عرضه دیجیتالی آثار تجسمی به نتیجه می‌رسد؟
استارت NFT در بازار هنر ایران
بانیان این پروژه می‌گویند با مکانیسمی آغشته به فناوری، به قصد کمک به جریان اقتصاد هنر وارد این عرصه شده‌اند و البته شروع فعالیت‌هایشان با حاشیه هم همراه بوده است. اما ماهیت این پروژه چیست و حاشیه‌های مرتبط با آن چقدر جدی است؟ مسوولان این پروژه ضمن ارائه توضیحاتی کلی از اقتصاد هنر و خرید و فروش آثار هنری در قالب NFT، مدعی این موضوع شدند که پلتفرم آنان می‌تواند محلی برای قرار گرفتن اقتصاد، هنر و فناوری در یک خط باشد. فارغ از مباحث کلی‌ای که در پنل‌های تخصصی این پروژه به آنها اشاره شد، درست روز قبل از رونمایی، خبری مبنی بر «اعتراض خانواده پرویز کلانتری به NFT بدون اجازه آثار استاد نقاش» در یکی از رسانه‌ها منتشر شد؛ خبری که در متن آن به یک نامه اعتراضی از سوی خانواده کلانتری به خانه هنرمندان ایران نیز اشاره شده بود.
آرتانیوم چیست؟
مدتی پیش بود که خبری در فضای مجازی مبنی بر مسدود شدن پروفایل ایرانیان در opensea منتشر شد. بر اساس این خبر دسترسی ایرانیان به این پلتفرم که برای خرید و فروش آثار هنری در قالب NFT است، به دلیل تحریم‌های موجود قطع شده است. اما درحالی‌که تعدادی از هنرمندان زمان قابل توجهی را برای ساختن یک پروفایل در این پلتفرم صرف کرده و درنهایت دسترسی خود را از دست داده‌اند، با یک پدیده تازه به نام «آرتانیوم» مواجه هستند. پروژه‌ای خصوصی که ایسنا گزارش داده هنوز مجوزی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ندارد. هاجر سعیدی‌نژاد و میثاق نعمت گرگانی از مدیران این پروژه هستند؛ دو مدیری که با سرمایه‌گذاری یک مجموعه‌دار آن را مدیریت می‌کنند.
هاجر سعیدی‌نژاد می‌گوید: «آرتانیوم درواقع یک market place بر بستر بلاک‌چین و روی شبکه اتریوم است. ما برای خریداران و فروشندگان عرصه فناورانه ایجاد می‌کنیم که بتوانندNFT هایشان را تولید کنند، بفروشند و حتی حراج داشته باشند. این اتفاق، اتفاقی است که همزمان سه چیز را با هم در معرض یکدیگر قرار می‌دهد: فناوری، هنر و اقتصاد.» همچنین میثاق نعمت گرگانی، یکی دیگر از مدیران این پروژه درباره بحث‌های مرتبط با اصالت‌سنجی آثار گفته است: «در درجه اول دو مبحث است. یکی اثر و دیگری مالک که دو موقعیت شکل می‌گیرد. زمانی وجود دارد که خود هنرمند می‌آید و اثرش را عرضه می‌کند که در قید حیات است و خودش شخصا مراجعه کرده و ما فرایند را پیش می‌بریم. اما زمانی هست که یک بنیاد مرتبط با هنرمند یا وارث او یا کسی که آن اثر را به همراه حقوقش خریده، مراجعه می‌کند. این موضوع در قدم اول چالشی که ایجاد می‌کند این است که مالکیت اثر در درجه اول تایید شود و ما این را از طریق ارتباط با خود هنرمند یا خانواده‌اش پیگیری می‌کنیم.»
ماجرای اعتراض خانواده کلانتری چه بود؟
تا پیش از منتشر شدن اخبار مرتبط با اعتراض خانواده کلانتری نسبت به ان‌اف‌تی شدن آثاری از این هنرمند که گویا از سوی یک مجموعه‌دار ارائه شده، «آرتانیوم» روند آرامی را در پیش داشت و حتی اخباری مبنی بر «عرضه پوستر آثار ابراهیم حقیقی از بزرگان تئاتر به شکل مالکیت مجازی» نیز منتشر شده بود. اما درست در آستانه رونمایی از این سایت بود که نگار کلانتری، فرزند پرویز کلانتری، در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها گفت: «این آثار که گویا از مجموعه رقص‌های ایرانی است، سال‌ها پیش توسط یک مجموعه‌دار خریداری شده بود و اکنون با‌خبر شدیم بدون اطلاع ما قصد دارند ان‌اف‌تی این آثار را ارائه کنند. ما به‌شدت به این کار اعتراض داریم و موضوع را از طریق مراجع قانونی پیگیری می‌کنیم.» او همچنین اظهار کرده بود: «واضح است صاحب آثار مذکور، صاحب فیزیکی تابلوها است و اجازه دارد آنها را بفروشد اما NFT فراوری دیگری از یک محصول هنری است و ساحت دیگری از آن را ارائه می‌کند، از این جهت مالکیت معنوی اثر هنری در اختیار هنرمند است و بدون اجازه او یا خانواده‌اش نمی‌توان چنین کاری انجام داد.»
در همین رابطه هاجر سعیدی‌نژاد در حاشیه افتتاحیه این پروژه گفت: «اول باید بگویم که ما یک market place هستیم و این نوع شرکت‌ها در نوع خودشان وظیفه دارند که اسناد مرتبط را چک کنند. برای مثال اثری که ارائه شده، دزدی یا سرقتی نباشد. دعوایی که اکنون به وجود آمده، در زمینه حقوقی و بین خانواده آقای کلانتری و مجموعه‌دار است. ما اسناد مثبته سفارش‌دهنده را با دقت بررسی کردیم و برای «آرتانیوم» مشخص شد که طبق ماده ۱۳ قانون حمایت از حقوق تولید‌کنندگان، سفارش‌دهنده حق تولید NFT را داشته است. برای آرتانیوم مساله مالکیت فکری مهم است و کاملا اسناد سفارش‌دهنده را بررسی کردیم و این آثار ناشی از سفارش هستند. با این حال اگر هر دادگاه صالحه‌ای، هر نظری داشته باشد ما اجرا خواهیم کرد. در حال حاضر اصل بر صدق اسناد سفارش‌دهنده است.»
