دیپلماسی غذایی از طریق برگرها و سیب‌‌زمینی سرخ کرده وارد روسیه شد و در بیش از سه دهه گذشته، وقتی شرکت‌‌هایی مثل مک‌‌دونالدز و پپسی و برخی افراد حقیقی، میلیاردها دلار صرف ساخت کارخانه‌ها و رستوران‌‌ها در این کشور کردند، به شکوفایی رسید و مردم روسیه را با فرهنگ و غذاهای آمریکایی آشنا کرد.

مارک کارنا، مدیر سابق مک‌‌دونالدز روسیه، در مصاحبه‌‌ای در سال ۲۰۲۰ و همزمان با سی‌‌امین سالگرد افتتاح نخستین شعبه این رستوران در اتحاد جماهیر شوروی سابق، گفته «مک‌‌دونالدز چیزی بیشتر از یک رستوران ساده در روسیه بود. می‌شد آن را نماد باز شدن آغوش شوروی به سوی غرب دانست.»

اما حالا حمله روسیه به اوکراین، همه‌چیز را تغییر داده و شرکت‌‌های مواد غذایی و رستوران‌‌های زنجیره‌‌ای برای واکنش به این اتفاق با دردسر مواجه شده‌‌اند. از یک طرف تحریم‌های اقتصادی آمریکا و متحدانش که ارتباط روسیه را با بانک‌های بین‌المللی قطع کرد و از طرف دیگر فشارهای فزاینده افکار عمومی و رسانه‌ها، باعث شد شرکت مک‌‌دونالدز بالاخره اعلام کند حدود ۸۵۰ شعبه خود در روسیه را موقتا تعطیل می‌کند و عملیاتش در این کشور متوقف می‌شود.

مدت کوتاهی بعد از این اعلامیه مک‌‌دونالدز، دیگر شرکت‌‌های زنجیره‌‌ای مهم مثل استارباکس، کوکا کولا، پاپاجانز و یام برندز (که شرکت مادر KFC و پیتزا هات است) اعلام کردند فعالیت خود را در روسیه متوقف می‌کنند.

مک‌‌دونالدز که میلیون‌ها دلار برای ساخت رستوران‌‌های خود در روسیه سرمایه‌‌گذاری کرده و نماد فرهنگ آمریکایی در این کشور محسوب می‌شود، قبلا هم اثرات ژئوپلیتیک را احساس کرده بود. در سال ۲۰۱۴ و زمانی که آمریکا و چند کشور دیگر، به دلیل الحاق کریمه، تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه اعمال کردند، مقامات مک‌‌دونالدز مجبور شدند تعدادی از شعب خود را در این کشور ببندند، از جمله نخستین شعبه در میدان پوشکین. البته این رستوران ۹۰ روز بعد، دوباره بازگشایی شد.

به جز رستوران‌‌ها، به گزارش Yale، تاکنون بیش از ۳۰۰ شرکت جهانی عملیات خود را در روسیه متوقف کرده‌‌اند.

متا دیگر نمی‌گذارد رسانه‌های دولتی روسیه در این پلتفرم تبلیغات داشته باشند.

شرکت دایملر تراک، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کامیون‌‌های تجاری در دنیا، همان ابتدا امور کسب‌‌وکار خود را در روسیه متوقف کرد؛ از جمله مشارکت با شرکت روسی کاماز (Kamaz) را‌. نام ده‌ها شرکت انرژی مهم مثل شل، بی‌پی  و اکسان‌موبیل هم در بین تحریم‌‌کننده‌ها به چشم می‌‌خورد.

برخی شرکت‌‌ها مثل توتال فرانسه گفته‌‌اند شراکت‌‌های قبلی خود را با روسیه حفظ می‌کنند (مثل سهام ۲۰ درصدی در شرکت تولید گاز نوواتک)، اما از سرمایه‌‌گذاری‌‌های جدید در این کشور خودداری خواهند کرد. بوئینگ هم اعلام کرده از این به بعد، تیتانیوم لازم برای ساخت جت‌‌های مسافری خود را از کشور دیگری تامین خواهد کرد.

