آیا مردان نقاشان بهتری هستند؟
تبعیض جنسیتی در بازار هنر جهان
ممکن است دلیل این تفاوت به میزان مهارت آنها در خلق تابلوها مرتبط دانسته شود ولی آیا این حقیقت دارد؟ شاید در نگاه نخست این طور به نظر بیاید، چون عنوان گران‌ترین تابلوی نقاشی که تاکنون فروخته شده است به «سالواتور موندی» اثر لئوناردو داوینچی تعلق دارد که به قیمت ۴۵۰میلیون دلار به فروش رسید؛ این درحالی است که رکورد گران‌ترین تابلوی نقاشی یک هنرمند زن به یکی از نقاشی‌های «جورجیا اوکیف» تعلق دارد که به قیمت ۴/ ۴۴میلیون دلار فروخته شد. اما به نظر گزارش‌نویس گاردین این قیاس عادلانه نیست، چون در بیشتر تاریخ بشریت، زنان اجازه نداشتند همچون مردان در هنر فعالیت کنند، در نتیجه استادان زن قدیم کمتری نسبت به مردان وجود دارد. اما حتی در فهرست هنرمندان زنده جهان نیز جف کونز با یک اثر هنری ۹۱میلیون دلاری رکورد را در اختیار دارد، این درحالی است که گران‌ترین اثر متعلق به یک هنرمند زن زنده فقط ۵/ ۱۲میلیون دلار است.
به گزارش ایسنا، هلن گُریل، نویسنده کتاب «زن‌ها نمی‌توانند نقاشی بکشند»، قیمت ۵هزار تابلوی نقاشی را که در سراسر جهان فروخته شده است مورد بررسی قرار داد و دریافت به ازای هر یک پوندی که یک هنرمند مرد برای اثرش دریافت می‌کند ۱۰ پنس عاید هنرمند زن میشود. او در گفت‌و‌گویی درباره واکنشش به این تفاوت توضیح داده است: «این شوکه‌کننده‌ترین شکاف ارزش جنسیتی است که تاکنون در یک صنعت با آن مواجه شده‌ام.» بله، این تفاوت واقعا شوکه‌کننده است. در برخی از مواقع، زنان ۷۰درصد دانشجویان کالج هنر را تشکیل داده‌اند و بر اساس شایستگی وارد شده‌اند. اما شکاف پرداختی همچنان پابرجاست. گُریل به یک اکتشاف تکان‌دهنده دیگر نیز دست یافته است. درحالی‌که ارزش اثر یک هنرمند مرد با امضا کردن آن افزایش پیدا می‌کند، ارزش اثر هنری یک هنرمند زن در صورت وجود امضای هنرمند، کاهش پیدا می‌کند؛ گویی که اثر هنری به واسطه زن بودن جنسیت هنرمند تنزل می‌یابد.
رنه آدامز، استاد رشته اقتصاد دانشگاه آکسفورد، تلاش کرد این فرضیه را که آیا مردان هنرمندان بهتری هستند، محک بزند. او به شرکت‌کنندگان، پنج نقاشی اثر هنرمندان مرد و پنج نقاشی اثر هنرمندان زن نشان داد و از آنها خواست که جنسیت هنرمند هر اثر را تشخیص دهند. حدس آنها ۵۰ درصد مواقع درست از آب درآمد. این گواه خوبی بر آن است که هنر مردان تفاوتی با هنر زنان ندارد و در نتیجه بهتر از هنر زنان نیست.
آدامز سپس به گروهی از مردان ثروتمند علاقه‌مند به گالری‌ها (مجموعه‌داران هنری) نقاشی‌ای را که توسط هوش مصنوعی خلق شده است نشان داد و هر بار تصادفی این نقاشی را به عنوان اثر یک هنرمند مرد یا زن معرفی کرد. اگر این نقاشی به عنوان اثر یک هنرمند مرد معرفی می‌شد، مجموعه‌داران علاقه بیشتری نشان می‌دادند. فقط کافی است به «داستان هنر» نوشته ارنست گامبریچ نگاهی بیندازید. این کتاب همچنان پرفروش‌ترین کتاب هنری جهان است و دانشجویان هنر نقاط مختلف جهان آن را مطالعه می‌کنند. در این کتاب ۶۸۸صفحه‌ای فقط به یک هنرمند زن اشاره شده است. پس آرتمیزیا جنتیلسکی چه میشود؟ یا فریدا کالو؟ یا اوکیف؟ وقتی اثر هنرمندی توسط یک موزه خریداری شود، ارزش آثار او رشد می‌کند. همین اتفاق زمانی که اثر هنرمندی به طور موقت به نمایش گذاشته میشود نیز تکرار میشود.
