۳۰راهکار تاب‌آوری در مدیریت بحران کرونا
بیشترین مشاغلی که آسیب دیده‌اند در صنایع پوشاک، گردشگری، حمل‌ونقل، آموزش حضوری، فرهنگی و تفریحی قرار دارند. پاندمی کرونا شرایطی را در کشور به وجود آورده که بیشتر صاحبان کسب‌وکار، به بقای فعالیت خود می‌اندیشند و پایان بحران لزوما به معنی بازگشت به دوره ماقبل نیست. بنابراین مدیران و کارآفرینان برای کاهش تهدیدها و افزایش امکان بقا و بهره‌گیری از فرصت‌های آتی در دوره پساکرونا، به استراتژی‌های تاب‌آوری نیاز دارند. تاب‌آوری برای شرکت‌ها به معنی توانایی مقاومت در برابر بحران‌ها و فاکتورهای ریسک است. استراتژی، کسب‌وکار یک شرکت را در برابر ریسک‌های بالقوه حمایت و به برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری و بقا در شرایط آشفته کمک می‌کند. استراتژی‌های تاب‌آوری بر روش‌ها و ابزارهای جدید برای مواجهه با تغییرات پیچیده تاکید دارند که به انطباق‌پذیری و سازگاری سریع در شرایط عدم اطمینان و بهره‌گیری از فرصت‌های جدید کمک می‌کنند. دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران در راستای مسوولیت اجتماعی و رسالت خویش، اقدام به انتشار سلسله گزارش‌هایی کرده تا بتواند به جامعه کسب‌وکار کشور برای مقابله با این تهدید جهانی، کمکی هر چند کوچک کند. یکی از این گزارش‌ها در زمینه پنج استراتژی تاب‌آوری در دوره بحران کرونا است که در اینجا ۳۰ راهکار مرتبط با این استراتژی‌ها معرفی شده‌اند.
راهکارهای استراتژی سرمایه انسانی. یکی از مهم‌ترین وظایف مدیران در مواجهه با بحران کرونا، توجه به اقدامات پیشگیرانه و حمایتی برای کارکنان است تا بتوانند محیط کار ایمن و سلامت ایجاد کنند. حمایت از کارکنان در این شرایط بر تعهد بلندمدت کارکنان تاثیر مثبت دارد. از دست دادن نیروهای با استعداد در زمان فعلی، در دوران پساکرونا به سادگی قابل جبران نخواهد بود. برخی راهکارها در این زمینه عبارتند از: ۱- تاکید بر موقتی بودن بحران و بازگشت کارکنان به محیط کار پس از برقراری شرایط عادی، ۲- ارائه آموزش‌های تخصصی موردنیاز کارکنان به‌صورت مجازی، ۳- به‌کارگیری اقدامات مراقبتی و پیشگیرانه و نظارت دقیق بر اجرای دستورالعمل‌های مرتبط، ۴- بررسی امکان دورکاری و تعیین معیارهای ارزیابی عملکرد کارکنان در دوره دورکاری، ۵- به‌کارگیری اقدامات ابتکاری برای حفظ کارکنان به‌جای تعدیل نیرو، مانند پرداخت بخشی از حقوق، کاهش پرداخت مزایا به‌صورت موقت، ۶- تشویق کارکنان به ارائه پیشنهادهای ابتکاری و کاربردی مرتبط با مدیریت بحران.
راهکارهای استراتژی بازاریابی و فروش. با شروع بحران کرونا، جامعه از نظر روانی و اقتصادی آسیب دیده است. مشتریان برای انطباق خود با بحران، عادات و رفتار خرید خود را تغییر داده‌اند. بنابراین شرکت‌ها در این دوران باید اقدامات مناسبی را به‌منظور تطابق با تغییرات بازار و رفتارهای جدید مصرف‌کنندگان، اتخاذ کنند. نکته مهم آن است که استراتژی‌های بازاریابی با مزیت‌های رقابتی در ارتباط مستقیم است و می‌تواند به افزایش نقدینگی در شرایط فعلی کمک کند. برخی راهکارها در این زمینه عبارتند از: ۷- به‌کارگیری روش‌های نوین مانند فروش آنلاین، ۸- توسعه سبد محصولات با نوآوری سریع مبتنی بر نیازهای مشتریان، ۹- برقراری ارتباط مداوم با مشتریان از طریق کانال‌های مختلف (تلفن، پیام کوتاه، ایمیل و شبکه‌های اجتماعی)، ۱۰- توجه به انتظارات مشتریان در بخش‌های مختلف بازار، ۱۱- توجه به اولویت‌گذاری مشتریان و محصولات.
