«یونیدو» از تصویر جهانی تولید در دوماهه اول ۲۰۲۲ گزارش داد
رشد جهانی تولید در پساکرونا
تصویر تولید جهان پس از پاندمی منتشر شد و شواهد اولیه از رشد مناسب بخش صنعت در دوماه ژانویه و فوریه 2022 حکایت دارد؛ این یعنی صنعت بالاخره توانست از بیماری فراگیر کرونا سبقت بگیرد. به‌رغم این موفقیت، اما چشم‌‌‌انداز تولید جهان شفاف نیست. گزارش سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) نشان می‌دهد که در دوماه ابتدایی سال 2022 میلادی جهان با رشد صنعتی مناسبی روبه‌رو شده، به طوری که تولیدات صنعتی جهان در ماه ژانویه 6/ 3درصد و در فوریه 1/ 5درصد رشد کرده است.
تبعات جنگ اوکراین اما قطعا در ماه‌‌‌های آتی دامان صنایع را خواهد گرفت و بر شاخص تولیدات صنعتی جهان اثر منفی خواهد گذاشت. طبق گزارش یونیدو (UNIDO)، تا انتهای سال 2021 بخش صنعت از ناحیه جنگ‌‌‌های تجاری آمریکا و چین، اتحادیه اروپا و آمریکا و... یا مسائل پاندمی و بیماری فراگیر کرونا ضربه دیده بود. شوک‌‌‌های پیاپی در فاصله سال‌های 2019 تا 2021 موجب شده بود تا صنایعی نظیر خودرو، نفت و گاز و پتروشیمی یا صنایع معدنی متحمل فشارهای بی‌‌‌شماری شوند. عبور از کرونا که با فراگیر شدن واکسیناسیون در جهان ممکن شد، این امیدواری را به وجود آورد که صنعت دوباره می‌‌‌تواند به روزهای رونق خود بازگردد. رشد بخش صنعت در دوماه ابتدایی 2022 مهر تاییدی بر چیرگی صنایع بر پاندمی بوده است. روند تولید محصولات صنعتی در 11رشته‌فعالیت مختلف هم شاهد دیگر رشد تولیدات صنعتی جهان در این مدت است. شاخص یونیدو در دوماه ابتدایی سال 2022 نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است. در این دوره زمانی به‌جز رشد بالا در آمریکای‌شمالی، برخی از بخشهای آسیا-اقیانوسیه و نیز اتحادیه اروپا بیشترین جهش تولید را تجربه کردهاند. اما چین رشد معمول خود را ادامه داده است. افزایش تولیدات صنعتی چین طی دوماه ابتدایی سال با شدت کمتری نسبت به باقی مناطق جهان رقم خورده است.
تصویر 11رشته‌فعالیت صنعتی اصلی در ماه‌‌‌های ژانویه و فوریه 2022 نشان می‌دهد که عمده بخشهای تولیدی با افزایش تیراژ در این مدت روبه‌رو شده‌‌‌اند؛ هرچند هنوز نرخ رشد تولید بخش خودروسازی، قطعه‌‌‌سازی و حمل‌ونقل منفی است و به دلیل افت محسوس تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل، کماکان از روزهای اوج خود در سال 2018 دور مانده است. براین مبنا می‌‌‌توان صنعت خودرو را با توجه به وضعیتی که برای زنجیره تامین آن در چین و سایر مناطق مهم جهان رخ داده است، بزرگ‌ترین بازنده عصر پساکرونا لقب داد. البته بخش دارو نیز با توجه به کاهش تقاضا برای دارو و واکسن و افت چشمگیر بیماری کرونا در جهان سطحی از کاهش رشد را نسبت به رشد این بخش در فوریه 2021 تجربه کرده است. از آن سو در بین این 11رشته فعالیت صنعتی، بخشهای کامپیوتر، الکترونیک و صنایع اوپتیکی نسبت به سایر صنایع رشد بالاتری را تجربه کردهاند و حتی در مقایسه با فوریه 2021 در جایگاه بالاتری قرار دارند. شاهد دیگر وضعیت مناسب این صنعت، رشد بالاتر این بخش در بین 11رشته‌فعالیت صنعتی است که با توجه به سطح فناوری بالاتری که این بخش دارد، این رشد تولید عجیب نیست.
بررسی بیشتر گزارش‌‌‌های «یونیدو» نشان می‌دهد، در ژانویه 2022 میزان رشد بخش صنعت در مناطق مختلف جهان چندان بالا نبوده، اما در فوریه رشد تولید صنعتی جهان شدت گرفته و تا انتهای این ماه به نقطه بالایی رسیده است. با این حال، گزارش یونیدو پیش‌بینی کرده است که با توجه به آغاز جنگ اوکراین در اواخر فوریه 2022، موجی از عدم‌تعادل فضای صنعت را در برگیرد. دلیل این موضوع، همان است که پیش‌تر هم در گزارش‌‌‌های بانک‌جهانی، فائو یا صندوق بین‌المللی پول مورد تاکید قرار گرفته است. در واقع هرچه جنگ شدت گیرد (جنگ از انتهای فوریه 2022 شروع شده و بیش از 100روز است ادامه دارد و زمان پایان آن نیز مشخص نیست)، اثر عمیق‌‌‌تری بر بازار انرژی، مواد اولیه و فلزات اساسی، غذا و مایحتاج خوراکی و چیزهایی از این دست خواهد داشت.
