ما، ساختمان‌‌‌های بزرگ که ساخته می‌شود، اسم اشخاص حقیقی در تابلوهای معرفی پروژه وجود دارد نه اسم شرکت‌ها. یا در حوزه درمان (نظام بیمارستانی) پزشکان ما شخصا سرمایه‌گذاری می‌کنند نه شرکتی.
وقتی به این صورت (غیرشرکتی) فعالیت‌‌‌های اقتصاد انجام می‌شود، نقش‌‌‌ها به جای آنکه نهادی باشد، فردی می‌شود. بنابراین بخش بزرگی از شکل سرمایه‌گذاری در اقتصاد ما غیرشرکتی است.
این اقتصاددان پیامد این شکل را در میزان «بهره‌‌‌وری از سرمایه» دانست و گفت: یک شاخص قدیمی در اقتصاد کلان وجود دارد که برای این سنجش، مفید و پرکاربرد است: نسبت موجودی سرمایه به تولید ناخالص داخلی. هر چقدر این نسبت عدد بزرگ‌تری باشد، وضعیت نامطلوب‌‌‌تر است چون به ازای موجودی سرمایه، بهره‌‌‌وری سرمایه در اقتصاد پایین است. بررسی این کسر برای اقتصادهای مختلف دنیا نسبت عددی حدود 5/ 2 تا 3 را نشان می‌دهد؛ یعنی معادل یکسوم موجودی سرمایه اقتصاد در اقتصادهای جهان، تولید صورت می‌گیرد. این شاخص اما برای اقتصاد ایران بین 5/ 3 تا 4 است و نشان می‌دهد بخش کمی از موجودی سرمایه در اقتصاد ما به تولید تبدیل می‌شود. از این منظر می‌توان گفت در اقتصاد ما تولید خیلی پرهزینه صورت می‌گیرد.
دکتر نیلی به مطالعه دیگری که خودش در بخش صنعت انجام داده است، اشاره کرد و گفت: در این مطالعه، بهره‌‌‌وری در بنگاهها را برحسب سه پارامتر اندازه بنگاه (بزرگ، متوسط و کوچک)، رشته فعالیت و نوع مالکیت بررسی کردیم. مشاهده اولیه ما وضعیت نامطلوب را نشان داد به این معنا که برخلاف انتظاری که داشتیم، بهره‌‌‌وری با سایز بنگاهها رابطه عکس داشت. در حالی که انتظار داریم این رابطه مستقیم باشد. چون بنگاههای بزرگ هم مزیت صرفه در مقیاس دارند و هم انباشتی از تجربه و دانش در یک بنگاه بزرگ در مقایسه با سایر بنگاهها وجود دارد.
در این مطالعه، نتیجه متفاوت از انتظار را علت‌‌‌یابی کردیم و مشخص شد، بهره‌‌‌وری بنگاههای بزرگ عمدتا تحت‌تاثیر شرایط محیطی است؛ اما در بنگاههای متوسط و کوچک، سهم عوامل درونی بنگاه در بهره‌‌‌وری، قابل‌توجه است. بنابراین یک بنگاه کوچک کمتر از شرایط بیرونی تاثیر می‌‌‌پذیرد.
به بیان دیگر مدیر یک شرکت کوچک در مقایسه با متوسط، بهتر می‌تواند در شرایط نامناسب (بیرونی) ادامه حیات بدهد؛ در حالی که بنگاههای بزرگ از سیاست‌‌‌های نادرست و تلاطم‌‌‌های اقتصاد کلان خیلی تاثیرپذیر هستند.