راهکارهای استراتژی مدیریت زنجیره تامین مواد اولیه. مدیریت زنجیره تامین عبارت است از فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل عملیات مرتبط با زنجیره تامین و جابه‌جایی و موجودی انبار با هدف حداقل‌سازی هزینه‌ها و حداکثرسازی کارآیی و سود. به‌دلیل افت تولید درکشورهای مختلف و محدودیت جابه‌جایی بین کشورها، مشکلات زیادی در زنجیره تامین کسبوکارها به‌وجود آمده و بنابراین باید با اقداماتی ابتکاری، مشکلات تامین مواد اولیه را کاهش داد. برخی راهکارها در این زمینه عبارتند از: ۱۲- شناسایی و ارزیابی ریسک‌های زنجیره تامین و اولویت‌بندی آنها، ۱۳- ارتباط مستمر با تامین‌کنندگان و آگاهی از شرایط تولید و توزیع آنها، ۱۴- شناسایی تامین‌کنندگان جایگزین، ۱۵- شناسایی مواد اولیه جایگزین، ۱۶- تسریع در برنامه‌ریزی لجستیک و توجه ویژه به حمل‌ونقل مواد.
راهکارهای استراتژی مدیریت مالی. بحران کرونا باعث کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش فروش بسیاری از کسبوکارها شده است. بنابراین در چنین شرایطی، جریان نقدینگی که حیات کسبوکارها به آن وابسته است با مشکل مواجه شده و تمرکز بر مدیریت منابع مالی و انضباط مالی را ضروری کرده است. برخی راهکارها در این زمینه عبارتند از: ۱۷- مدیریت جریان نقدینگی و حصول اطمینان از انضباط مالی، ۱۸- کاهش هزینه‌های غیرضروری و اتخاذ رویکرد سخت‌گیرانه در هزینه‌کرد، ۱۹- بررسی گزینه‌های دریافت وام و تامین اعتبارات، ۲۰- بررسی تعهدات مالی و غیرمالی شرکت در شرایط فورس‌ماژور، ۲۱- متوقف کردن پروژه‌های بلندمدت و کمتر ضروری، ۲۲- بررسی راهکارهای تامین مالی جمعی و تسهیلات اعتباری سریع، ۲۳- به‌کارگیری رویکرد تاخیری در بازپرداخت بدهی‌ها و حساب‌های پرداختنی، ۲۴- به‌کارگیری رویکرد تعجیلی دریافت مطالبات، حساب‌های دریافتنی و بدهی‌ها.
راهکارهای استراتژی تفکر استراتژیک و کارآفرینانه. تفکر استراتژیک را می‌توان فرآیند تحلیل و ارزیابی محیط کسب‌وکار، خلق چشم‌انداز آینده و توسعه اقدامات ابتکاری برای دستیابی به اهداف کلان شرکت تلقی کرد. این تفکر علاوه بر تحلیل‌های کمی و عددی، بر نگرش کارآفرینانه، خلاقانه و غیرخطی تاکید دارد. در دوره بحران کرونا که ویژگی آن تغییر انتظارات مشتری، کارکنان و ذی‌نفعان است، تفکر استراتژیک به‌عنوان هسته مرکزی خلق مزیت رقابتی تلقی می‌شود تا بتوان با تغییرات همسو شد و پاسخ مناسبی ارائه داد. برخی راهکارها در این زمینه عبارتند از: ۲۵- تحلیل محیط کسب‌وکار، اقتصاد کلان و سیاست‌های دولت، ۲۶- تدوین برنامه‌ها براساس مزیت‌ها و متناسب با شرایط، ۲۷- تلاش برای تغییر مدل کسب‌وکار متناسب با انتظارات فعلی مشتریان، ۲۸- توجه به روندهای پیش روی کسب‌وکار در پساکرونا، ۲۹- به‌کارگیری رویکردها و روش جدید کارآفرینانه، ۳۰- توجه به مسوولیت اجتماعی شرکت.
در پایان، ذکر این نکته ضروری است که در همه کسبوکارها، ممکن است ۳۰ راهکار را نتوان به‌صورت مشابه استفاده کرد. بنابراین برای پیاده‌سازی آنها بهتر است برخی راهکارهای گذشته و فاقد کارآیی حذف شوند، برخی اقدامات بالا بیشتر تکرار شوند، برخی اقدامات جدید متناسب با وضعیت جدید خلق و اجرا شوند و برخی راهکارهای گذشته به فراموشی سپرده شوند.
