داده پرت در آمار فروش سینما

داده پرت

در علم آمار به داده‌ای که تفاوت بسیاری با دیگر داده‌های یک نمونه داشته باشد، داده پرت می‌گویند. گاهی اوقات پژوهشگرانی که با داده پرت مواجه می‌شوند به ماهیت آن توجه نمی‌کنند و با حذف داده پرت، سعی می‌کنند تحلیل نهایی خود را بر اساس دیگر داده‌ها انجام دهند. یعنی اینکه برای مثال پژوهشگری که بازار سینمای ایران را بررسی می‌کند، برای فهم کلیت بازار سینما، ممکن است میزان فروش فیلم‌های تابستان امسال را بدون در نظر گرفتن فروش هزارپا تحلیل کند. به این دلیل که استثناها باعث می‌شوند فهم و تحلیل کلی یک موضوع منحرف شده و اشتباه از آب دربیاید. مثلا اگر بخواهیم رشد تماشاگران سینمای ایران را در سال‌های اخیر مطالعه کنیم و فروش ۳۵ میلیاردی هزارپا را هم حساب کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که (با حساب بلیت ۹ هزار و ۱۶۰ تومانی امسال) تابستان امسال بیش از ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر به سینما رفته‌اند. پارسال فیلم‌های روی پرده در تابستان حدود ۴۰ میلیارد تومان فروش داشتند. یعنی (با حساب بلیت هفت هزار و ۶۰۰ تومانی پارسال) پنج میلیون و ۲۶۰ هزار نفر برای دیدن فیلم‌های تابستان ۹۶ به سینما رفته‌اند.

یک حساب سرانگشتی هم نشان می‌دهد که امسال در مقایسه با پارسال بیش از ۲۵ درصد افزایش مخاطب سینما داشته‌ایم. اما این گزاره نهایی، نمی‌تواند فهم کاملی از سینمای ایران نشان بدهد. بازار سینما با حساب مخاطبان ثابت فیلم‌ها قابل تحلیل است. یعنی اگر فروش هزارپا را هم به اندازه پرفروش‌ترین فیلم‌های امسال در نظر بگیریم، آن موقع می‌توانیم برآورد دقیق‌تری از مخاطبان ثابت سینماها داشته باشیم. بنا براین تا اطلاع ثانوی، رونق در بازار سینمای ایران متکی به تجویز فیلم‌های منحصربه‌فردی مثل «هزارپا» یا «نهنگ عنبر» و... است و با بازاری مواجه هستیم که در آن از ۲۲ فیلم روی پرده یکی ۳۵ میلیارد تومان می‌فروشد و ۲۱ فیلم دیگر با هم ۲۶ میلیارد تومان. برخی از کارشناسان سینما معتقدند اگر «هزارپا» در چرخه اکران تابستان امسال نبود به‌طورقطع اتفاق ویژه‌ای برای گیشه سینما نمی‌افتاد. فیاض پارسیان از مدیران پخش فیلم می‌گوید: توقع ما از بسیاری از فیلم‌های اکران شده بیشتر بود؛ بنابراین می‌توانم بگویم گیشه تابستان امسال رضایت‌بخش نبود، به‌ویژه برای فیلم‌های اجتماعی. حتی فیلم‌های کودک هم می‌توانستند بهتر بدرخشند اما این اتفاق نیفتاد.

آنچه بر سینما گذشت

روزهای ابتدایی فصل تابستان با جام‌جهانی فوتبال ۲۰۱۸ آغاز و پایان فصل نیز با فرارسیدن ماه محرم همراه شد. بنابر این مقداری افت فروش دراین بازه‌های زمانی طبیعی به نظر می‌رسد. «ایسنا» نیز در گزارشی که در این باره نوشته، آورده است: طبق روال چند سال قبل؛ کارگروه اکران فیلم‌های سینمایی تصمیم گرفتند برای کم کردن تاثیر افت فروش در زمان جام‌جهانی، برخی از بازی‌های فوتبال را روی پرده نقره‎ای سینماها به نمایش درآورند، این تصمیم باعث شد میلیاردها تومان سود به سینماها وارد شود. این در حالی است که مسوولان سازمان سینمایی بر این باورند که امسال افزایش مخاطب داشتیم اما این افزایش تعداد مخاطب با افزایش قیمت بلیت سینماهای درجه یک کشور که از ابتدای سال به اجرا درآمد، همراه شد.

در بین آثار پرفروش سینمای تابستان ایران، «هزارپا» ابوالحسن داوودی با فروشی بیش از ۳۵ میلیارد تومان در صدر جدول قرار گرفت و با فاصله زیادی، فیلم سینمایی «تنگه ابوقریب» بهرام توکلی و «دشمن زن» کریم امینی با حدود چهار میلیارد تومان در رده دوم و سوم قرار گرفتند. گیشه پرفروش‌های سینما در دست کمدی‌ها است و به گفته پخش‌کنندگان سینمایی شاید بتوان گفت که اگر «هزارپا» اکران نمی‌شد و جور سینما را نمی‌کشید، گیشه تابستان به رقم فروش پایین‌تری تقلیل پیدا می‌کرد. البته که در این فصل فیلم‌های کودک و نوجوانی مثل «خاله قورباغه» و دفاع مقدسی همچون «تنگه ابوقریب» یا اجتماعی مانند «دارکوب» تاحدودی توانستند مورد استقبال تماشاگران قرار بگیرند. بنابراین از ویژگی‌های دیگر این فصل می‌توان به متنوع بودن ژانرهای سینمایی آن اشاره کرد.

در بین آثار اکران شده در این فصل، سه فیلم سینمایی از جمله آثاری بودند که در سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده‌ بودند؛ «شعله‌ور» حمید نعمت‌الله، «تنگه ابوقریب» بهرام توکلی و «دارکوب» بهروز شعیبی از این دسته فیلم‌ها بودند. «تنگه ابوقریب» با دریافت ۶ سیمرغ رکورددار دریافت بیشترین جایزه از این دوره جشنواره فیلم فجر شد و همچنین فیلم سینمایی «دارکوب» نیز دو سیمرغ از این جشنواره به دست آورد. امین حیایی هم برای بازی در فیلم سینمایی «شعله‌ور» دیپلم افتخار دریافت کرد. رحیم طوفان و مصطفی سلطانی دو کارگردانی هستند که اولین فیلم‌هایشان در این فصل روی پرده رفت. فیلم سینمایی «یک کیلو و بیست و یک گرم» که مضمونی اجتماعی دارد و از سه قشر متفاوت در جامعه سخن می‌گوید، اولین تجربه کارگردانی رحیم طوفان و «چراغ‌های ناتمام» که در ژانر دفاع مقدسی ساخته شده اولین تجربه مصطفی سلطانی در مقام کارگردان بوده است.

بهمن کامیار نیز با کارگردانی دو فیلم سینمایی «مرداد» و «در وجه حامل» از جمله چهره‌هایی است که در این فصل دو فیلم سینمایی خود را روی پرده برد. در ادامه این گزارش برای بررسی دقیق‌تر شرایط اکران‌های تابستان و امکان مقایسه بین آثار، جدولی تهیه شده که در آن فیلم‌هایی که در این فصل به نمایش در‌آمده و همچنین آثاری که اکران آنها در تابستان هم ادامه پیدا کرده، آورده شده است. اعداد و عناوین مندرج در این جدول مربوط به اکران فیلم‌ها در کل کشور است و با استناد به آمار فروش مکانیزه سینماهای سراسر کشور و سینماتیکت گردآوری و تنظیم شده است.