«یونیدو» پیش‌بینی می‌کند، با توجه به رشدی که در دوماه نخست سال 2022 تجربه شده، شاخص تولیدات صنعتی جهان احتمالا در فصل اول 2022 رشد مثبت را تجربه کند؛ هرچند بعید نیست در سومین ماه از سال 2022 که مربوط به دوره پس از شروع جنگ اوکراین بوده، تولید جهان کاهش یابد و رشد بخش صنعت محدود شود.
فعلا تا زمان انتشار گزارش‌‌‌های شاخص تولیدات صنعتی جهان در مارس 2022 از سوی «یونیدو»، نمی‌‌‌توان با اطمینان از افول رشد تولید در جهان خبر داد، اما طبق برآورد نهادهای جهانی از سطح گرانی‌‌‌های تحمیل‌شده به اقتصاد جهان بر اثر تحریم روسیه، صنایع مختلف احتمالا کمی کاهش تولید خواهند داشت. گران‌شدن مواد اولیه به‌ویژه فلزات اساسی، رشد بهای گندم و روغن در کنار اوج‌‌‌گیری قیمت نفت احتمالا سبب خواهد شد تا بخش‌‌‌هایی نظیر خودروسازی که هم‌‌‌اینک از ضربات پاندمی بر زنجیره تامین جهانی آسیب دیده‌‌‌اند، بازهم تحت فشار قرار گیرند. به نظر می‌رسد هرچه جنگ شدت گیرد، کاهش تولید و افت عرضه در بخش خودرو تمدید خواهد شد. ضمن اینکه این بخش هم‌‌‌اکنون با چالش تامین قطعات الکترونیکی روبه‌روست. از آن سو آنچه قابل تصور است، شدت‌گرفتن تورم تولید در صنایع مختلف است. اثر این جنگ از طریق کمبود فولاد در بازار جهانی به صنعت خودرو و شبکه تامین‌‌‌کنندگان این بخش تحمیل می‌شود. از آنجا که وضع بیش از 5هزار تحریم بر بخشهای مختلف اقتصاد روسیه، به‌ویژه سه بخش نفت و انرژی، معدن و فلزات اساسی و نیز کشاورزی و غذا دامنه دیرپا و گسترده‌‌‌ای داشته و تا سال‌ها ادامه خواهد داشت، سایر صنایع جهان از این وضعیت ضربه خواهند دید. در واقع تولیدکنندگان محصولاتی مانند کشتی، قایق و قطار؛ غذا و محصولات خوراکی و نیز مواد و محصولات شیمیایی، نفتی و پلاستیکی از گرانی نفت، گندم، مواد اولیه و فلزات ضربه خواهند دید.
ضربه جنگ در حالی پس از پشت سر گذاشتن پاندمی، پیکره بخش تولید را خواهد لرزاند که پیش از پاندمی، زنجیره تامین جهانی از ناحیه جنگ‌‌‌های تجاری، حمایت‌‌‌گرایی و مسائلی نظیر اختلافات منطقه‌‌‌ای ضربه دیده بود. گزارش «یونیدو» از شاخص تولیدات صنعتی جهان در پایان سال 2021 گویای حد بالایی از ناامنی پیش‌‌‌روی تولیدکنندگان جهان بود.
