مطالعه موردی ارزیابی ریسک حریق انبارهای سنتی

الزامات مدیریت ایمنی در محیط کار

جعفر شکرانه مهربانی، حسن هویدی، حسین مرتضوی‌نژاد پیشرفت روزافزون صنایع در دنیای امروز باعث توسعه اقتصادی جوامع شده که همین مساله در محیط‌های شهری، توسعه در ساختار تجاری را در پی داشته است. در طراحی ساختار سازمانی توجه به محصول، مشتری، اندازه و منطقه عملیاتی ضروری است. ایمنی مکان‌های تجاری از اهمیت زیادی برخوردار است که در این میان عوامل تهدیدکننده نظیر آتش‌سوزی، در این محیط‌ها و به‌ویژه بازارهای سنتی پیامدهای فراوانی را به دنبال دارد. بازارها که از دو کارکرد اقتصادی و اجتماعی برخوردارند، پدیده‌های مهمی در ساختار زندگی شهری به‌شمار می‌روند. بازار نه‌تنها بنیادی اقتصادی و نهادی اجتماعی است، بلکه میراثی فرهنگی و بازتابی از هنر و معماری است. همچنین به‌دلیل کارکردهای گسترده‌اش، بر تمام امورات زندگی شهری اثرگذار است و تامین ایمنی در برابر حوادث از جمله آتش‌سوزی در این اماکن اهمیت فراوانی دارد.

صاحبان کسب‌وکار‌های کوچک باید به اهمیت این موضوع توجه لازم را داشته و با برنامه‌ریزی و اختصاص بودجه لازم کسب‌وکار خود را در برابر حوادث اینچنینی مصون بدارند. عدم باور و توجه لازم به بروز حوادث ناگهانی از نمونه‌هایی است که شاهد آن هستیم و هر از چندگاهی وقوع حوادث و پیامدهای آن (تجربه پلاسکو) بیش از پیش توجه و نیاز به آمادگی لازم و ضرورت مدیریت بحران را تاکید می‌کند. در جوامع توسعه‌یافته با آموزش از دوران کودکی و نهادینه کردن اهمیت زندگی، افراد را نسبت به حوادث و آمادگی لازم برای مواجهه با خطرات احتمالی آگاه می‌کنند. اما رعایت نکات ایمنی و وجود اقدامات لازم و برنامه‌ریزی‌شده برای حفاظت فردی باید از طرف صاحبان کسب‌وکار و مدیران مربوطه انجام شود. یکی از مهم‌ترین مباحث تاثیرگذار در هر سه مقوله ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست، آتش‌سوزی است. استفاده از روش‌های مناسب ارزیابی ریسک آتش‌سوزی با شناسایی خطرات موجود و به‌کارگیری اقدامات فنی و مدیریتی لازم برای کنترل یا کاهش احتمال وقوع و اثرات آنها، خسارت‌های مختلف ناشی از حریق را به میزان زیادی کاهش می‌دهد. ‌ مطالعات نشان می‌دهد که نیمی از مرگ و میرهای ناشی از حریق، در حریق‌های ساختمانی اتفاق می‌افتد.

تلاش در زمینه ایمنی حریق و ارزیابی ریسک آن، سه هدف کلی را دنبال می‌کند که شامل تامین ایمنی افراد، کاهش خسارت مالی و کاهش وقفه کاری است. سطح بالای خسارت‌های جانی و مالی ناشی از حریق، ضرورت توجه ویژه به بحث ایمنی حریق را مشخص می‌کند.

براساس نتایج این تحقیق موردی از منظر روش انجام پیمایشی- توصیفی و از نوع هدف کاربردی است و جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه مدیران، کارشناسان و کارکنان بازار بزرگ در شهر تهران بوده است. ریسک‌های حریق در انبار و در بازار تهران شامل «ریسک مواد»، «ریسک عدم رعایت نکات ایمنی»، «ریسک مدیریت»، «ریسک مالی»، «ریسک تاسیسات»، «ریسک محیطی» و «ریسک نیروی انسانی» عنوان شده‌اند. همچنین کلیه مولفه‌های ایجاد ریسک‌ها که در تحقیق حاضر درنظر گرفته شده‌اند، معنادار هستند. (جدول ۱)

 

نتایج رتبه‌بندی کلی عوامل، نشان داد «عدم اقدامات مناسب و کافی از سمت مدیران جهت مکانیابی صحیح مواد قابل‌اشتعال» در رتبه اول، «کمبود منابع مالی جهت جایگزین کردن تاسیسات قدیمی با تکنولوژی‌های جدید» در رتبه دوم و «عدم وجود مستندات جهت آموزش نیروی کار» در رتبه سوم است.

 

همچنین نتایج رتبه‌بندی ریسک‌ها نشان داد «ریسک تاسیسات» دارای بالاترین اهمیت بوده و «ریسک مواد» دارای کمترین اهمیت است. «ریسک عدم رعایت نکات ایمنی» در رتبه دوم، «ریسک مالی» در رتبه سوم، «ریسک محیطی» در رتبه چهارم، «ریسک مدیریت» در رتبه پنجم و «ریسک منابع انسانی» در رتبه ششم قرار گرفته‌اند.

در این تحقیق نتایج نشان داد، در بین راه‌های کنترلی ریسک‌های حریق، «ابقا ریسک» در رتبه اول، «انتقال ریسک» در رتبه دوم، «مکانیزم کنترل ریسک‌های ویژه» در رتبه سوم، «ایجاد انگیزه‌های موثر» در رتبه چهارم، «پیشگیری از ریسک» در رتبه پنجم، «اجتناب از ریسک» در رتبه ششم، «اتحاد در پشتیبانی» در رتبه هفتم، «پراکندگی ریسک» در رتبه هشتم و «آنالیز سود و هزینه» در رتبه نهم است.