«دنیای‌اقتصاد» بر مبنای آخرین گزارش یونیدو بررسی کرد
تغییر جغرافیای رشد تولید صنعتی
به علاوه دو تامین‌کننده بزرگ مواد اولیه جهان، یعنی روسیه و اوکراین به جنگ با یکدیگر مشغول هستند و اوضاع تامین مواد اولیه را در جهان با بحران مواجه کرده‌‌‌اند. تداوم جنگ در اوکراین گرچه برای دو کشور ضررهای بسیاری دارد؛ اما اثری سوء بر کل اقتصاد جهان دارد. تاثیرات جنگ در اقتصادهای بزرگ بیش از هر کجا در اروپا تاثیر داشته و رشد تولیدات صنعتی در این قاره را به نزدیک صفر رسانده است. در عین حال دو منطقه‌‌‌ای که هم از کرونای چین و هم از جنگ فاصله‌‌‌ای بیشتر دارند، یعنی آمریکای شمالی و آمریکای لاتین، رتبه‌‌‌های یکم و دوم رشد شاخص تولید صنعتی جهان در ماه آوریل را ثبت کرده‌‌‌اند. در واقع می‌‌‌توان ادعا کرد که در ماه آوریل 2022 در نتیجه فشار قرنطینه ناشی از کرونا در چین و فشار جنگ اوکراین بر بازار انرژی و کامودیتی در اروپا، قطب رشد تولید صنعتی به قاره آمریکا و به طور خاص آمریکای شمالی منتقل شده است. پیش‌تر آسیا-اقیانوسیه و به طور خاص چین، محور رشد تولید صنعتی جهان بودند. حالا اما آمریکای شمالی موتور اصلی رشد تولید صنعتی جهان در آوریل 2022 بوده، به طوری که در این ماه نرخ 6درصد رشد مثبت را در این حوزه به ثبت رسانده است. به‌رغم چنین وضعیتی، همه صنایع جهان نسبت به مارس 2022، در آوریل 2022 وضعیت بدتری پیدا کرده‌‌‌اند. البته رشد منفی خودرو اندکی کم شده؛ ولی اوضاع در این بخش همچنان بحرانی است.
شواهد گزارش تازه یونیدو نشان می‌دهد که در چهارمین ماه از سال 2022 تولید صنعتی نصف شده است. وضعیت صنایع در آوریل 2022 از نظر رشد تولید صنعتی تغییراتی داشته که مهم‌ترین آن عدم‌بهبود شرایط در رشته فعالیت‌‌‌های 11گانه صنعتی است. در این ماه بدترین صنایع جهان، به ترتیب «صنایع خودرو و قطعه»، «فلزات اساسی» و «صنایع فرآوری مواد معدنی غیرفلزی» بوده‌‌‌اند که البته نامناسب‌‌‌ترین شرایط در صنعت خودرو وجود دارد. بر این مبنا آخرین گزارش یونیدو مهر تاییدی است بر خبرهای هفته و روزهای گذشته پیرامون بحران در زنجیره تامین تسلا، فورد، نیسان، هوندا و جنرال‌موتورز. یک گزارش از بلومبرگ که برمبنای داده‌‌‌های 6 موسسه تحقیقاتی در جهان گردآوری شده است، نشان می‌دهد که نه‌تنها این وضعیت به افول حجم فروش سالانه خودرو در آمریکا تا سطح 13میلیون دستگاه منجر خواهد شد، بلکه از محل خوابیدن صدها هزار دستگاه خودرو در پارکینگ شرکت‌های خودروساز به دلیل نقص تراشه، میلیون‌‌‌ها دلار زیان به صنعت خودرو وارد خواهد شد. اما از آن سو، مناسب‌‌‌ترین وضعیت را در بین صنایع جهان بخش‌‌‌های «کامپیوتر، الکترونیک و قطعات های‌تک اپتیکی»، «بخش دارو» و «صنایع غذا» داشته‌‌‌اند. بررسی «دنیای‌اقتصاد» از آخرین گزارش یونیدو پیرامون شاخص تولیدات صنعتی جهان گویای توقف رشد تولید محصولات با فناوری متوسط و بالاست. در عین حال، کالاهای با سطح تکنولوژی پایین و سطح تکنولوژی متوسط با نرخ رشد تولید 2درصدی در آوریل 2022 وضعیت به‌نسبت بهتری را در چهارمین ماه از سال‌جاری تجربه کرده‌‌‌اند.