تولید صنعتی در ژانویه 2022
در نخستین ماه سال، رشد شاخص تولیدات صنعتی جهان چندان بالا نبود و به کمتر از 4درصد محدود شد. شاخص جهانی تولید که با استفاده از داده‌‌‌های 70کشور برتر جهان در زمینه صنعت تهیه می‌شود، در ژانویه 2022 نرخ رشد تولید جهان را معادل 6/ 3درصد نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد اثر همه‌گیری کووید-19 بر صنعت بیش از پیش کمرنگ شده است، در حالی که اختلالات مداوم در زنجیره تامین جهانی مواد و محصولات مختلف اصلی‌‌‌ترین تهدید برای ثبات تولید در جهان است. علاوه بر این، اقتصاد جهانی به دلیل کمبود عرضه اقلام انرژی و اختلال بیشتر در تجارت سایر کالاها، در ماه‌‌‌های آینده چالش‌‌‌هایی جدی خواهد داشت که احتمالا خود را در قالب تورم بروز دهد. این پیامدی است ناشی از درگیری‌‌‌ها در اوکراین که نه‌تنها معکوس‌شدن روند صعودی تولید را امکان‌‌‌پذیر ساخته، بلکه دستاوردهای اخیر ناشی از شکست پاندمی را از بین می‌‌‌برد. در این ماه، چین و منطقه آسیا-اقیانوسیه رشد به‌نسبت بهتری را در مقایسه با سایر مناطق جهان تجربه کردهاند. کمترین رشد نیز متعلق به آمریکای جنوبی بوده که در نتیجه عقبگرد بخش تولید برزیل بروز کرده، ضمن اینکه اروپای صنعتی رشد چندانی نداشته است. در بین کشورهای با نرخ رشد بالا، پس از چین؛ ترکیه، هند و تایلند بوده‌‌‌اند که در ژانویه 2022 وضعیت مناسبی را در شاخص تولیدات صنعتی «یونیدو» به ثبت رسانده‌‌‌اند. در این ماه عمدتا رشد تولید در صنایعی رقم خورده است که سطح بالاتری از تکنولوژی را داشتهاند. این رشد عمدتا در چین و کشورهای توسعه‌‌‌یافته رخ داده و کشورهای در حال توسعه در این حوزه، چندان سربلند نبوده‌‌‌اند. رشد صنایع با فناوری بالا، صنایع با فناوری متوسط و پایین و نیز صنایع با سطح فناوری پایین به ترتیب معادل 1/ 5، 7/ 1 و 7/ 3درصد بوده است.
«یونیدو» در گزارش خود تاکید کرده است، بسیاری از صنایع با فناوری متوسط یا بالا و پیشرفته مانند داروسازی، رایانه، محصولات الکترونیکی و نوری و همچنین ماشین‌‌‌آلات، با نرخ رشد نسبتا بالایی نسبت به سال گذشته به فعالیت مشغول بوده‌‌‌اند.
وضعیت صنعت در فوریه 2022
در این ماه، تمام مناطق جهان، هم نسبت به فوریه 2021 و هم نسبت به ژانویه 2022، جهش تولید داشتهاند. این موضوع در نتیجه کمرنگ شدن اثر کرونا بر صنایع و کسب‌وکارهاست. بهترین وضعیت نیز به جز آمریکای شمالی در بخش بزرگی از آسیا و اقیانوسیه رخ داده است. طبق گزارش «یونیدو»، در این ماه در قاره آسیا عملکرد ترکیه، فیلیپین و ویتنام بسیار خوب بوده است؛ گرچه سرجمع عملکرد کشورهای ساکن آمریکای شمالی به رشد 6/ 7درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل منتج شده که رقم قابل‌توجهی است. چین هم بالاترین نرخ رشد خود از سپتامبر سال گذشته را با افزایش تولید 3/ 5درصدی گزارش کرده است. دیگر مناطق صنعتی در آسیا و اقیانوسیه و همچنین بخشهای صنعتی اروپا نرخ رشد محدودی در سطح 5/ 3درصد را گزارش کردهاند. از آن سو تولیدات صنعتی در آمریکای لاتین 1/ 3درصد رشد کرد که در این جهش، نقش آرژانتین و مکزیک پررنگ بوده است. البته برزیل کماکان با کاهش تولید صنعتی روبه‌روست.
داده‌‌‌های مربوط به صنایع در 11گروه مختلف نشان می‌دهد، صنایع دارای سطح فناوری بالاتر، رشد بالاتری را نسبت به سایر بخش‌‌‌ها تجربه کرده و در فوریه، 3/ 6درصد افزایش تولید داشتهاند؛ این امر یعنی موتور پیشران تولید جهان صنایعی هستند که با سرعت بیشتری فناوری را در تولید خود به کار گرفته‌‌‌اند. پس از این بخش هم صنایع با فناوری پایین قرار دارند که با افزایش 6/ 5درصدی تولید طی فوریه2022 روبه‌رو شده‌‌‌اند. در مقابل، صنایع دارای فناوری متوسط رشد نسبتا کمتری معادل 9/ 2درصد را گزارش کردهاند. تولید خودرو یکی از بخشهای دارای فناوری بالاست که همچنان با کمبود مواد خام و کالاهای موردنیاز تولید مواجه است. در حال حاضر تنها صنعت باقی‌مانده در محدوده منفی همین بخش است که رشدی معادل 1/ 3درصد منفی را به ثبت رسانده است. با این حال، بسیاری از دیگر صنایع با فناوری متوسط، بالا و پیشرفته از جمله داروسازی، رایانه، محصولات الکترونیکی و نوری و همچنین ماشین‌‌‌آلات، به ثبت نرخ‌های رشد نسبتا بالا ادامه می‌دهند. رشد بسیار اندک بخش فلزات اساسی نیز که برخلاف روند صعودی قیمت‌ها در بازار جهانی است، احتمالا در نتیجه تعطیلی برخی کارخانه‌های تولید در اوکراین و افت تولید و صادرات از روسیه حادث شده است. رشد قابل‌توجهی که در صنعت ساخت محصولات فلزی حادث شده، از جمله نکات قابل تامل در گزارش فوریه 2022 «یونیدو» است.
