سفته؛ راه‌های مطالبه عادی و واخواست
قانون‌گذار صرفا بیان کرده است: سفته سندی است که به‌موجب آن امضاکننده تعهد می‌کند مبلغی درموعدمعین یاعندالمطالبه دروجه حامل یاشخص معین یابه حواله کرد آن شخص واریز کند. سفته حتما علاوه برامضایامهرباید دارای تاریخ و مبلغ باتمام حروف، نام گیرنده وجه و تاریخ پرداخت باشد.یکی از موارد مهم درخصوص سفته چگونگی اجرای مفاد آن است. همین امر خود باعث تردید‌ها و شک‌های متعددی برای مدیران شرکت‌ها است. آنها همواره این پرسش را در ذهن دارند، اگر بخواهیم در قراردادی ضمانت حسن اجرای قرارداد داشته باشیم، کدام سند قابلیت پیگیری بیشتری دارد؟ سفته یا چک؟ از طرف دیگر عموما راجع به واخواست سفته اطلاعاتی ندارند و اساسا نمی‌دانند چه تفاوتی می‌کند سفته واخواست شود یا واخواست نشود. در یادداشت ذیل قصد داریم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.طبق قانون، تمام مقررات راجع به برات، در مورد سفته نیز لازم‌الاجرا است، بنابراین خیلی بدیهی است که وقتی به مقررات سفته اشاره می‌کنیم، در بسیاری از موارد به جای نام سفته به نام برات برمی‌خوریم. علت طبیعتا مشابهت مقررات این دو است.
اولین نکته اینکه، اگر سفته به رویت باشد یعنی به محض مطالبه قابل وصول باشد، ظرف یکسال از تاریخ صدور سفته باید مطالبه شود. ضمنا اگر سفته به کلی بدون تاریخ باشد، غالبا عندالمطالبه تلقی می‌شود به این معنا که صادرکننده قصدش این بوده به محض مطالبه دارنده سفته توانایی پرداخت وجه آن را تا سقف تعهدات سفته داشته باشد. اما اگر سفته تاریخ داشته باشد طبیعتا زودتر از زمان تاریخ قابلیت مطالبه را ندارد و به عبارت بهتر وجه آن در سروعده صرفا قابل مطالبه است.
واخواست چیست؟
واخواست در یک عبارت ساده مطالبه رسمی وجه سفته است. به آن اعتراض عدم تادیه نیز گفته می‌شود. به یک معنا مشابهت بسیاری با گواهی عدم پرداخت وجه چک که بانک‌ها صادر می‌کنند نیز دارد. وقتی دارنده سفته می‌خواهد به صورت رسمی، صادرکننده یا ظهرنویسان و ضامن‌های سفته را مورد تعقیب حقوقی قرار دهد، یکی از بهترین کارها در اولین فرصت، واخواست سفته است. خوبی کار این است که به محض واخواست سفته، ابلاغ واخواست به متعهد نیز انجام می‌شود و او متوجه می‌شود که دارنده آماده پیگیری قضایی برای مطالبه وجه خود است.
اگر دارنده سفته قصد داشته باشد علیه تمام متعهدان سفته (اعم از ضامنین و ظهرنویسان) اقامه دعوی کند و مسوولیت تضامنی آنها را بخواهد باید نهایتا ظرف یکسال از تاریخ سفته آن را مطالبه کند. اگر این کار را انجام ندهد حق مطالبه وجه را از سایر متعهدین به جز صادرکننده از دست می‌دهد. اگر بخواهد به صورت رسمی واخواست کند نهایتا باید از تاریخ وعده یا سررسید ظرف ده روز آن را واخواست کند. اگر هم سفته عندالمطالبه بود می‌تواند ظرف یکسال مطالبه کند و پس از یکسال باید در نهایتا ۱۰ روز آن را واخواست کند.
ضمنا در شهرهای مختلف دوایری وجود دارد که دایره واخواست نامیده می‌شود. این دوایر کاری به جز واخواست سفته ندارند و تنها در این خصوص می‌توان به آنها مراجعه کرد. همچنین هزینه واخواست نیز باید پرداخت شود. هزینه واخواست ۲ درصد ارزش سفته است. بنابراین مشاهده می‌شود که هزینه آن هزینه قابل توجهی است. به همین سبب در بسیاری موارد دارندگان سفته، بدون واخواست، وجه سفته را مطالبه می‌کنند. این عمل گرچه باعث می‌شود بسیاری از امتیازات تجاری بودن سفته از دست برود، اما در عمل هزینه کمتری در بدو امر به دارنده تحمیل می‌شود.واخواست نیز در سه نسخه تنظیم می‌شود. یک نسخه در دایره واخواست باقی می‌ماند، یک نسخه به واخواست کننده تقدیم می‌شود و یک نسخه نیز به متعهد سفته ابلاغ می‌شود.
سفته اما برخلاف چک، وجه کیفری به هیچ عنوان ندارد. نمی‌توان صادرکننده سفته را با عنوان پرداخت سفته بلامحل تحت تعقیب کیفری قرار داد. در پاسخ به پرسش دوم علاوه‌بر مطلبی که گفته شد نیاز است توضیح داده شود، اینکه برای ضمانت از سفته استفاده کنیم یا چک، در غالب موارد تفاوت ماهوی چندانی نمی‌کند. یک خصوصیت برتر چک این است که نحوه اصطلاحا برگشت خوردن آن و از نظر حقوقی اخذ گواهی عدم پرداخت وجه چک بسیار ساده‌تر است. برگشت خوردن چک نه تنها بعد از مدت کوتاهی به بانک مرکزی اطلاع‌رسانی می‌شود، بلکه باعث بدحساب شدن مشتری و از دست دادن امتیازات بانکی او می‌شود. اما واخواست سفته نیاز به تشریفات بیشتری دارد. حتما باید به دایره واخواست مراجعه کرد و موعد آن نیز مشخص و محدود است. از سوی دیگر دارنده چک باید هزینه قابل‌توجهی نیز در این مورد پرداخت کند درحالی‌که برگشت خوردن چک هیچ هزینه‌ای ندارد. از سوی دیگر اگر هدف دارنده این باشد که صادرکننده از جدیت او در پیگیری حقوقی مطالبه وجه خود مطلع شود، با برگشت خوردن چک این امر بلافاصله به صادرکننده اطلاع‌رسانی می‌شود، ولی درخصوص سفته ممکن است این مدت طولانی‌تر باشد. از طرف دیگر اگر نشانی صادرکننده سفته تغییر کرده باشد ممکن است درعمل او هیچ گاه از این قضیه تا روز اجرای حکم دادگاه مطلع نشود. با این همه، با توجه به اینکه سفته کاملا اعتبار یک سند قوی تجاری را داراست و هم اینکه اخذ و مبادله آن به سهولت انجام می‌شود، همواره جایگاه ویژه‌ای بین افراد داشته است. تا جایی که حتی شرکت‌های معتبر نیز معمولا در پذیرش سفته امتناع نکرده و آن را می‌پذیرند.
ارسال نظر