شرکت مادر اپلیکیشن Bumble، گفته دیگر عملیات خود را در روسیه ادامه نمی‌دهد و اپلیکیشن‌‌های خود را از پلتفرم‌‌های اپل و اندروید در این کشور و همچنین بلاروس، حذف می‌کند. روسیه، بلاروس و اوکراین، حدود ۸/ ۲ درصد درآمد این شرکت در سال گذشته را به خود اختصاص داده بودند.

در کنار اسامی بزرگ، کسب‌‌وکارهای کوچک‌تر هم هرگونه فعالیتی را که به روسیه مربوط می‌شود، متوقف کرده‌‌اند. فروشگاه Ann’s Deli & Bakery واقع در شیکاگو، که به فروش کالاهای روسی معروف است، علامتی نصب کرده و اعلام کرده دیگر محصولات ساخت روسیه را عرضه نخواهد کرد. دن اوتول، مدیرعامل شرکت آمریکایی پهپاد تجاری‌DroneDek، گفته امتیاز حمل‌‌ونقل با پهپاد در روسیه را لغو می‌کند. اوتول می‌گوید با اینکه شرکتش استارت‌آپی بسیار کوچک است، اما توقف خدماتش در حمایت از اوکراین، اقدامی نمادین بوده و امیدوار است کسب‌‌وکارهای دیگر هم از آن تبعیت کنند.

به گزارش مجله INC و به نقل از سایت IEB.today، این واکنش شرکت‌‌ها - چه کوچک و چه بزرگ - برای آنها در بلندمدت تبعاتی دارد که نزدیک‌‌ترین آن، کاهش قابل توجه درآمد خواهد بود. اقتصاد روسیه در مقایسه با آمریکا کوچک است – ۵/ ۱ در برابر ۹/ ۲۰ تریلیون دلار. اما آنقدر هم کوچک نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. سلطه صنعت فلزات روسیه که برای ساخت لوازم برقی و تراشه‌های نیمه‌رسانا حیاتی است، آنقدر در بازار زیاد است که تحریم آن، تحلیلگران را نگران کرده است. همچنین روسیه، تولیدکننده بزرگ گندم و انواع دانه‌ها محسوب می‌شود.

 نقش ESG

خروج شرکت‌‌ها از اقتصاد روسیه، تقریبا از همه بخش‌ها، آن هم با سرعتی بی‌‌سابقه، این سوال را مطرح می‌کند که واکنش به یک جنگ بی‌‌دلیل، کجای طیف تصمیم‌گیری رهبری سازمانی قرار می‌گیرد؟

از یک طرف، در میان تحریم‌ها، تورم و کاهش شدید ارزش روبل، بیرون آمدن از بازار روسیه برای خیلی از برندهای مصرفی به‌صرفه‌تر از ادامه فعالیت است.

از طرف دیگر، این اقدامات، جلوه‌‌ای از اثر ESG (عوامل اجتماعی، زیست محیطی و حاکمیت شرکتی) در سطوح مدیریت ارشد یا تغییر شکلی بزرگ در استراتژی شرکتی است. تاکید بر مسوولیت اجتماعی شرکتی، نقش مهمی در واکنش شرکت‌‌ها داشته است.

خیلی از کسب‌‌وکارها معتقدند ریسک تخریب وجهه عمومی آنها، از اثرات مالی مهم‌تر است. حتی شرکت‌‌هایی که در ابتدا واکنشی نشان ندادند، در رسانه‌های اجتماعی و از طرف سرمایه‌‌گذاران سازمانی، مورد حمله قرار گرفتند.

 فعالان توییتر، لیستی از برندها را در این شبکه اجتماعی دست به دست کردند که در صورت ادامه فعالیت آنها در روسیه، محصولاتشان را بایکوت کنند؛ از جمله مک‌‌دونالدز، کوکا کولا، پپسی و استارباکس. ویتلد هنیز، استاد مدیریت مدرسه وارتون، می‌گوید: «اگر قرار باشد تحت فشار تصمیم بگیرید، بهتر است باجرات به نظر برسید.»