استونی، کشور استارت‌آپی متحول کننده آینده کسب‌وکار
اصلاحات بوروکراتیک در سطح یک کشور را چگونه می‌توان به یک استارت‌آپ تشبیه کرد؟ استونی در حال حاضر یک پلت‌فرم خدمات اجتماعی ایجاد کرده که به اندازه یک تجربه خرید آنلاین، نیازی به هیچ‌گونه تماس حضوری ندارد. تحول دولت الکترونیک استونی، پروژه‌ای است که برای ایجاد یک دولت کارآمد بدون نیاز به کاغذبازی در این کشور حوزه بالتیک طراحی شده و حتی محیط خدمات کسب‌وکار مجازی بدون مرز برای کشورهای دیگر هم ایجاد کرده است.
در داخل استونی، این سیستم همه اجزای دولت را در یک پلت‌فرم به هم متصل می‌کند که هر شهروند از طریق یک کارت شناسایی الکترونیک به آن دسترسی دارد. اساس کار سیستم طبق این اصل است که در بدنه دولت اطلاعات یک بار وارد می‌شود و به اشتراک گذاشته می‌شود سپس مردم می‌توانند از کارت شناسایی خود برای انجام وظایفی مثل رای دادن، احراز هویت و پرداخت مالیات استفاده کنند.
از طریق همین پلت‌فرم، غیراستونیایی‌ها هم می‌توانند برای اقامت یا کار درخواست بدهند. افراد عضو، این حق را دارند که از این طریق کسب‌وکاری را شروع کنند و یک ID آنلاین بین‌المللی تضمین‌شده داشته باشند که به آنها امکان می‌دهد به‌صورت مجازی معامله کنند، قرارداد امضا کنند و از دیگر خدمات مورد نیاز برای راه‌اندازی و اداره یک کسب‌وکار بهره‌مند شوند.
متس کاسکما، مدیر استراتژی کسب‌وکار اقامت الکترونیک استونی می‌گوید: «می‌خواهیم کشورمان مثل یک اپلیکیشن شود. ۵۰ سال است یک بوروکراسی ناخواسته به جا مانده از دوران اتحاد جماهیر شوروی به ما تحمیل شده و ما آن را نمی‌خواستیم. در مقایسه با خیلی از کشورهای دیگر، یک انفصال متفاوت از شوروی ایجاد کردیم و خدمات اجتماعی را از بند رهانیدیم.»
خروج شوروی
در سال‌های دهه ۹۰، برنامه‌های استونی برای ساخت دولت، بیشتر از سیلیکون ولی الهام گرفته شده بود تا دولت‌های کشورهای بزرگ. کاسکما می‌گوید: «سعی کردیم کارها را خیلی سریع پیش ببریم. کل نظام کمونیستی و صنعت سنگین آن را محو کردیم. می‌خواستیم محیطی مناسب برای سرمایه‌گذاری و تشکیل یک نظام قانونی قدرتمند ایجاد کنیم و نتیجه گرفتیم.»
در سال‌هایی که کاسکما مدرسه می‌رفت (۱۹۹۵ تا ۲۰۰۷)، اقتصاد استونی به سرعت رشد کرد و رشد اقتصادی آن کمی پایین‌تر از ۸ درصد بود. در همین زمان بود که ماجرای کشیدن خط تلفن به فنلاند که از دوران شوروی مطرح شده بود، جنجالی شد و باعث شد جرقه تحولات عمیق‌تری در زیرساخت‌های این کشور زده شود. زیرساخت‌های استونی این فرصت را داشت که به سوی کشورهای توسعه‌یافته‌تر خیز بردارد.
به گفته کاسکما، دولت استونی واقعا مشتاق بود ایده‌های جدید را پیاده کند و همه چیز از سیلیکون ولی نشات می‌گرفت. به خاطر همین، در سال ۲۰۰۰ آنها یک کارت‌شناسایی ملی معرفی کردند که مشابه همین «کارت اقامت الکترونیک» فعلی است و یک تراشه هوشمند دارد که خدمات اجتماعی از طریق آن ارائه می‌شود.