نقش مجموعه‌داران
همچنین طبق تحقیقات، بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸، تنها ۱۱درصد از آثار هنری سپرده‌شده به موزه های مهم آمریکا، اثر دست زنان بوده است. این پژوهش از طرف شرکت اطلاعات بازار هنر موسوم به آرت‌نت انجام شد. به گفته جولیا هالپرین، عضو تحریریه آرت‌نت‌نیوز و یکی از مولفان این تحقیق، نمایش آثار زنان از توجه بیشتری برخوردار شده، اما تعداد این آثار تغییر محسوسی نداشته است. در یک دهه گذشته، از مجموع ۲۶۰هزار و ۴۷۰ اثر هنری سپرده‌شده به ۲۶ موزه اصلی در آمریکا، تنها ۲۹هزار و ۲۴۷ اثر متعلق به زنان بوده است. کارشناسان در این زمینه اتفاق نظر دارند که شاخص موفقیت هنرمندان زن، تعداد نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی آنها نیست که اغلب با هزینه‌های پایین‌تری برگزار میشود، بلکه خرید مستقیم موزهها از مجموعه‌های دائم‌شان است.
در این مطالعه که با استناد به بیش از ۴۰ مصاحبه با متصدیان موزهها، هنرمندان، مجموعه‌داران و دلالان تهیه شده، چند دلیل برای نبود توازن جنسیتی وجود دارد. از جمله این دلایل، یکی وظیفه کمیته‌های موزهها برای تهیه آثار هنرمندان نام‌آشنا و دیگری نگرانی از بابت پرداخت پول برای هنرمندان زنی است که از پیشینه‌ای برای فروش آثار خود در حراجی‌ها برخوردار نیستند. همچنین تعصب و جانبداری مجموعه‌دارانی که آثار هنری را به موزهها اهدا می‌کنند و سلطه مردان بر تاریخ هنر، از دیگر دلایل این امر به شمار می‌رود.
یافته‌های این تحقیق همچنین نشان داد از حدود پنج هزار و ۸۰۰ هنرمند زنی که آثارشان در موزه‌های آمریکا به نمایش درآمد، ۱۹۰ زن یعنی تنها ۳ درصد، آمریکایی آفریقایی‌تبار بودند. محققان همچنین از موزه‌های سراسر آمریکا خواستند در مورد برابری جنسیتی در نمایشگاه‌ها گزارش دهند. طبق اطلاعات تهیه‌شده، از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸، ۱۴ درصد از همه نمایشگاه‌ها یا انفرادی بودند که آثار هنرمندان زن را به نمایش می‌گذاشتند یا گروهی بودند که در آنها نیز اکثر هنرمندان، زن بودند.
اما خبر خوب این است که جهان کم‌کم رو به تغییرات قدم برداشته است. موزهها سعی می‌کنند توازن را در مجموعه‌هایشان برقرار کنند. حتی مسوولان برخی از این موزهها آثار هنرمندان مرد را به فروش می‌رسانند تا با پول آن، آثار هنری بیشتری که توسط هنرمندان زن خلق شده‌اند خریداری کنند. حراجی‌ها به آثار هنری زنان روی آورده‌اند و حضور هنرمندان زن در بینال ونیز امسال نیز بسیار پررنگ بود. توجه مجموعه‌داران نیز به آثار هنری زنان جلب شده است. با اینکه قیمت پایه آثار هنری زنان بسیار کم است اما سرعت رشد قیمت آنها از مردان بیشتر است.