دکتر نیلی در ادامه سخنرانی خود تصریح کرد: نتیجه‌‌‌ای که در اوضاع کنونی اقتصاد ایران می‌شود از این مطالعه به عنوان نسخه کاربردی برداشت کرد آن است که شاید تندبادهایی که در اقتصاد ایران طی حال حاضر ابعاد آن قابل‌توجه است و بنگاهها تحت‌تاثیر این شرایط قرار گرفته‌‌‌اند، بنگاههای بزرگ را بیشتر از بنگاههای کوچک و متوسط متاثر سازد. بنگاههای کوچک در این شرایط بهتر می‌توانند به کار خودشان ادامه بدهند. شرایط بی‌‌‌ثباتی اقتصاد کلان که از یکسو تغییر مدل تورم از سال 97 به بعد، (در سال‌های اخیر سطح تورم از تورم بلندمدت بالاتر رفته است) و از سوی دیگر رشد منفی سرمایه‌گذاری به عنوان بزرگ‌ترین چالش بخش واقعی اقتصاد، آن را توضیح می‌دهند. اکنون نکته بااهمیت، جمع شما مدیران عامل و مدیران شرکت‌ها هستید که ترکیبی از عوامل تولید این گزارش را به عنوان یک هسته خیلی باارزش در اقتصاد ایران تشکیل می‌‌‌دهید. توصیه من به شما این است که تا می‌توانید سعی کنید به هر قیمت که شده کسب‌وکارتان را حفظ کنید. بعداز تولید شرکت‌های نوآور و استارت‌آپ‌‌‌ها در اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر، اکنون همه امیدها به آینده اقتصاد، وابسته به مسیر فعالیت شما و این نوع شرکت‌هاست نه شرکت‌هایی که از گذشته به‌وسیله دولت ایجاد شد و الان بزرگ هستند؛ اما ناکارآمدند. شاید اگر شما بتوانید به بازارهای صادراتی وارد شوید، بهتر بتوانید در این دوران خودتان را حفظ کنید؛ اصلاح ساختار هزینه و برون‌گرا شدن برای این دوران گذار، شاید تنها کاری باشد که می‌شود انجام داد. در این تندباد سخت که شرکت‌های ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد آنهایی که می‌توانند خودشان را حفظ کنند، بعد از این دوره، خیلی سریع رشد خواهند کرد. دکتر نیلی خطاب به تیم تهیه گزارش مدیران عامل نیز گفت: بر پایه این گزارش لازم است گام‌‌‌های بعدی را بردارید و پیامد این وضعیت برای شرکت‌ها را بررسی کنید. می‌شود برای سال بعد گزارش‌‌‌هایی همراه با توصیه‌‌‌هایی برای شرکت‌ها، تهیه کرد. دکتر مهدی شامی‌زنجانی نیز در این همایش، بر ضرورت‌‌‌های تحول دیجیتال در شرکت‌ها تاکید کرد و گفت: تحول دیجیتال ایدئولوژی کسب و کار است و همه مراحل کار شما مدیران عامل را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. سازمانی که قدرت رقابت در عصر دیجیتال را داشته باشد، یک مزیت مهم دارد. دو‌سوم شرکت‌ها می‌گویند آینده سازمان ما به تحول دیجیتال گره خورده است و این قابل تامل است. او همچنین گفت: توقع مدیران عامل از سیاستگذار، حمایت در بستر تحول دیجیتال زیاد است. در این میان، تعدیل مهارت کارکنان متناسب با تراز عصر جدید نیز ضرورت دارد. دکتر زنجانی همچنین گفت: سیاست‌‌‌های محدودکننده اینترنت در این عصر پیامدزا خواهد بود و اقتصاد را از بازی قدرت و ثروت در جهان بازمی‌دارد.
در این همایش، علیرضا کلاهی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی نیز گفت: در حال حاضر داشتن افق میان‌مدت و برنامهریزی سخت‌تر شده است. یکی از مهم‌ترین مشکلات اقتصاد ایران هم نبود همین چشمانداز است. پیامد این وضعیت باعث شده است فعالیت‌‌‌های غیرمولد جایگزین فعالیت‌‌‌های مولد شود. اما باید سرپا ماند و وارد بازار جهانی شد تا بتوان ادامه داد. ورود به بازار بین‌المللی باعث رقابت برای بقا می‌شود و کیفیت محصولات را افزایش می‌دهد. درباره فضای پیش رو در داخل نیز باید مدیران و فعالان اقتصادی مدام بتوانند حرف حساب را تکرار کنند تا بالاخره گوش شنوا پیدا شود.