این کارت الکترونیک ابتدا برای ثبت مشخصات جمعیتی مورد استفاده قرار گرفت، سپس سوابق پزشکی هم به آن اضافه شد. امروز ۳۵۰ پایگاه داده به هم مرتبط به این تراشه وصل هستند. برنامه اصلی این بود که این کارت ابتدا به دست مردم برسد و سپس در طول زمان، خدمات مختلف به آن اضافه شود.
سیارهای دیجیتال
خود استونیایی‌ها فکر نمی‌کردند کار به اینجا برسد. کاسکما می‌گوید: «واقعا نمی‌دانستیم قرار است چه چیزی از این طرح بیرون بیاید. فکر کردیم شاید این کارت برای تشخیص هویت دیجیتال امن مورد استفاده قرار بگیرد و تصور نمی‌کردیم برای کسب‌وکار آن‌قدر محبوب شود. وقتی از طریق برنامه اقامت الکترونیک آن را برای همه افراد دسترس‌پذیر کردیم، متوجه شدیم مردم کشورهای دیگر هم ثبت نام می‌کنند تا شرکت‌های خود را به‌صورت آنلاین راه‌اندازی و اداره کنند. فکر کردیم شاید روش‌های آسان‌تر دیگری برای راه‌اندازی یک استارت‌آپ وجود داشته باشد؛ به‌ویژه در میان کارآفرینان اروپایی. اما در کمال تعجب این طرح در میان اروپایی‌های دیگر هم محبوبیت زیادی پیدا کرد.
برای کارآفرینان دورکار و افرادی که به‌صورت دیجیتال از هر جایی با لپ‌تاپ خود کار می‌کنند، این طرح خیلی جذاب است. روند پرداخت مالیات هم در هر کشوری که آنها ساکن شوند، نظم و ترتیب بیشتری پیدا می‌کند.»
استارت‌آپ‌های خارجی که از این طریق تاسیس شده‌اند، لزوما مشمول پرداخت مالیات به استونی نیستند، اما هر جا ارزش افزوده ایجاد شود، مالیات آن را می‌پردازند. و اگر شرکت شما واجد شرایط پرداخت مالیات در استونی باشد، یکی از پایین‌ترین نرخ‌های مالیات شرکتی در اروپا را خواهد پرداخت.
چرا استونی؟
چشم‌انداز طرح اقامت الکترونیک، فراتر از کاهش بوروکراسی اداری است و کلا برای استونی سودآور است و روشی ارزشمند برای این کشور کوچک است تا خود را برند کند. تبادل آزاد، کارآفرینانه و به هم متصل: بله، همه اینها درست است، اما این پروژه، فرهنگ دیجیتال استونی را به‌طور اساسی ارتقا داده و فراتر از کارآیی و بوروکراسی می‌رود تا چشم‌انداز جدیدی برای هویت ملی ارائه کند. هدف این است که اقامت الکترونیک، به ابزاری تبدیل شود که هر آنچه برای کارآفرینان دسترس‌پذیر است را تغییر دهد و کل جمعیت را نیز توانمند کند.
پروژه استونی الکترونیک ممکن است سوالاتی در مورد ماهیت یک کشور بودن و یک شرکت بودن مطرح کند. اما تعلق گرفتن جایزه نوآوری مدرسه کسب‌وکار لندن، به این دلیل بوده که آنها تمایل دارند «روش انجام کسب‌وکار در دنیا» متحول شود. استونی که از فرهنگ استارت‌آپی الهام گرفته، شاید نقطه اوج کارآفرینی‌گرایی باشد: کشوری که خیلی زیاد مثل یک استارت‌آپ بلندپرواز و پیشرو رفتار می‌کند.