در ماه گذشته، یعنی مارس ۲۰۲۲ رشد شاخص تولیدات صنعتی جهان به ۹/ ۳درصد رسید که کمتر از میانگین نرخ رشد شاخص تولیدات صنعتی جهان در فصل بهار بود. به نظر می‌رسد در نخستین ماه فصل دوم اوضاع بدتر شده و نرخ رشد آن حتی به‌نسبت ماه آخر و میانگین فصل اول به نصف رسیده باشد؛ موضوعی که اثر بالای چالش‌‌‌های جهانی بر تولید و صنعت در سال‌جاری را نشان می‌دهد. تاثیرات دامنه‌‌‌دار شیوع ویروس کرونا همچنان بر پیکر اقتصاد جهانی، از جمله در بخش تولیدات صنعتی جهان، قابل مشاهده است؛ هرچند جز یکی، دو بخش نشانه‌‌‌های رشد باثبات در ماه آوریل با سرعتی کمتر از ماه‌‌‌های پیشین پیداست. براساس گزارش ماهانه یونیدو در ماه آوریل و در مقایسه بین منطقه‌‌‌ای، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی و کارائیب بهترین عملکرد را داشته‌‌‌اند. در این ماه چین با کاهش 7/ 0درصدی رشد تولیدات صنعتی نسبت به ماه پیش روبهروست که دلیل عمده آن مقررات وسیع منع آمدوشد در شانگهای و دیگر شهرهای بزرگ صنعتی عنوان شده است.
پیش‌بینی می‌شود در ماه‌‌‌های آینده نیز تاثیر منفی معضلات پابرجای امروز وجود داشته باشد؛ مشکلاتی در خصوص اختلال در زنجیره عرضه و روند صعودی قیمت‌های کامودیتی‌‌‌ها. علاوه بر این، چشم‌‌‌انداز ادامه درگیری نظامی در اوکراین نشان می‌دهد، نظر به وزن این کشور و فدراسیون روسیه در زنجیره عرضه مواد خام اساسی، انرژی و دیگر کالاها، این جنگ همچنان بر اقتصاد اروپا به‌طور اخص و نیز جهان به طور کلی تاثیر منفی دارد.
نرخ رشد تولیدات صنعتی در آوریل 2022 نسبت به مدت مشابه سال گذشته در آمریکای شمالی و آمریکای لاتین و کارائیب به ترتیب 6درصد و 1/ 4درصد عنوان شده است. در آمریکای لاتین و کارائیب این تاثیر مثبت بیشتر به دلیل عملکرد مثبت مکزیک، آرژانتین و کلمبیا بوده است؛ با اینکه کشورهای آسیایی عمدتا رشد مثبت داشته‌‌‌اند چین و ژاپن، دو اقتصاد بزرگ قاره با عملکرد منفی نفس رشد آسیا را گرفته‌اند. اروپا هم که در گرداب مشکلات مختلف غرق شده، در آوریل2022 تنها 1/ 0درصد رشد را در تولیدات صنعتی خود به ثبت رساند که گویای قفل شدن تولید در قاره سبز است. شواهد موجود نشان می‌دهد، راه‌‌‌هایی که این کشورها هر یک به‌تنهایی از آن رشد داشته‌‌‌اند متنوع است.
آمار یونیدو می‌‌‌گوید رشد تمامی بخش‌‌‌های با فناوری بالا، متوسط و پایین نسبت به ماه‌‌‌های پیشین کاهش داشته است. در مقیاس جهانی صنایع با فناوری بالا و پایین در آوریل سال 2022 نسبت به مدت مشابه سال گذشته شاهد رشد 2درصدی بوده است. این درحالی است فناوری‌‌‌های متوسط تنها 2/ 0درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است. رشد تولید صنعتی در جهان در محصولات با فناوری بالا در فصل اول 2021 با شدت زیادی اوج گرفت، سپس با همان سرعت عقبگرد کرد؛ روندی که حالا به سطح صفر نزدیک شده است. این وضعیت البته احتمالا در نتیجه بحران کرونا در چین در گزارش‌های بعدی یونیدو با شدت بیشتری منعکس خواهد شد.
گزارش یونیدو شواهد دیگری از شاخص تولیدات صنعتی جهان را در خود دارد. اگر این گزارش به تفکیک کشورها تحلیل شود، می‌‌‌توان مهم‌ترین کشورهای اثرگذار بر مهار کردن جهش تولید در پساپاندمی را چین دانست. تولیدات چین در بخش صنایع با فناوری بالا رشدی نداشته و صنایع با فناوری پایین رشد منفی داشته است؛ روندی که می‌‌‌تواند به معنی خاموش شدن مهم‌ترین موتور رشد تولید جهان باشد. گزارش یونیدو تصویر دقیقی از وضعیت آفریقا، خاورمیانه یا اورآسیا منتشر نکرده است.در بخش‌‌‌های مختلف صنعت، خودروسازی همچنان با دردسر روبهروست و به دلیل مواجه شدن با کمبود مواد اولیه و کالاهای واسطه رشد منفی 8/ 5درصدی را ثبت کرده است. تمامی صنایع دیگر نسبت به ماه‌‌‌های گذشته با کاهش روند رشد مواجه هستند.
